چرا نباید منتظر تک نرخی شدن ارز بود؟

"تک نرخی شدن، پیش نیاز راه اندازی بورس ارز"؛ برخی به این جمله اعتقاد دارند و می گویند تا نرخ ارز در کشور تک نرخی نشود نباید صحبت از راه اندازی بورس ارز کرد و در مقابل برخی دیگر بر این باورند که بورس ارز اگر تشکیل شود و به حرکت درآید می تواند زمینه ساز تک نرخی شدن ارز در کشور شود؛ ارزی که سالهاست روی تک نرخی شدن به خود ندیده است و تکلیفش میان اعداد و رقم های مختلف نامشخص است، تا جای که برخی مواقع دو نرخی بوده و در برخی زمانها متقاضیان میان چند قیمت متفاوت برای ارز سردرگم بوده اند.
با این اوصاف جدای از این که در سالهای گذشته چند نرخی بودن و عدم ثبات نرخ ارز متقاضیان را با مشکل مواجه کرده است، این پرسش مطرح می شود که چرا در کشور ما ارز چند نرخی است؟ بر این اساس برخی بر این باورند که به خاطر پایین نگه داشتن نرخ برخی کالاها، نرخ ارز برای مصرف و واردات گروهی از کالاها پایین نگه داشته می‌شود تا از این طریق، امتیازهایی به گروهی تعلق گیرد و در نتیجه این اتفاق، ارز چند نرخی می‌شود.
با این وجود نظام‌های چند نرخی ارز، زمینه‌ساز تخصیص منابع نامناسب ارزی هستند که باعث رانت‌جویی‌های ناشی از تفاوت نرخ‌های ارز می‌شوند و در نتیجه این موضوع، بخش قابل ملاحظه‌ ای از توان جامعه بجای این که صرف تلاش برای تولید و نوآوری شود، برای استفاده از رانت‌های حاصل از تفاوت قیمت ارز صرف می شود.
بعلاوه این که برخی معتقدند بیشترین ضرر ارز چند نرخی به حوزه تولید وارد می‌شود؛ چرا که قرار است تولیدکنندگان با نرخ پایین ارز، کالاهای اساسی به کشور وارد و کار تولیدی کنند ولی در عمل افرادی وارد صحنه می‌شوند که با ارز دولتی، کالاهای لوکس وارد می‌کنند و به تولید و صادرات ضربه می‌زنند.
به همین دلایل و برخی دلایل دیگر است که در چند سال گذشته موضوع راه اندازی بورس ارز در کشور مورد توجه مسئولین قرار گرفته است تا شاید از این رهگذر بتوان چند نرخی بودن ارز را در کشور مهار کرد. البته در سال 91 و با تشدید نوسان در بازار ارز نیز زمزمه های تشکیل بورس ارز آغاز شد و رئیس وقت بانک مرکزی هم در آن زمان اعلام کرد که راه اندازی بورس ارز در نیمه دوم سال 92 کلید می خورد اما این وعده هیچ گاه رنگ واقعیت به خود نگرفت. با این اوصاف تازگی ها هم راه اندازی بورس ارز در شورای عالی بورس به تصویب رسیده است تا در کنار صعود دلار به بالای 3600 تومان، توجه فعالین این بازار دوباره به قصه ارز و بورس آن جلب شود؛ بورسی که جزئیات، چگونگی و زمان فعالیت آن نیاز به بررسی بیشتر دارد و تاسیس و راه اندازی اش نیازمند اجرای الزاماتی همچون تک نرخی شدن ارز، رفع محدودیت های ناشی از تحریم ها در انتقال و خروج ارز و ساماندهی صرافی هاست.
بعلاوه این که خوانش داستان تک نرخی شدن ارز زمانی بیش از پیش احساس می شود که موضوع ورود سرمایه گذارن خارجی به کشور در دوران پساتحریم مورد توجه قرار می گیرد و باید با سروسامان دادن به نرخ ارز، ریسک و ابهام مربوط به حضور سرمایه گذاری خارجی در کشور را کمرنگ کرد تا دیگر خارجی ها نگران ریسک های مربوط به خروج ارز از کشور نباشند و از خود برای ورود به اقتصادمان میل و رغبتی نشان دهند.
از سوی دیگر برخی کارشناسان می گویند وقتی نرخ حقیقی ارز پایین بیاید، حجم واردات کم می شود و اگر تولید داشته باشیم، صادرات ما هم می تواند افزایش یابد؛ بر این اساس اگر دولت می‌خواهد نگاه تراز پرداخت خارجی هم به موضوع ارز داشته باشد، باید قیمت ارز را به نحوی تنظیم کند که تراز پرداخت خارجی با توجه به کاهش درآمدهای نفتی دچار کسری نشود.
با این وجود باید گفت ایجاد بورس ارز به تنهایی نمی تواند تضمین کننده سلامت این بازار باشد؛ چرا که در اقتصادهای نفتی به دلیل این که دولت ها اصلی ترین عرضه کننده ارز در بازار هستند، باید مکانیسم هایی تعریف کرد تا دولت ها یا برخی مجموعه های دیگر نتوانند ارز را برای تامین کسری بودجه یا عناوینی از این دست به کار گیرند.
بعلاوه این که همانگونه که اشاره شد در شرایط فعلی اقتصاد کشور بنظر می رسد هر چند ضرورت و مزایای تک‌نرخی شدن ارز بر کسی پوشیده نیست اما بدون بسترسازی و ایجاد شرایط با ثبات و نیز حل مشکلات مربوط به فعالیت  موسسات مالی، تک‌نرخی شدن ارز اجرایی نخواهد شد ...

* مهدی حاجی وند

انتهای پیام/