مقاله و کار پژوهشی که مشکلی از جامعه رفع نکند، فاقد ارزش است
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه توجه چهره‌های علمی به ارتقای خود بدون تولید علم، رشد علمی کشور را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، گفت: مقاله و کار پژوهشی که مشکلی از جامعه رفع نکند، فاقد ارزش است.باید دانشگاهی داشته باشیم که از صنعت و نیازهای مردم فراری باش
به گزارش خبرنگار علمی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»؛ مقام معظم رهبری اخیراً و پس از هشدارهای پیاپی از روند کاهشی رشد علمی کشور ابراز نگرانی کردند و در جمع کارگزاران نظام بر لزوم سرعت و شتاب گرفتن رشد علمی کشور تأکید کردند؛ ایشان همچنین «پیشرفتهای علمی» را دومین توانمندی اساسی کشور در تقویت بنیه نظام خواندند و این نکته که طرف مقابل (امریکا) به‌شدت مخالف پیشرفت علمی است و برای متوقف کردن آن به ترور دانشمندان کشور نیز متوسل شده است را مورد توجه قرار دادند.
در مجموعه گفت‌وگوهای تسنیم با اساتید دانشگاهی، دلایل، زمینه‌ها و موضوعات مختلفی به عنوان عوامل کاهش سرعت رشد علمی کشور عنوان شد که از جمله می‌توان به کمبود منابع مالی و تسهیلاتی دستگاه‌های علمی کشور، عدم برخورداری از برنامه مدون و جامع این دستگاه‌ها، پرداختن بیش از اندازه به مباحث سیاسی در محیطهای علمی، توجه بیش از حد به کمیت تحقیقات و مقالات علمی و ... اشاره داشت؛ متأسفانه در کشور به بحث علم و فناوری که همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده، توجه لازم نشده در حالیکه اساتید دانشگاهها و اعضای هیئتهای علمی بر این باورند که علم و فناوری می‌تواند زمینه پیشرفت و ارتقای سایر بخشها از جمله صنعت و تولید کشور را فراهم کند.
دکتر مسعود مردانی؛ فوق تخصص بیماریهای عفونی؛ استاد تمام و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و سردبیر مجله علمی Archcid در گفت‌وگوی تفصیلی با تسنیم وجود نیروی متخصص و خبره در کشور را اصلی‌ترین سرمایه یک کشور عنوان می‌کند و معتقد است منابع مالی تنها به سکه و دلار ختم نمی‌شوند، یک منبع مالی که بسیاری از کشورهای دنیا از آن غافل هستند، نیروی متخصص و خبره در کشور است؛ از نظر من مؤلفه اصلی رشد علمی در کشور نیز توجه ویژه به همین نیروی متخصص و خبره است.
پیشرفتهای مشهود در حوزه پزشکی، بهداشت و درمان، وجود نیروی متخصص که موجب تقویت بنیه‌های نظام جمهوری اسلامی می‌شود، لزوم نشر مقالات در سطح بین‌المللی، عدم شناسایی نیازهای روز جامعه و تولید علم بدون توجه به این نیازها، توجه به ارتقا بدون تولید محتوا و عملکرد سازمانهای حوزه علمی در چند سال اخیر از جمله محورهای این مصاحبه تفصیلی است که در ادامه مشروح آن تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:
تسنیم: آقای دکتر! اخیراً مقام معظم رهبری درباره پیشرفت علمی کشور ابراز نگرانی کردند و فرمودند که پیشرفت علمی کشور موجب تقویت بنیه‌های نظام جمهوری اسلامی می‌شود؛ برای شروع بحث می‌خواستم نظر شما را درباره رابطه میان پیشرفت علمی کشور و تقویت بنیه‌های نظام جمهوری اسلامی بدانیم.
مسلماً کشوری می‌تواند در عرصه‌های بین‌المللی خودی نشان دهد که سرمایه‌های علمی، تولید و منابع مالی ببیشتری داشته باشد؛ در اینجا لازم می‌دانم که اشاره کنم منابع مالی تنها به سکه و دلار ختم نمی‌شود، یک منبع مالی که بسیاری از کشورهای دنیا از آن غافل هستند، نیروی متخصص و خبره در کشور است.
در این زمینه اعضای هیئت علمی دانشگاههای سراسر دنیا معمولاً در رأس امور قرار دارند؛ یکی از رسالتهای اعضای هیئت علمی در دانشگاهها، تربیت نیروی متخصص در کشور است چرا که تربیت هر نیروی متخصص موجب تقویت بنیان و سرمایه علمی در کشور شود به عنوان مثال حدود 40 سال پیش در حوزه درمان و بهداشت به ویژه حوزه پزشکی شورای عالی پزشکی در کشور وجود داشت؛ اگر فردی دچار حمله قلبی یا بیماریهای مشابه آن می‌شد، پس از انجام شدن مراحل اداری در این شورای عالی پزشکی، با پرداخت هزینه‌های سنگین عازم کشورهای غربی از جمله انگلستان می‌شدند و پس از طول درمانشان به کشور بازمی‌گشتند.
از طرفی تداوم ارائه خدمات به این بیماران مشکل بود و بسیاری از بیماران به دلیل طول درمان یا مراقبتهای بعد از عملهای سخت دچار مشکل می‌شدند و در مواردی جان خود را از دست می‌دادند اما امروزه حدود 20 سال است که حتی یک بیمار برای ارائه خدمات پزشکی به خارج از کشور سفر نکرده و همه اعمال پزشکی در داخل کشور انجام می‌شود؛ کسانی که این اعمال را انجام می‌دهند همین نیروی متخصص و خبره در کشور یعنی همان سرمایه‌های ملی کشور هستند؛ این یعنی ما در زمینه‌های پزشکی نیازمان به کشورهای دیگر را از بین برده‌ایم البته زمینه‌های پزشکی مثالی بود که برای شما عرض کردم، ما در بسیاری از زمینه‌ها نیاز خود به کشورهای دیگر را از بین برده‌ایم.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که سرمایه‌های ملی کشور که از دل دانشگاههای کشور بیرون می‌آیند، می‌تواند موجب استحکام و تقویت بنیه‌های نظام جمهوری اسلامی شود.
تسنیم: بسیار عالی! البته لازمه تقویت بنیه‌های نظام جمهوری اسلامی این است که این توسعه و پیشرفتها در همه علوم و زمینه‌ها اتفاق بیفتد؛ به عنوان سؤال دوم، در حال حاضر کشورمان در پیشرفت علمی کشور از چه جایگاه جهانی برخوردار است؟
البته در بعد جهانی زمینه‌های مختلف علمی جایگاه‌های متفاوتی دارد؛ از آنجایی که بنده در حوزه پزشکی و علوم بهداشت فعالیت می‌کنم، می‌توانم بگویم که وضعیت ما نسبت به مثلاً 40 ساله گذشته قابل مقایسه نیست؛ زمانی بود که تعداد مقالات ما در این حوزه به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسید اما امروزه به جایی رسیدیم که ما در تعداد مقالات در منطقه حرف اول را می‌زنیم و در دنیا نیز از جایگاه بسیار خوبی برخوردار هستیم.
باید به این نکته نیز اشاره کنم که بسیاری از کشورهای خارجی به تعداد زیادی از مقالات علمی و مجلات بین‌المللی کشور ما که تعداد قابل توجهی از آنها به زبان انگلیسی در سطح بین‌المللی چاپ می‌شوند، استناد می‌کنند.
یکی از نشانه‌های بارز رشد علمی کشور، انتشار بین‌المللی مقالات، کارهای علمی و تحقیقاتی در کشور است که ما در حال حاضر دارای وضعیت نسبتاً مناسبی در سطح جهان هستیم؛ باید این رویه را حفظ کنیم و از آن حمایتهای لازم را به عمل آوریم.
ببینید نشر مقاله آن هم در سطح بین‌المللی یعنی تولید علم؛ این تولید علم نیز موجب تقویت پایه و بنیه‌های نظام جمهوری اسلامی می‌شود.
تسنیم: البته در مصاحبه‌های پیشین اساتید معتقد بودند که کشور ما از نظر تعداد مقالات و جنبه کمی آنها پیشرفت مناسبی داشته اما در عین حال کیفیت آنها در حد مطلوبی نیست؛ در واقع معتقد بودند که افزایش تعداد مقالات بدون توجه به کیفیت آنها ارزشی ندارد؛ نظر جنابعالی در این باره چیست؟
خیر! کیفیت آنها خوب است؛ در واقع چیزی که مدنظر اساتید دانشگاه‌هاست استناد علمی به این مقالات است؛ ببینید ممکن است یک مقاله از کیفیت مناسبی برخوردار باشد اما با توجه به نیازهای روزمره کشورها به آن رجوع نشود که این از نظر اساتید دانشگاهها یعنی این مقالات فاقد ارزش هستند؛ به عنوان مثال بنده مقاله‌ای نوشتم که در آن به بررسی یک بیماری پرداخته بودم که تعداد افراد مبتلا به آن در یک سال کمتر از 500 بیمار بود و هیچ راه درمانی نیز نداشت لذا این مقاله بنده تا به حال حدود 200 مورد رجوع داشته، پس می‌توان نتیجه گرفت که اگر کار به درستی انجام گیرد، رجوع به آن نیز انجام می‌شود.
بله اگر بخواهیم استناد به مقالات علمی را معیار قرار دهیم، موفق عمل نکرده‌ایم اما این به معنای آن نیست که مقالات ما کیفیت لازم را ندارد.
تسنیم: به جز مواردی که عرض کردید، چه آسیبهای دیگری در کمین رشد علمی کشور است؟
از نظر من یکی از مسائلی که می‌تواند رشد علمی کشورمان را تهدید کند، عدم توجه به نیازهای کشور است؛ ما نباید دانشگاهی داشته باشیم که از صنعت و نیازهای مردم فراری باشد؛ اگر دانشگاههای کشور از صنعت فراری باشند هر حرکت علمی و پژوهشی که در آنها صورت می‌گیرد، انجام نشدنش به مراتب بهتر از انجام شدن آنهاست.
ببینید به نظر من باید نیازهای مردم را شناسایی کرد و سپس الگوی طرحهای تحقیقاتی را در راستای مشکلات و نیازهای مردم گذاشت؛ به عنوان مثال ریزگردها و آلودگی هوا دو مشکل عمده در کشور هستند، چرا دانشگاهها نباید به صورت جهادی پای کار بیایند و طرحهای تحقیقاتی و راه‌کارهای مناسب را برای حل و فصل این مشکلات ارائه کنند، این کار شدنی است تمام دنیا در حال انجام چنین کاری هستند و موفق هم شده‌اند.
دومین خطری که رشد علمی کشور را تهدید می‌کند، توجه خاص به ارتقای بدون تولید محتوا است؛ ممکن است بسیاری از اساتید دانشگاهها مستندات علمی زیادی داشته باشند اما یکی از این مستندات هیچ مشکلی و نیازی از مردم سراسر دنیا رفع نمی‌کند بنابراین از نظر بنده عدم توجه به نیازهای کشور و ارتقای بدون تولید محتوا از جمله مواردی است که می‌تواند رشد علمی کشور را با مشکل مواجه کند.
تسنیم: آیا حضرتعالی معتقد هستید رشد علمی کشور در چند سال اخیر دچار کاهش شده است؟
خیر! از نظر بنده کاهشی وجود نداشته است؛ اگر چه حوزه‌های علمی در کشور ما به ویژه حوزه پزشکی محدودیتهای مالی و اقتصادی، دست اساتید و چهره‌های علمی کشور را محدود می‌کند اما پیشرفت علمی در کشور امری مشهود و آشکار است و نمی‌توان آن را انکار کرد.
تسنیم: بسیاری از اساتید بر اینکه نرخ و سرعت رشد علمی کشور کاهش داشته، تأکید می‌کنند؛ بله در اینکه رشد علمی در کشور وجود دارد شکی نیست اما در چند سال اخیر سرعت و نرخ این رشد، کاهش نداشته است؟
البته این حرف صحیح است؛ زمانی که ما از نرخ صحبت می‌کنیم باید برآیند را در نظر بگیریم البته باید این نکته را هم در نظر گرفت که حوزه‌های مختلف، رشد متفاوتی دارند ولی در کل می‌توان گفت که نرخ رشد علم کاهش داشته است.
تسنیم: مبحث بعدی که می‌خواهیم راجع به آن صحبت کنیم، علمکرد سازمانهای حوزه علمی در کشور است؛ از نظر شما عملکرد این سازمانها مانند وزارت علوم یا معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در چند سال اخیر چگونه بوده است؟
البته دانشگاههای حوزه علوم پزشکی وابسته به وزارت بهداشت هستند لذا من اطلاعات خاصی درباره وزارت علوم یا معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ندارم؛ یکی از مشخصات بارز وزارت بهداشت 10 سال پس از انقلاب، تجمیع کار بهداشت و درمان با آموزش پزشکی در کشور بود؛ این موضوع مخالفان و موافقانی دارد.
بنده به عنوان کسی که چندین سال مسئول دانشکده پزشکی دانشگاه شهید بهشتی بودم به کسانی که مخالف این طرح هستند می‌گویم که یکی از راههایی که دانشگاهها را در خدمت مردم قرار می‌دهد همین تجمیع کار آموزش پزشکی با مسائل بهداشت و درمان است؛ در نگاه نخست ممکن است کیفیت زیر سؤال برود اما فواید بسیاری دارد؛ یکی از مهمترین فواید این طرح در متن کار بودن نیرویهای انسانی است که در دانشگاههای کشور در حال تربیت هستند.
در حال حاضر، بسیاری از شهرستانهای کوچک کشور دارای دانشکده‌های پزشکی هستند که نه تنها خدمات بهداشتی ارائه می‌کنند بلکه به تربیت نیروی انسانی نیز پرداخته‌اند؛ این نقطه عطفی است در وزارت بهداشت که می‌تواند رضایت‌مندی مردم را به همراه خود داشته باشد.
تسنیم: مبحث دیگر، مؤلفه‌های رشد علمی کشور و الزامات آنها در داخل کشور است؛ از نظر شما مؤلفه‌های رشد علمی کشور شامل چه چیزهایی می‌شوند؟
این مؤلفه‌ها در شاخه‌های مختلف علم، متفاوت هستند؛ از آنجایی که تخصص من در حوزه پزشکی است، می‌توانم در این حوزه اظهار‌نظر کنم؛ مسلماً مؤلفه‌های خاص رشته‌های پزشکی در سالهای پس از انقلاب رشد چشمگیری داشته‌اند؛ کما اینکه مشاهده می‌کنید، بسیاری از بیماران کشورهای خارجی با وجود بهترین امکانات پزشکی در کشور خود به ایران می‌آیند و در این کشور به درمان خود می‌پردازند؛ از نظر من مؤلفه اصلی رشد علمی در کشور توجه ویژه به نیروی انسانی متخصص و خبره در کشور است.
انتهای پیام/
