بخش خصوصی دائماً از تغییر قوانین هراس دارد/ عدم ثبات قوانین سرمایه‌گذار خارجی را "فراری" می‌دهد
رئیس اتاق مشترک ایران و افغانستان با بیان اینکه بخش خصوصی دائماً از تغییر قوانین هراس دارد، گفت: عدم ثبات قوانین سرمایه‌گذار خارجی را "فراری" می‌دهد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، افغانستان مهم‌ترین شریک تجاری در خراسان رضوی و یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری برای ایران است و به همین علت حفظ ارتباط میان تجار ایرانی و افغانستانی اهمیت بسیار زیادی دارد.
خبرنگار تسنیم خراسان رضوی گفت‌وگویی با محمود سیادت؛ رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و افغانستان داشته که مهم‌ترین محور‌ها و مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
- در 10 ماهه امسال حدود 2 میلیارددلار از کل کشور و بیش از 800 میلیون‌دلار از خراسان‌رضوی به افغانستان صادرات داشتیم.
- تمام صادرات افغانستان حدود 500 میلیون دلار در سال است.
- مهم‌ترین کالای وارداتی افغانستان به ایران، کنجد است.
- برخی از تعرفه‌های ترجیحی برای کالاهای وارداتی از افغانستان به صورت یک‌طرفه وضع شده تا تراز تجاری موزون شود.
- هم‌اکنون به تجار افغانستانی که سرمایه‌گذاری در کشور انجام می‌دهند اقامت 3 ساله با حق تردد کثیر برای خودشان و افراد زیر 18 سال خانواده‌شان داده می‌شود.
- دولت باید برای تقویت تجارت 2 کار انجام دهد؛ هم موانع را بردارد و هم اقتصاد را شفاف کند.
تسنیم: یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری در ایران و مهم‌ترین شریک تجاری در خراسان‌رضوی افغانستان است هم‌اکنون وضعیت ارتباط ما با این کشور به چه صورت است؟
سیادت: آمار نشان از این دارد که در تمام کشور و به‌ویژه در خراسان‌رضوی روابط اقتصادی ما با افغانستان رو به رشد است؛ در 10 ماهه امسال حدود 2 میلیارد دلار از کل کشور و بیش از 800 میلیون دلار از استان به افغانستان صادرات داشته‌ایم و اگر ما تنها صادرات غیرنفتی را محاسبه کرده و بخش صادرات میعانات گازی را از سبد صادراتی کشور حذف کنیم، چیزی حدود 40 تا 45 درصد صادرات کشور به افغانستان مربوط به خراسان بوده و بیش از 55 درصد صادرات خراسان‌رضوی به افغانستان است.
البته نکته‌ای در مورد آمار صادراتی ما باید مد‌نظر قرار گرفته شود و آن اینکه به کلیت این آمار خدشه وارد است زیرا ارزش‌گذاری که برای صادرات انجام می‌شود مربوط به دوران رونق نفتی بوده و در آن زمان کالاها عمدتاً قیمت بالاتری نسبت به اکنون داشت و بعد از کاهش قیمت نفت با اینکه قیمت بسیاری از کالاها کاهش پیدا کرد این موضوع مورد محاسبه قرار نگرفت به عبارت دیگر عددی که در حوزه صادرات بیان می‌شود درست نیست.
اما برخی از بخش‌هایی که ما با افغانستان کار می‌کنیم مانند خدمات اصلاً محاسبه نمی‌شود و علت آن هم اشکالات ساختاری است چرا که ما هیچ مکانیسمی برای احصاء و ارزش‌گذاری خدمات قرار نداده‌ایم؛ هم اکنون بهترین هتل هرات با مشارکت خراسانی‌ها ساخته و اداره می‌شود و این موضوع هیچ جا لحاظ نمی‌شود، همچنین برای این موضوعات هیچ جایزه‌ای نیز در نظر گرفته نمی‌شود به همین علت افراد میلی به ثبت آن نیز ندارند.
بخش زیادی از ارتباطات بین ایران و افغانستان به سبب ورود گردشگر در شاخه‌های مختلف است؛ زندگی مردم ما با مناطق جنوب‌غربی افغانستان به مرکزیت هرات به‌حدی گره خورده که در دنیا بی‌بدیل است و قابل مقایسه با هیچ دو کشور همسایه و مجاور یکدیگر نیست. زبان، فرهنگ، دین و تاریخ مشترک سبب به‌وجود آمدن ارتباطاتی قوی بین دو ملت شده و تنها مرزهای قرادادی ما را از هم جدا کرده و شکل کاری و ارتباط ما با افغانستان با هر دو کشور دیگر تفاوت دارد.
افغانستان کشوری است که راه به دریا نداشته و به همین علت به‌دنبال مسیرهای ترانزیتی است که بتواند خود را وابسته به یک مسیر نکند و تجارت خود را انجام دهد؛ هم‌اکنون در مسیر پاکستان به علت مشکلات عدیده که وجود دارد دوستان افغانستانی ترجیح می‌دهند مسیرهای دیگری را انتخاب کنند و آن مسیر را در چابهار یافته‌اند و اگر "راه چابهار به میلک" فعال شود گره خوردن ما با افغانستان چند برابر می‌شود.
اقدامات خوبی در بخش حمل و نقل ریلی انجام شده و ما هم‌اکنون از طریق راه‌آهن خواف به افغانستان ورود پیدا کرد‌ه‌ایم که برای صادرات و واردات کالاها می‌تواند بسیار اثرگذار باشد؛ به عبارت ساده‌تر ما با افغانستان در تمام ابعادی که دو کشور میتوانند با هم ارتباط دارند رابطه داریم.
هم‌اکنون ما در صادرات به افغانستان بیشتر منتفع می‌شویم همچنین تجار افغانستانی کالا و خدماتی را از ایران وارد می‌کنند که برای‌شان صرفه اقتصادی داشته باشد. اگر ارتباطات برد- برد در تعامل با افغانستان شکل نگیرد؛ ممکن است صادرات یک طرفه ما آسیب‌زا هم باشد زیرا واقعیت این است که در ارتباط با افغانستان حرف اول را موضوع اقتصاد نمی‌زند و بیشتر موضوعات حوزه سیاسی تعیین کننده ارتباطات اقتصادی ما است.
تسنیم: هم‌اکنون تراز تجاری بین ایران و افغانستان بسیار ناموزون است شما آسیب‌های این موضوع را چگونه تحلیل می‌کنید؟
سیادت: این موضوع قطعاً یکی از آسیب‌های جدی است که تجارت ما با افغانستان را به خطر می‌اندازد؛ البته باید قبول کرد که این کشور توان صادراتی محدودی دارد تمام صادرات افغانستان حدود 500 میلیون دلار در سال است که عمده آن در گروه محصولات کشاورزی، باغی و دامی است.
یک نگاه وجود دارد و آن این است که ما می‌توانیم با سعه‌صدر بیشتری نسبت به واردات از افغانستان اقدام کنیم متأسفانه در این بخش چون بحث‌های بهداشت و سلامت انسان‌ها مطرح بوده و در افغانستان با وجود حدود 40 سال جنگ ساختار رعایت این ملاحظات کمتر وجود دارد همچنین تجار این کشور هم برای کیفیت کالاهای صادراتی خود همت زیادی نمی‌کنند؛ کار خوبی که در دو سال گذشته در این حوزه انجام شد این بود که برای کالاهای وارده از افغانستان تعرفه ترجیحی به صورت یک‌طرفه قرار دادیم.
با توجه به اینکه بیشترین درآمد دولت افغانستان از گمرک است و علاوه بر آن تراز تجاری ما با افغانستان به هیچ عنوان موزون نیست سقف اختیارات دولت، یعنی تعرفه 5 درصد را برای اقلام عمده افغانستان قرار داده شده که یکی از این اقلام کنجد بوده و بین 80 تا 85 درصد صادرات این کشور به ایران همین محصول است و هم‌اکنون در حالی که تعرفه کنجد برای تمام کشورها 10 درصد است این تعرفه برای افغانستان 5 درصد در نظر گرفته شده است.
یکی از مشکلات ما با افغانستان رودهای مرزی است و این مسئله در مسیری قرار گرفته که بیشتر جنبه احساسی و غیرت ملی را در افغانستان بیدار کرده و علاوه بر این، با وجود خشکسالی‌هایی که در ایران در مرز مشترک با افغانستان وجود دارد مشکلاتی برای استفاده از حق آبه‌ها بروز کرده است. اگر ما بتوانیم کشت فراسرزمینی را در این حوزه دنبال و تقویت کنیم و به افغانستان به شکل یک کشور خودی نگاه کنیم بسیاری از مشکلات رفع می‌شود.
یک نکته در این میان بسیار قابل توجه بوده و آن این است که دولت افغانستان دولتی است که همه دنیا به آن کمک می‌کنند. نگاه ما باید نگاه کمک باشد؛ البته باید در بحث اقتصاد گره‌خوردگی ایجاد شود که همزمان با دادن امتیازات، امتیازاتی را هم برای مردم و بخش خصوصی خود بگیریم که این موضوع تاکنون بسیار کمرنگ بوده است.
تسنیم: در مورد رودپاس و هزینه‌هایی دیگری که افغانستان از رانندگان ایرانی طلب می‌کند قدری توضیح دهید؟
سیادت: ما در مرز خود هم در حوزه سخت‌افزار و هم در حوزه نرم‌افزار دچار مشکل هستیم و مهم‌ترین و اصلی‌ترین مرز مشترک ایران با افغانستان در "دوغارون" بوده و مرز دیپلماتیک ما هم همین منطقه تلقی می‌شود؛ البته ممکن است در آینده این جایگاه را "مرز میلک" از آن خود کند چراکه مسیر چابهار به میلک اقتصادی‌تر بوده و مسیر را 700 کیلومتر به مناطق مرکزی نزدیک‌تر می‌کند اما هم اکنون مهم‌ترین مرز دوغارون است که در زیرساخت‌ها دچار ضعف شدیدی است.
مباحثی که در مرز اتفاق افتاده بود شامل دو بخش می‌شد و یکی از آنها همان موضوعات مربوط به پاسپورت جاده‌ای بوده که دولت افغانستان تصور داشت که رانندگان ایرانی بیش از حقی که به دولت آنها پرداخت می‌کنند از "رودپاس" استفاده دارند و لذا با این تصور محدودیتی را به این شرح قرار دادند که به ازای هر رودپاس راننده ایرانی می‌تواند 5 بار به افغانستان سفر کند که در این بخش گله‌ای که ما داریم این بود که این اقدام بدون خبر قبلی اتفاق افتاد؛ هم اکنون مذاکرات در این حوزه در حال دنبال شدن هستند و به هر تقدیر تصمیمی به نفع هر 2 طرف گرفته می‌شود.
برای ارتباط ترانزیتی بین ایران و افغانستان مشکلات زیادی وجود دارد که باید رفع شوند فرض کنید در بخش سوخت ما 2 مشکل داریم نخست اینکه ما از کامیون‌های افغانستانی که در ایران تردد می‌کنند مابه‌التفاوت سوخت می‌گیریم واقعیت این است که قیمت سوخت در ایران در مقایسه با سایر کشورهای دنیا بسیار پایین است اما در ذهن دوستان افغانستانی برخی شبهات برای این مبلغ ایجاد شده همچنین ما برای خروج کامیون‌های افغانستانی ایستگاه‌هایی را در نظر گرفته‌ایم که باک آنها را کنترل کنند که خود به خود این موضوع مشکلات زیادی را ایجاد می‌کند.
تسنیم: بخشی از مهاجران افغانستانی به واسطه سرمایه‌گذاری وارد ایران شده‌اند این بخش را شما به چه صورت ارزیابی می‌کنید؟
سیادت: ما در برهه‌ای از زمان سرمایه‌داران افغانستانی را از خود فراری دادیم و بسیاری از آنها به کشورهای دیگر مهاجرت کردند و در این زمینه ما مقصر بودیم اما در دهه اخیر با ایجاد سازمان سرمایه‌گذاری و تصویب قانون جذب سرمایه‌گذار خارجی که بسیار مترقی است در این راه گام‌هایی برداشته شد.
هم‌اکنون به تجار افغانستانی که سرمایه‌گذاری در کشور انجام می‌دهند اقامت 3 ساله با حق تردد کثیر برای خودشان و افراد زیر 18 سال خانواده‌شان داده می‌شود.
همچنین باید در نظر داشت که زمینه سرمایه‌گذاری در حوزه صنعت برای اتباع ایرانی هم زیاد فراهم نیست ثبات قوانین و نرخ ارز در کشور ما وجود ندارد و برای سرمایه‌گذار خارجی این موضوعات بسیار مهم است و ما باید بتوانیم با رفع مشکلات ساختاری و رفتاری، زمینه را برای جذب سرمایه‌گذار فراهم کنیم.
تسنیم: با توجه به اینکه برای تجارت با افغانستان از طرف کشورهای دیگر امتیازاتی در نظر گرفته شده برنامه‌ریزی‌ها برای استفاده از این مزیت‌ها به چه صورت است؟ آیا می‌توان برای تولید فراسرزمینی و یا صادرات مجدد در افغانستان برنامه‌ریزی کرد؟
سیادت: در مورد استفاده از مزایایی که برای تجارت با افغانستان قرار داده شده متأسفانه هم ما و هم شرکای افغانستانی قدری کوتاهی رخ داده است. ما باید با انجام کار مشترکی برای بازارهایی که به افغانستان امتیاز می‌دهند برنامه‌ریزی داشته باشیم تا هر 2 کشور از آن سود کنند.
الگوی قوانینی که در کشور افغانستان در نظر گرفته شده از غرب آمده و براساس قانون بازار نگارش شده بنابراین هیچ نوع حمایتی از طرف دولت برای تولیدکنندگان در نظر گرفته نشده در واقع همان الگویی که در آمریکا پیاده می‌شود در افغانستان هم در نظر گرفته شده در حالی که افغانستان، آمریکا نیست و برای اینکه صنعت در این کشور شکل بگیرد دولت باید حمایت انجام دهد که این کار را نمی‌کند و هیچ امتیار ویژه‌ای برای صنعتگران متصور نشده به عبارت دیگر جاذبه‌ای برای سرمایه‌گذاری در افغانستان وجود ندارد.
تسنیم: آیا در جلسات خود دیگر بازارهای صادراتی را نیز در نظر گرفته‌اید؟
سیادت: ما باید بازارهای هدف صادراتی خود را افزایش دهیم و ما یک مشکل ساختاری هم داریم و آن این است که به علل مختلف قیمت تمام شده کالاهای ما بسیار بالاست و این موضوع خود به خود رقابت را سخت می‌کند. دولت باید دو نقش بازی کند؛ هم موانع را بردارد و هم اقتصاد را شفاف کند.
فعالان بخش خصوصی هر شبی که می‌خوابند باید به این فکر کنند که یک قانون جدید ممکن است تصویب شود مگر با این وضعیت می‌توان تجارت کرد و برندینگ داشت؟ البته ما هم در بخش خصوصی انسجام، نگاه ملی و فعالیت بیشتری نیاز داریم و حتما باید اقداماتی در این بخش انجام شود.
گفت‌وگو از شهرزاد حسینی
انتهای پیام/
