«رضایت خانواده‌ها»، شرط اول برای مناسب‌سازی است/برخی فکر می‌کنند می‌خواهیم گلزار را شخم بزنیم + فیلم

رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران تهران بزرگ گفت:برخی فکر می‌کنند ما می‌خواهیم گلزار را شخم بزنیم و زیرورو کنیم. زیر رو رو کردن در واقع تخریب باور خودمان است. اولین قدم در مجموعه دستورالعمل مناسب سازی گلزار شهدا، رضایت خانواده‌های شهداست.

خبرگزاری تسنیم: کار ساماندهی گلزارهای شهدا از سال 83 به تصویب هیأت وزیران رسید و در گلزارهای شهدای سراسر کشور اجرا شد. این ساماندهی در اکثر گلزارهای شهدا با یکسان‌سازی قبور و تخریب نمادهای مختلف سنتی در قطعات شهدا، شکل ظاهری آنان را دگرگون کرد و به دنبال این تغییرات، موج اعتراضات گسترده‌ای از جانب مردم و برخی مسئولین شکل گرفت. وقتی کار یکسان سازی به گلزار شهدای بهشت زهرا(س) به عنوان بزرگترین گلزار شهدای کشور رسید و به دنبال آن قطعه 44 یکسان سازی شد، موج اعتراضات بالا گرفت و کار برای مدتی متوقف شد. بعد از گذشت بیش از 10 سال از آن روزها، ساماندهی گلزار شهدای بهشت زهرا(س) مجددا در دستور کار مسئولین قرار گرفته است. این بار نیز مردم با یادآوری خاطرات تلخ گذشته دست به اعتراضات مختلفی زدند و برای آنکه اتفاقات ناخوشایند دیگر گلزارهای در بهشت زهرا(س) تکرار نشود، با اعتراضات خود خواهان رسیدگی مسئولین شده‌اند.

پرونده «همه چیز درباره ساماندهی گلزارهای شهدا» تلاش دارد هم راوی حرف موافقان این طرح باشد و هم نقل کننده بخش‌هایی از حرف مخالفان و منتقدان. نظرات کارشناسی مسئولین سازمان‌‌های مرتبط با حوزه دفاع مقدس با کارکرد فرهنگی، اعلام نقطه نظرات تشکل‌های بزرگ خانواده شهدا و ایثارگران، نظر موافقان طرح و میزگرد مخالفان طرح ساماندهی تا کنون منتشر شده است. در پی آن سوالات، ابهامات و نگرانی‌ها و دغدغه‌های مختلف خانواده شهدا در این زمینه طرح شده است و وقت آن فرارسیده که مجریان طرح ساماندهی گلزار شهدا و مسئولین بنیاد شهید و امور ایثارگران پاسخگوی سوالات و دغدغه‌های مطرح شده و به طور کلی پاسخگوی آنچه در گلزار شهدا اتفاق می‌افتد، باشند. در دو بخش قبلی پرونده، برخی پاسخ‌های مسئول فرهنگی گلزار شهدای تهران در این زمینه منتشر شد و حالا به سراغ رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران تهران بزرگ رفته‌ایم.

دکتر حمید علی صمیمی پنج سال است که در سمت مسئولیت بنیاد تهران ایفای نقش می‌کند و به گفته خود با حکم حجت الاسلام شهیدی محلاتی رئیس کل بنیاد شهید و امور ایثارگران، صمیمی هم اکنون مسئول مستقیم طرح ساماندهی گلزار شهدای تهران و حفاظت از حریم قطعات شهدا محسوب می‌شود. حالا شاید برای نخستین بار است که او در زمینه جزئیات طرح ساماندهی قطعات شهدای بهشت زهرا(س) که اصرار دارد به جای واژه ساماندهی و یکسان سازی واژه «مناسب سازی» را در مورد آن به کار ببریم به تفصیل به گفتگو می‌نشیند و در مقابل دوربین یک رسانه از ضعف‌های اطلاع رسانی عمومی بنیاد در این زمینه می‌گوید. صمیمی که از جزئیات اتفاقاتی که در جریان یکسان سازی قطعه 44 گلزار در سال 86 افتاد اظهار بی‌اطلاعی می‌کند، با اشاره به نظرات منتقدین و مخالفان مختلف اجرای این طرح که فکر می‌کنند مسئولین به دنبال از بین بردن آثار شهدا است می‌گوید: «زیر رو رو کردن مزار شهدا در واقع تخریب باور خودمان است.» و به عنوان مسئول بنیاد این اطمینان را می‌دهد که هیچ تخریبی در قطعات شهدای بهشت زهرا(س) اتفاق نخواهد افتاد. گفتگوی تفصیلی تسنیم با حمید علی صمیمی در ادامه می‌آید:

* تسنیم: خودتان را معرفی کرده و از مسئولیتتان در بنیاد شهید بگویید.

حمید علی صمیمی، مدیرکل بنیاد شهید و امور ایثارگران تهران بزرگ هستم، تقریباً از دی ماه سال 90 تا به حال 5 سال است که این مسئولیت را برعهده دارم. قبل از اینکه به تهران بیایم، مدیرکل بنیاد شهید و امور ایثارگران استان مازندران و قبل از آن هم مدیر کل بنیاد جانبازان و مستضعفان مازندران و قبل از آن هم کارمند سپاه لشگر 25 کربلا در استان مازندران بودم.

* تسنیم: موضوع ساماندهی گلزارهای شهدا از چه سالی دقیقاً شروع شد؟

تقریباً از دولت آقای خاتمی این مصوب شده و ابلاغ شده بود. یعنی اواخر دولت ایشان شروع شد، در دولت احمدی‌نژاد سرعت گرفت و همینطور ادامه دارد.

* تسنیم: ساماندهی گلزار شهدای بهشت زهرا(س) هم همان موقع آغاز شد؟

همان موقع کل بحث مناسب سازی گلزارهای کل کشور در دستور کار قرار گرفته و به عنوان یک وظیفه مشترک دولت، بنیاد و سازمان‌های متولی در نظر گرفته شده که ساماندهی گلزار شهدا را با هدف ماندگار کردن آثار ارزشمند شهدا برای نسل بعدی انجام دهند.در استان تهران 80 درصد گلزارها ساماندهی شده است و به غیر از بهشت زهرا چند گلزار دیگر مانده که هنوز مناسب سازی نشده است. معمولا بحث ساماندهی را از گلزارهای تک مزاری و دو مزاری شروع می‌کنیم تا تعداد مزارهای بیشتر. کار فقط در بهشت زهرا(س) دست نخورده مانده بود آن هم به دلیل اینکه حجم بالایی داشت، اول گفتیم معابر را درست کنیم، آب و برق که هزینه زیادی داشت، بعد وارد قطعه شویم که حالا قطعات را هم شروع کرده‌ایم.

* تسنیم: آقای صمیمی! موضوعی که امروز می‌خواهیم به تفصیل در مورد آن صحبت کنیم، طرح ساماندهی مزار شهداست، امسال این بحث در مورد قطعات شهدای بهشت زهرا(س) و ساماندهی این قطعات مطرح شده است. روال اجرای طرح ساماندهی در بهشت زهرا(س) به چه صورت است؟ چه مقدار از کار انجام شده و چه مقدار باقی مانده است؟

بحث ساماندهی یا مناسب سازی یا ایجاد شرایط مناسب برای زیارت مزار شهدا خیلی سال است که مطرح شده آن هم با هدف اینکه بتوانیم آثار شهدا را برای نسل‌های بعد خودمان ماندگار کنیم و بر اساس آن بتوانیم گفت‌وگوی نسل خود را با ارائه اثر و سند بسیار بارز که خود شهدا هستند، ماندگار کنیم. هدف دیگر این بود که دسترسی را راحت‌‌تر کنیم و کاری کنیم که در گلزار دسترسی به مزارهایی که در عمق یک قطعه قرار دارند، راحت‌تر و بهتر شود تا یک سالمند، معلول، جانباز و یا کودک براساس توانایی جسمی خود بتواند به آن مزار برسد و توسل و ارتباط خودش را برقرار کند. حالا وقتی می‌گوییم سالمند قطعا اولین اعضای خانواده شهدا را در نظر می‌گیریم مثل پدر و مادر یا کسانی مثل همسر و فرزندان، برادر و خواهر که منسوبین اول شهدا هستند که ما آن‌ها را در اولویت درنظر می‌گیریم و بعد دوستان، رفقا، همرزمان و مردم. بنابراین ما بایستی شرایط را برای هرتقاضا و نیاز معنوی فراهم کنیم.

گلزار شهدای بهشت زهرا(س) در دنیا نمونه ندارد

گلزار بهشت زهرا(س) در نوع خودش در کشور خاص است. یعنی به غیر از گلزار شهدای بهشت زهرا(س) هیچ جای دیگری در کشور نمی‌توانید 30 هزار شهید در یک جا و یک مکان ببینید. نظیر چنین چیزی در کشور نیست یا حتی در منطقه، آسیا و جهان واقعاً چنین نمونه‌ای نداریم؛ بنابراین خود گلزار شهدا از این حیث یک قطب فرهنگی است و به عنوان یک قوت و یک فرصت برای اینکه بتوانیم توسط آن هم فرهنگ دینی و هم ملی خود را به نسل بعد انتقال دهیم. این قطب فرهنگی باید حفظ شود، نباید بگذاریم با گذشت یک زمان طولانی و براساس حوادث زمان خود به خود دچار تخریب، خرابی و مسائل مختلف شود. بنابراین همانطور که وقتی برای شما عنوان شهید مطرح می‌شود، احساس تازگی می‌کنید، برای آیندگان هم باید همین گونه باشد.

این قطب فرهنگی بایستی برای کشور و نظام حفظ شود و چون اعتقادمان این است که نظام صاحبی دارد و مسئولیت ما تلاش در مسیری است که بتوانیم این نظام را به صاحب اصلی آن بدهیم. اینجا 30 هزار شهید ما جان خودشان را تقدیم کردند و در این گلزار به خاک سپرده شدند. نگذاریم همانطور که قبورعادی دچار حوادث طبیعی می‌شوند و از بین می‌روند، این‌ها از بین برود.

در بهشت زهرا(س) ساماندهی نداریم بلکه مناسب سازی داریم/در ابتدا به مشکلات معابر، روشنایی و آبرسانی گلزار رسیدگی کردیم

اما در مورد واژه ساماندهی که شما مطرح کردید، یک نکته را بگویم. ما در بهشت زهرا(س) ساماندهی نداریم. ما در بهشت زهرا(س) فعالیتی تحت عنوان مناسب سازی داریم. در مناسب سازی با توجه به قطعات متعددی که برای شهدا داریم و تعداد شهدا، ابتدا گفتیم دسترسی خیابانی در قطعات برقرار کنیم. به همین دلیل معابر ساخته شد، همین‌جا تشکر می‌کنم از شهردار تهران و همچنین مدیرعامل سازمان بهشت زهرا(س) که زحمت کشیدند و بستر مناسب فراهم کردند تا معابر آماده شود، در کنار این موضوع گفتیم روشنایی هم باید درست شود، بنابراین برق به آنجا کشیده شد. دیگر اینکه گفتیم باید بتوانیم آب‌رسانی را انجام دهیم، اولین مرحله آبرسانی کاملاً انجام شد. کاری که در مجموعه بهشت زهرا(س) در این سه حوزه انجام شد، کار ماندگاری است که سال‌های سال می‌توانید نتیجه آن را ببینید. وارد این قطعات که می‌شوید در همان میادینی که قرار دادیم، دوستان و همکاران، یادبودها و یادمان‌هایی ایجاد کردند که هر کدام حوزه‌ای از آثار جنگ، دفاع از ارزش‌ها و دفاع مقدس است که آنجا مطرح شده است.

بعد از انجام این سه کار گفتیم می‌بایست داخل قطعات وارد شویم. به همین دلیل گفتیم با همکاری بنیاد شهید، سپاه محمد رسول الله(ص)، سپاه سیدالشهدا(ع)، شهرداری، معاونت فرهنگی شهرداری، نمایندگان مجلس و چند نفر از رزمندگان پیشکسوت دفاع مقدس در قرارگاه ثارالله(ع) که یک مجموعه هیأت امنا یا به اصطلاح هیئت مؤسسی را شکل داده‌اند، بیاییم حریم قطعات شهدا را مشخص کنیم که الحمدالله دوستان خیلی خوب همکاری کردند، در این بستر سردار نوریان، سردار خادم الحسینی، آقای طهماسبی و دوستان دیگر کمک کردند و حریم مشخص کردند. مسئولیت این مناسب‌سازی و این حفاظت از حریم قطعات شهدا هم از طرف بالاترین رده بنیاد شهید برعهده بنده گذاشته شده است.

مادر شهید نمی‌تواند بالای مزار فرزندش برود

در قطعات شهدا وضعیتی پیش آمده که الان خود شما که جوان هستید و توانایی جسمی خوبی دارید اگر بخواهید به عمق فلان قطعه شهدا بروید مسلماً دچار مشکل خواهید شد. به دلیل اینکه مزارها نامنظم درست شده است، یکی پایین و یکی بالا و هر فردی بنا به سلیقه خود سعی کرده رسیدگی‌های مورد نظر را بر سنگ شهید اعمال کند. حالا شما پدر و مادری را در نظر بگیرید که سن بالایی دارند و الان روی ویلچرند یا با عصا راه می‌روند و با این اوضاع می‌خواهند به عمق قطعه رفته و به مزارشهیدشان برسند، امکان ندارد نهایتاً اول قطعه می‌ایستند از دور ارتباط خودشان را برقرار می‌کنند؛ بنابراین ما دنبال این بودیم که بتوانیم مناسب سازی کنیم و دسترسی را راحت‌تر کنیم. در این مناسب سازی فکر این کردیم که عمر قطعاتمان را از لحاظ سازه بالا ببریم که بتوانیم برای 30 سال و 50 سال بعد که ما نیستیم، این قطعات وجود داشته باشد.

در بخشی که رضایت گرفته شده ساماندهی را شروع کردیم/همچنان خانواده‌ها مرحله مرحله دعوت می‌شوند و رضایت می‌گیریم

اولین قدم در مجموعه دستورالعمل مناسب سازی مزار و گلزار شهدا رضایت خانواده‌ها است. ما فرمی داریم که براساس آن دعوتشان کرده، با آن‌ها صحبت می‌کنیم که می‌خواهیم این کار را انجام بدهیم تا رضایت آن‌ها حاصل شود. مثل قطعه 21 که ما از تک تک خانواده‌ها رضایت نامه گرفتیم و تمام آن‌ها موجود است. حالا فکر کنید در این مسیر مناسب سازی در قطعه به مزاری می‌رسیم که کسی را ندارد، یعنی پدر و مادر شهید به رحمت خدا رفته است و برادر و خواهر او هم نیستند. دست نگه می‌داریم و نهایت تلاش انجام می‌شود تا بتوانیم یک وابسته به شهید را پیدا کرده و رضایتش را بگیریم. چنانچه شهید هیچ کسی را نداشته باشد دیگر متولی خودمان هستیم و آن رضایت را ایجاد می‌کنیم.در قطعه 21 این کار را انجام دادیم، در قطعه 24 هم الان کار شروع شده، در بخشی که رضایت گرفته شده کار را شروع کردیم و همچنان خانواده‌ها مرحله مرحله دعوت می‌شوند و برای رضایت گرفتن با آن‌ها صحبت کرده و جویای نظرشان می‌شویم.

قول می‌دهیم همان سنگی که روی مزار شهید هست، بماند/تعویض سنگ‌های پوسیده مشروط به درخواست خانواده‌ها

در آن جلسه قول می‌دهیم همان سنگی که الان روی مزار شهید هست، بماند چون اعتقاد خود من هم به عنوان مدیر بنیاد و کسی که روزی همراه شهدا در جبهه‌ها حضور داشته، اینست که این سنگ‌ها و سنگ‌نوشته‌ها بوی شهدا را می‌دهد. این سنگ‌ها بوسیدنی است. خیلی پدر و مادرها با همین سنگ‌ها سال‌ها زندگی کرده‌اند، سنگ را حتما باید حفظ کنیم. پس قول می‌دهیم همان سنگ در همان جا ترمیم شود. چنانچه خانواده‌ای درخواست بدهند که سنگ مثلا به خاطر پوسیدگی باید عوض شود، ما سنگ را عوض می‌کنیم اما با همان محتویاتی که قبلا نوشته شده است. چیزی اضافه نمی‌کنیم و چیزی هم کم نمی‌کنیم مگر اینکه خود خانواده‌ها بخواهند جمله‌ای را اضافه کنند.

همچنین قاب‌هایی را که به عنوان آثار شهید در کنار مزار هست و حکم موزه کوچک شهید است هم حفظ می‌شود. یعنی نه سنگ را. سعی و تلاشمان این است که مناسب سازی که تعبیر شما از آن با عنوان ساماندهی بود، به خوبی پیش برود. چون در کنار برخی از این اصطلاحات بعضی‌ها مسائلی مانند تخریب و چیزهای دیگر را مطرح می‌کنند که اصلا در برنامه‌های ما نیست. ما فقط بحث مناسب سازی و دسترسی را داریم تا خانواده بتواند راحت به مزار شهید برسد که الحمدالله در قطعه 21 این کار را انجام دادیم. در قطعه شهدای گمنام هم انجام شده است. ما قطعه به قطعه براساس رضایتی که می‌دهند، وارد می‌شویم. اگر خانواده‌های یک بخش از یک قطعه راضی باشند، همان بخش را انجام می‌دهیم و بقیه بخش‎ها را نگه می‌داریم چون ما راضی به نارضایتی خانواده‌ها نیستیم. نمی‌خواهیم برویم آن مزار را به اصطلاح دستکاری کرده و یا تغییری بدهیم.

بنا نیست سنگی را از جایی به جای دیگر ببریم بلکه فقط سطح را یکی می‌کنیم

* تسنیم: این اصطلاح مناسب سازی فقط برای گلزار شهدای بهشت زهرا(س) استفاده می‌شود؟

واژه ساماندهی، مناسب سازی، زیباسازی واژه‌هایی است که در مفاهیم فارسی از آن‌ها استفاده‌های مشترک می‌شود اما برداشت‌های متفاوتی از آن صورت می‌گیرد که این هم به دلیل شیوایی خود زبان فارسی است. بنابراین من لفظ مناسب سازی را بیشتر مطرح می‌کنم به این خاطر که ذهنمان را به این سمت ببریم که بنا نیست سنگی را از جایی به جای دیگر ببریم بلکه فقط سطح را یکی می‌کنیم. سطح سنگ‌ها را به یک سطح می‌رسانیم.

* تسنیم: نظر خانواده شهدا و تمایل آن‌ها برای همکاری با طرح مناسب سازی به چه صورت بوده است؟

مورد به مورد پیش می‌آید که خانواده شهدا با ما صحبت می‌کنند و تأکید دارند که خیلی سریعتر باید کار را انجام دهید. اما از آنجایی که ما براساس توانایی خودمان باید جلو برویم، مجبوریم قطعه به قطعه جلو برویم و نمی‌توانیم به همه قطعات یکباره وارد شویم. چون منابع محدود هست و اگر عجله شود، کار خراب می‌شود. خانواده‌ها همه راضی هستند. نمی‌دانم چرا بعضی‌ فکر می‌کنند ما آثار شهید را از بین می‌بریم. ما که با خود شهید بوده‌ایم و با اینها زندگی می‌کردیم و خودمان هم می‌خواهیم آثار حفظ شود. این‌ها مال من هم نیست. برای آیندگان است که می‌خواهند از این شهدا بهره ببرند.

خیلی‌ها نگرانند که با مناسب سازی، آثار شهدا از بین برود/صاحب نظران پیشنهادات خود را ارائه کنند

* تسنیم: پس شما فکر می‌کنید این انتقادها و مخالفت‌هایی که در میان اقشار مختلف مردم وجود دارد از چه چیزی ناشی می‌شود؟

متغیرهای زیادی وجود دارد. خیلی‌ از منتقدین دلسوز و نگران هستند، چون آن‌ها مثل ما همان شهید را مانند آیه‌های قرآن مقدس می‌دانند که امام و مقام معظم رهبری شهید را مثل یک امامزاده می‌دانند. خودشان به این شهدا متوسل می‌شوند. این روزها خیلی‌ها نگران هستند که با مناسب سازی ما اثر شهید از بین برود و این نگرانی‌های خود را به ما اعلام می‌کنند. ما با خودشان صحبت می‌‍‍‌‌کنیم و حتی برای اینکه کار بهتر انجام شود، نظرشان را می‌پرسیم. همین الان درخواست می‌کنم که هر کسی نظر خوبی در این زمینه دارد، می‌تواند در این بخش به ما کمک کند. ما نظرات مختلف را می‌پذیریم. چه دانشگاه و سطوح علمی و چه مدیرانی که صاحب هنر و اندیشه هستند، پیشنهادات خود را ارائه بدهند تا ما استفاده کنیم.

برخی منتقدین فکر می‌کنند ما می‌خواهیم گلزار را شخم بزنیم

در میان این منتقدان بخش دیگری هم وجود دارد که اطلاعات کافی از این کار ندارند و فکر می‌کنند ما می‌خواهیم گلزار را شخم بزنیم و زیرورو کنیم. در اعتقاد، فکر و برنامه ما چنین چیزی نیست. خود ما متولی بحث شهید و شهادت بوده‌ایم. بنابر این زیر رو رو کردن در واقع تخریب باور خودمان است. اما به این موضوع هم توجه کنیم که وقتی یک پدیده را در شرایط جامد نگه می‌داریم، عوامل طبیعی می‌تواند اثر خودش را بگذارد مثل هوایی که روی سنگ اثر می‌گذارد و فرسایش زمین ایجاد می‌شود و با فرسایش دچار تغییر می‌شود. ما می‌خواهیم این تغییر را در رابطه با آثار شهید به حداقل برسانیم و عمر آن را بلندتر کنیم. نمی‌توانیم بگوییم این سازه را تا 200 سال دیگر نگه داریم، سعی می‌کنیم حداقل یک عمر 50 ساله به آن بدهیم که آیندگان هم آن را بهبود ببخشند.

افرادی که دروغ‌های فضای مجازی را مطرح کردند، مغرضند

تعدادی دیگر از این مخالفین طرح مناسب سازی بهشت زهرا(س) هم دنبال مسائل مربوط به خودشان هستند. چرا باید یک فیلم دروغین در این زمینه تهیه شود؟ وقتی به من گفتند شبهاتی وجود دارد، از تمام رسانه‌ها خواهش کردم که به گلزار بیایند و در جریان کار قرار بگیرند. به رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها گفتم بیایید ببینید اگر ما جایی مشابه آن کاری که فرافکنی می‌شود را انجام دادیم به اطلاع مردم برسانید اگر نه این دوستانی که چنین چیزهایی را تهیه و در فضای مجازی منتشر می‌کنند، چه اهدافی دارند؟ خیلی از بینندگان چنین فیلم‌هایی در فضای مجازی می‌توانند با باور این اتفاق‌ها دچار آسیب روحی شوند.

تصور کنید این فیلم‌ها و مطالب را پدر و مادر شهیدی ببیند. یک همسر، فرزند، خواهر و برادری ببیند. بخصوص آن ساعتی که فیلم‌ها را مشاهده می‌کند و در آن لحظه به دلایل گرفتاری‌های مختلف نتواند به مزار شهدا برود و این روال حتی یک روز یا دو روز طول بکشد، می دانید چقدر آسیب روحی به او وارد می‌شود؟ چقدر حاضر هستیم پدر و مادر از این مطلب آسیب ببیند که بشنود: "استخوان‌های بچه‌اش از قبر بیرون آمده است." به نظر من این دسته افراد که چینن دروغ‌هایی را مطرح کردند، مغرض هستند و کارشان تشویش اذهان عمومی است.

کسانیکه دوست و همراه شهید هستند، خودشان بیایند و روال کار را ببینند، اگر نظری دارند، پینشهاد بدهند کار انجام شود اگر کاری از عهده خودشان برمی‌آید با نظارت ما انجام بدهند اما اینکه بیایند یک فضای به اصطلاح منفی را در ذهن دوستان و هم خانواده شهدا ایجاد کنند، واقعا پسندیده نیست، اخلاق اسلامی ما این رفتار را قبول نمی‌کند. اطلاع‌رسانی در سطوح مختلف انجام داده‌ایم و سعی کردیم بعضی مدیران را دعوت کنیم تا از نزدیک اتفاقات را ببینند. وقتی هیئت دولت هم برای برنامه‌های هفته دفاع مقدس تشریف برده بودند زیارت مزار شهدای 72 تن و شهدای دولت، اتفاقات قطعه 21 را دیدند و آقای شهیدی هم توضیحات لازم را در این زمینه به آقای رئیس جمهور دادند. خلاصه به همکاران هم گفتیم در این فضا اگر چیزی دیدید که واقعاً براساس آن تخریبی صورت گرفته بگویید وگرنه اجازه بدهید با خانواده شهدا هماهنگی لازم در این خصوص صورت بگیرد.

* تسنیم: یک سری اتفاقاتی طی 12 سال اخیر افتاد که خاطرات بدی به جای گذاشت و آن هم اجرای طرح یکسان سازی در گلزار شهدای شهرستان‌هایی مثل تبریز، قزوین، مشهد و اصفهان و حتی قطعه 44 گلزار شهدای تهران بود. در آن سال‌ها هم شعار ساماندهی داده می‌شد و اهداف زیبایی از سوی بنیاد شهید ترسیم می‌شد اما در عمل تمام قبور را یکسان سازی کردند و یک دست و یک شکل و تکراری ساختند. به گونه‌ای که گفته شد حتی برخی والدین شهدا در میان آن همه مزار تکراری، مزار فرزندشان را گم می‌کردند. متاسفانه تعداد زیادی از گلزارهای مطهر شهدا در کشور با همین روش تخریب و یکسان سازی شد. به دنبال این یکسان سازی‌ها خاطرات بدی برای مردم و خانواده شهدا به جا ماند. انتقادات مردم هم تاثیری در روند این یکسان سازی نداشت. حتی می‌بینید چند سالی این اتفاق در جریان‌های رمان‌ها، اشعار و اثرات هنری برخی دغدغه مندان این اتفاق هم اثر گذاشت و آثاری در نقد یکسان‌سازی‌ها ثبت شد. از رمان بیوتن رضا امیرخانی بگیرید تا نماهنگ‌های کوتاه دانشجویی همه روی این سوژه کار کردند. در واقع این اتفاق باعث شد احساسات مردم جریحه‌دار شود. حالا ما هم نگاه برخی را در یکسری تولیدات فضای مجازی تأیید نمی‌کنیم، اما واقعیت این است که این فیلم‌ها تداعی کننده همان اتفاقات بد است. حالا چندین سال گذشته ولی این خاطرات بد هنوز از ذهن مردم نرفته است. مردم هنوز نگرانند که اتفاقات دهه 80 تکرار شود. شما به عنوان مسئول بنیاد شهید تهران یا دیگر مسئولان بنیاد شهید در سطوح بالاتر چه تدبیری اندیشیده‌اید که بتوانید به وسیله آن این ذهنیت را در مردم تغییر داده یا حسن نیت خود را ثابت کنید. اصلا برنامه‌ای جهت شفاف سازی مسئله برای عموم مردم دارید؟ یا معتقدید صرف اینکه چند مسئول دولتی و مدیران مختلف رفتند و روال کار را دیده و تأیید کردند، کافیست؟ چون فکر می‌کنم متاسفانه از جانب مسئولین رده یک بنیاد شهید هیچ اطمینانی هم به مردم داده نشده که اتفاقات تلخ گذشته تکرار نمی‌شود و طرح‌هایی که اجرا می‌شود صد در صد به نفع خانواده شهدا و گلزار شهداست.

اطلاع رسانی به مردم در سطح وسیع انجام نشده است/نتوانستیم از طریق اطلاع رسانی نگرانی مردم را به حداقل برسانیم

اطلاع رسانی به مردم در سطح وسیع انجام نشده است، اولا به شما قول می‌دهم چیزی که در ذهن شما و مردم جای گرفته اتفاق نمی‌افتد. این اتفاقات بیشتر در شهرستان‌ها بود. من البته در دهه 80 و جریان‌هایی که گفتید در مسئولیت بنیاد مازندران بودم و می‌توانم در مورد ساماندهی گلزارهای آنجا نظر بدهم. استان مازندران به لحاظ کمی بیشترین تعداد گلزار شهدا را دارد و بعد از آن استان خراسان است. در تهران اما به لحاظ کمیت 70 الی 80 گلزار در سطح استان داریم که بزرگترین گلزار شهدای کل کشور در بهشت زهرا(س) قرار گرفته است. در حال حاضر در بهشت زهرا(س) مسئولیت مستقیم کل قطعات شهدا در اختیار من است. اتفاقاتی که از سال 90 به بعد را که مسئولیت با من بوده می‌توانم جوابگو باشم. حالا در قطعه شهدا اگر قرار باشد شهیدی دفن شود حتماً من باید دستور را صادر کنم.

برای اطلاع رسانی ما معمولاً از طریق رسانه‌ها کمک می‌گیریم. برنامه‌ای که ما در مجموعه اطلاع رسانی داریم اینست که اطلاع رسانی را اول از خود خانواده‌های شهدا آغاز کنیم. بعد هم از طریق رسانه‌‌ها مصاحبه‌های مختلفی انجام دادیم و یا خانواده‌هایی که جمع شدند و برایشان صحبت کردیم، گفتیم بحث بهبود گلزار را چطور انجام می‌دهیم و هدف و چارچوب را بیان کردیم. اما هرچقدر هم که اطلاع رسانی کنیم مطمئنا کم است، شاید نتوانستیم از طریق اطلاع رسانی نگرانی مردم را به حداقل برسانیم و یا اطلاع رسانی درستی انجام بدهیم. همین جا از شما و دیگر رسانه‌ها کمک می‌خواهیم که در این زمینه ما را یاری بدهند. یکی از اثرات مهم دفاع مقدس همین مزار شهدا است. شما مطمئن باشید دوستان همین شهدا و رزمندگان و پیشکسوتان جنگ به ما اجازه نخواهند داد که آن آثار آن دوران را از بین ببریم بلکه به ما کمک می‌کنند بتوانیم آن‌ها را خوب نگه داریم و از شما هم همین را می‌خواهیم.

به جای کلبه ننه علی، یادمان احداث کردیم

* تسنیم: شما گفتید اتفاقاتی که قدیم در دهه 80 افتاده، بیشتر مربوط به شهرستان‌‌ها بوده است. ولی منتقدین امروز مسئله‌شان بیشتر اتفاقات رخ داده در گلزار شهدای تهران است. مثل همان اتفاق قطعه 44 بهشت زهرا(س) که تخریب و یکسان سازی شد یا تخریب خانه ننه علی و یا تخریب حوض خون و چیزهایی از این دست. این اتفاقات چرا در گلزار شهدای تهران روی داد؟

از روزی که من به ریاست بنیاد تهران آمدم در بهشت زهرا(س) چنین اتفاقی نیفتاده است. خانه یا کلبه ننه علی که مطرح می‌کنید خب جریان خودش را دارد. هیچ وقت نمی‌شود در قطعه شهدا کلبه ایجاد کنید و یک نماد به خصوصی به وجود بیاورید. همه شهدا برای ما یکی هستند و برای پدر و مادر آن‌ها خیلی خاص و ارزشمند هستند. ننه علی هم به دلیل اینکه سال‌ها بالای سر مزار شهید خودش بوده است، مزار و یادمانش را همانجا ایجاد کردیم. آن هم با نظر خانواده شهید و برادر و خواهر شهید که به ایجاد چنین یادمانی رضایت دادند.

در مورد جزئیات ماجرای قطعه 44 اطلاعی ندارم. از زمانی که ریاست بنیاد تهران را بر عهده گرفته‌ام گفته‌ام کسی اجازه ندارد به فضای تغییر قطعات وارد شود مگر من بخواهم. اینکه می‌گویم من فقط منظورم من صمیمی نیست بلکه همان تیم بچه‌های سپاه، پیشکسوتان و دوستانی که نظر می‌دهند. ما باید وارد چنین فضایی شویم. به شما اطمینان می‌دهم که هیچ تخریبی در قطعات صورت نخواهد گرفت، در مناسب سازی فضای سنتی حفظ می‌شود و تلاشمان این است که بتوانیم عمر قطعه و مزار را بالا ببریم و از طرف دیگر شرایطی فراهم کنیم که زائرشهید بر مزار شهید برسد وگرنه زائرین می‌توانند کنار معابر باشند و از دور ارتباط برقرار کنند. اما می‌گویم که شما نمونه آن را در قطعه 21 دیدید که تخریب نکردیم.

* تسنیم: مزارهای شهدا آثار ملی ما هستند، آثاری به جامانده از دوران دفاع مقدس برخی معتقدند به دلیل ملی بودن این آثار و اسناد، مزار کاملا باید دست نخورده باقی بمانند. بحثی که درمورد کلبه ننه علی و موارد مشابه هم عنوان می‌شود همین است که این نمادها و المان‌ها به لحاظ تاریخ دفاع مقدس ارزش فرهنگی و ملی دارد، پس نباید دست می‌خورد. روح آن تغییر داده شد و مصنوعی شد. اگر بخواهیم با این استدلال به موضوع نگاه کنیم، کل موضوع ساماندهی یا حتی هم سطح کردن قبور مطهر شهدا هم زیر سوال می‌رود. در واقع شکل آن نباید دست بخورد. نظر شما چیست؟ اصلا با این زاویه هم به موضوع نگاه شده است؟

حتی سازمان میراث فرهنگی هم برای ماندگاری آثار ملی آنان را ترمیم می‌کند/کار ما تخریب نیست بلکه مرمت است

مزار شهید میراث است؛ شهید خودش سند افتخار مردم ما است، اگر بخواهیم بگوییم در 8 سال دفاع مقدس این اتفاقات افتاده است و نسل‌های بعدی ما آن را باور کنند، سند آن همین شهدا هستند. بنابراین این سند به عنوان میراث فرهنگی ما ثبت شده است. به عنوان اسناد ملی، میراث فرهنگی و اسناد انقلابی باید حفظ شود. و اعتقادمان این است. اما هر چیزی را که به حال خودش بگذاریم تحت تاثیر عوامل طبیعی خود به خود دچار فرسایش می‌شود. حتی سازمان میراث فرهنگی آن میراثی را که برای هزار سال گذشته است بازسازی و ترمیم می‌کند تا بتواند آن را نگه دارد و عمر آن را بالا ببرد. هیچ وقت نمی‌تواند میراث هزار ساله را بدون دست زدن نگه دارد. بنابراین ما نیز در قطعات مختلف بهشت زهرا(س) و گلزارهای دیگر در سراسر کشور بایستی تلاش کنیم که بتوانیم آن را نگه داریم. حفظ آن همین کاری است که برای آثار فرهنگی دیگر انجام می‌شود و می‌تواند به ماندگاری آن کمک کند. تخریب نیست بلکه مرمت است. اگر بتوانیم به ترویج فرهنگ ایثار و شهادت با کمک یکدیگر در جامعه توجه کنیم مطمئن باشید هیچ دشمنی حریف ما نخواهد شد.

* تسنیم: آقای صمیمی یک نقلی را از مقام معظم رهبری اولین بار از خودتان شنیدیم که آقا فرموده‌اند: «شکل ظاهری گلزار شهدا باید حفظ شود.» این روزها این نقل زیاد عنوان می‌شود. این سخن حضرت آقا مربوط به چه زمانی می‌شود؟و چقدر این نظر آقا را در مسائل مربوط به ساماندهی گلزار در نظر دارید؟ این حرکت شما مغایر با این نظر نیست؟

الان در ذهنم نیست. فکر می‌کنم ایشان در کرمانشاه و استان‌ها در مزار گلزار شهدا رفته بودند، آنجا مثلاً عنوان کرده بودند که بحث مناسب سازی انجام شود اما فضای سنتی آن حفظ شود. بعد از آن سعی کردیم بحث مناسب سازی و ساماندهی را بر اساس نظر مقام معظم رهبری انجام بدهیم. هر چند وقت یک بار که ایشان دلتنگ شهدا می‌شوند، به بهشت زهرا(س) رفته و در همین قطعات با شهدا ارتباط برقرار می‌کنند. ما هم سعی کرده‌ایم برای انتقال فرهنگ ایثار و شهادت از سخنان ایشان استفاده کنیم. ایشان عنایت ویژه‌ای به این مسائل دارند.

مزار شهید یکی از خانواده‌های شهدایی که در دادگاه شکایت کردند، بهشت زهرا(س) نبود/تلفن‌های دروغ آن‌ها را معترض کرده بود

* تسنیم: از سال 87 مصوب شد که برای ادامه کار ساماندهی گلزارهای شهدا، باید رضایت خانواده شهدایی که در قطعات مورد نظر تدفین شده‌اند، کسب شود و آن‌ها رضایت نامه پر کنند. یک مدتی کار به دلیل شکایت برخی از خانواده‌ها متوقف شد و گفته شد به دلیل نارضایتی خانواده شهدا این اتفاق افتاده است. آیا واقعا چنین بود؟ یعنی از برخی خانواده‌ها رضایت نامه اخذ نشده بود؟

از خانواده شهدای آن تعداد مزاری که طرح ساماندهی آن انجام شده بود، رضایت نامه گرفته شده بود. ما مرحله به مرحله کار را انجام دادیم. اگر وارد قطعه‌ای شدیم و حتی برای فضای مربعی کوچکی با پهنای 10 مزار کنار هم رضایت خانواده‌ها اعلام شود، مناسب سازی همان مقدار را انجام می‌دهیم. روال کارمان این است: ابتدا رضایت نامه می‌گیریم و بعد عملیات سازه‌ای را شروع می‌کنیم. مربع مربع کار انجام می‌گیرد. این نیست که کار را شروع کنیم و بعد رضایت نامه را بگیریم. در همان دادگاهی که دستور توقف داده شد ما با قاضی صحبت کردیم و گفتیم روش ما اول رضایت نامه، دوم حفظ سنگ، سوم حفظ قاب و بعد از آن اگر تغییری نیاز است باید با نظر خانواده اعمال شود.

مزار شهید این خانواده شهدایی هم که خبرش پخش شد شکایت کرده بودند، در بهشت زهرا(س) نبود. مثلا مزار یکی از این شهدا در اردهال کاشان بود. آن چیزی که باعث نگرانی خانواده شهدا بود تماس‌های تلفنی حاوی مطالب دروغ بود که به خانواده شهید گفتند استخوان‌های بچه‌‌ات بیرون ریخته است و با لودر به جان قطعه افتاده‌اند، خانواده‌ها هم از دروغ بودن این مطالب اطلاعی نداشتند و این باعث اعتراض شده بود.

شیوه ساماندهی گلزار شهدای تهران به صورت فیلم مستند تهیه شده است

* تسنیم: در بنیاد شهید هزینه‌های زیادی برای فیلم‌ها و کارهای هنری در نظر گرفته می‌شود. در زمینه تولید محصولاتی مثل مستند با محوریت گلزارهای شهدا هم کاری صورت نگرفته است؟

مرکزی به عنوان مرکز پژوهش‌های بنیاد شهید که کارش پژوهش و تحقیقات به صورت نوشتاری و تصویری است، وجود دارد. در رابطه با بحث تهیه فیلم هم چندین بخش به صورت مستند آماده شده اما پیشنهاد کارهایی از این دست به اداره کل هنری با همکاری صدا و سیما باید به صورت جدی از این بعد صورت بگیرد. چندین مورد مستند در این زمینه تهیه کرده‌ایم، شیوه ساماندهی را در مستندی تهیه کرده‌ام. از زمانی که خانواده را دعوت می‌کردیم و مورد به مورد با آن‌ها صحبت می‌کردیم، طرح را پیشنهاد می‌دادیم، پیشنهادهایی که خود خانواده‌ها دادند و اصلاحیه‌هایی که انجام شد همگی در یک فیلم آمده که فیلم قبل از اجرای طرح بوده است و بعد از آن هم فیلمی که در حین اجرا صورت گرفته و بهره برداری‌هایی که افتتاح شده است. اما می‌بایست کار به صورت مستند سازی و فیلم اطلاع رسانی شود. و ابعاد این اطلاع رسانی هم خیلی وسیع تر و بهتر باشد.

نحوه تدفین شهدای جدید در کنترل ماست/نمی‌گذاریم بی‌نظمی چیدمان قطعات قدیم اینجا هم اتفاق بیفتد

* تسنیم: آقای صمیمی! قوانینی در بنیاد شهید پیش بینی شده که از حالا به بعد در قطعه‌های جدیدتر کار تدفین شهدا قانونمندتر انجام شود تا در آینده این مشکلات مشابه را نداشته باشیم. چون اگر کار با همان روال سابق پیش برود ممکن است دوباره 10 سال بعد بحث مناسب سازی قطعات جدید صورت بگیرد و حاشیه سازی‌ها از اول آغاز شود. در این زمینه ساز و کار قانونی پیش بینی شده است؟

نحوه تدفین شهدای جدید در کنترل ماست و مواظبیم که جهت سنگ را به صورتی بگذاریم که باعث پستی بلندی قطعات نشود، در قطعات جدید مشکل خاصی نداریم. در این قطعات شهدایی همچون شهدای منا و مدافعین حرم که اخیرا به شهادت رسیده‌اند تدفین می‌شوند. نمی‌گذاریم آن اتفاقی که برای قطعات دیگر افتاده، اینجا هم اتفاق بیفتد.

* تسنیم: یعنی در تمام قطعات جدید، قوانین مناسب سازی اعمال می‌شود؟

برای شهدای مدافع حرم فاطمیون و ایرانی در قطعه 50 اقدامات را انجام می‌د‌هیم و همه آن‌ها را در یک مسیر می‌گذاریم. در این زمینه هدفمان هم بهره برداری فرهنگی است. برای اینکه وقتی می‌خواهیم برنامه‌ای خاص مدافعین حرم اجرا کنیم بتوانیم برنامه را مستقلاً در جوار مزار این شهدا انجام بدهیم. این کار قبلا ً هم در قطعات قبلی به خوبی انجام گرفته است مثلا شهدایی که در یک عملیات و در یک منطقه بودند در یک قطعه و ردیف به خاک سپرده شده‌اند، یک سری کارهای خوبی سابقا هم انجام شده اما سلیقه‌های مختلف خانواده‌ها باعث پستی بلندی در مجموعه شده و قاب‌هایی که استاندارد نبوده باعث شده که نامنظمی ایجاد شود. ما اصلاً نمی‌خواهیم فضای سنتی را دست‌کاری کنیم اما برای قطعات جدید این برنامه را خواهیم گذاشت. درقسمتی از بلوک50 تقریبا حدود 700 مزار آماده شده کاملاً سنگ فرش و مرتب شد که بالای قسمت شهدای گمنام است. سنگ مزار شهدا را هم گذاشتند فقط بحث نوشتن به مرور انجام می‌گیرد. سنگ‌ها آماده است به محض اینکه محتویات سنگ نوشته‌های سنگ را از خانواده می‌گیریم همان انجام می‌شود آن اتفاق گذشته نمی‌افتد.

گزیده فیلم این گفتگو در ادامه قابل مشاهده است: