نزدیکی ترکیه به روسیه؛ زنگ خطری برای سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، با آغاز بحران سوریه در ابتدای سال 2011، کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای با پدیده ای روبرو شدند که به دلیل جایگاه نظام سیاسی بشار اسد در تحولات خاورمیانه، نمی توانستند رویکردی مانند آنچه در خصوص مصر، لیبی و تونس اتخاذ کرده بودند، داشته باشند.

در این رابطه واکنش ترکیه به عنوان یکی از کشورهای همسایه سوریه که در مناطق کردنشین با این کشور مرز مشترک داشت، از اهمیت زیادی برخوردار بود. آنکارا در ابتدای امر به جهت حساسیت زیادی که ناامنی های سوریه بر شهر های کردنشین این کشور می توانست داشته باشد، به مدت 6 ماه موضعی نگرفت. اما با گذشت زمان آنکارا از یک همسایه دوست به کشوری تبدیل شد که تا مرز حمله نظامی به پایتخت سوریه و براندازی اسد پیش رفت.

مهمترین دلیل تغییر سیاست ترکیه در قبال سوریه از سال 2011 به بعد، به برنامه آنکارا برای تحقق نوعثمانی گری و گسترش توسعه نفوذ بر می گردد. در آن زمان اردوغان با همراهی عربستان، قطر و حمایت غیرمستقیم آمریکا دست به تقویت و تجهیز گروه های معارض فعال در سوریه زد. این روند تا پیروزی های ارتش دمشق با پشتیبانی هوایی روسیه در آزادسازی شهرهای پالمیرا (تدمر)، حلب و عقب راندن داعش ادامه داشت.

پس از این تغییر معادلات میدانی سوریه در اواسط سال گذشته، ترکیه چرخشی در رویکرد خود نسبت به همراهی با عربستان و قطر ایجاد کرد. آنکارا که از یک سو با ناامنی های تروریستی داخلی از سوی داعش و برخی گروه های نظامی کردی روبرو بود و از سوی دیگر شاهد از دست رفتن سرمایه گذاری های پنج ساله خود در بحران سوریه بود، تصمیم گرفت با نزدیک شدن به مسکو، نقش پررنگتری در منطقه داشته باشد. این مساله باعث دور شدن ترکیه از دوستان عربش در بحران سوریه شد. از این رو اردوغان در اواخر بهمن ماه برای گفتگو با مقامات ریاض و دوحه و توجیه چرخش مواضع ترکیه به این کشورها سفر کرد.

در واقع اردوغان در نظر داشت با نزدیک شدن به روسیه، اهداف خود را از طریق دیگری در خاک سوریه دنبال کند. همراهی با مسکو در شرایطی که وزنه معادلات نظامی در سوریه به نفع دمشق در حال تغییر بود و همچنین نقشی که کرملین می توانست در تضمین امنیت مرزهای جنوبی ترکیه و اقتصاد این کشور بازی کند، منجر اتخاذ چنین تصمیمی از سوی آنکارا شد.

در ماه های اخیر علاوه بر شکست استراتژی حامیان تروریست ها در برابر ارتش سوریه، قدرت یافتن یگان های مدافع خلق تبدیل به خطری هشدار دهنده برای ترکیه شد. این در حالی بود که درخواست های آنکارا در چند سال اخیر برای ایجاد منطقه حائل در مرزهای مشترک ترکیه و سوریه، از سوی آمریکا رد شد و موفقیت های نیروهای کرد در برابر داعش بر حوزه عمل آنها افزود.

از این رو اردوغان بر آن شد تا با کمک روسیه و بهبود مناسبات با مسکو، نه تنها قدرت اثرگذاری خود را در سوریه حفظ کند بلکه مانع رسمیت یافتن کانتون های عفرین، کوبانی و جزیره در ساختار سیاسی این کشور شود.

اما مساله مهم در این راستا، نوع نگاه آمریکا به ویژه دولت جدید این کشور به نیروهای کرد سوری است. ترامپ در دوران مبارزات انتخاباتی خود کردها را تنها گروهی دانست که کاخ سفید می تواند برای مبارزه با تروریسم به آنها اتکا داشته باشد.

در ادامه این رویکرد، مخالفت واشنگتن با درخواست آنکارا برای ممانعت از حضور نیروهای کردی در عملیات آزادسازی رقه موجب اختلاف در روابط دو کشور شد. اما لزوم در دست گرفتن نقشی کلیدی در تحولات سوریه برای آمریکا به ویژه پس از عملیات های موفقیت آمیز روسیه در پشتیبانی هوایی ارتش سوریه، باعث شد تا کاخ سفید اندکی مواضع خود را تعدیل کند.

 از این رو پس از ملاقات هایی که مقامات آمریکایی با وزیر امور خارجه ترکیه داشتند، برنامه ای برای آزادسازی رقه تهیه شد که در نشست 68 کشور عضو ائتلاف بین المللی ضد داعش، تیلرسون، وزیر امور خارجه ایالات متحده، آن را اعلام کرد.

وی با اشاره به عزم ائتلاف تحت رهبری آمریکا برای شدت بخشیدن به مقابله با داعش و جبهه النصره، اظهار داشت این ائتلاف در نظر دارد برای بازگشت آوارگان سوری به سرزمین خود از طریق توافق های آتش بس در آینده، مناطقی امن و موقت در داخل سوریه ایجاد کنند.

این طرح آنکه بیش از آنکه نشان دهنده رویکرد عملگرایانه دولت ترامپ در مواجه به بحران سوریه باشد، اقدامی برای جلوگیری از ورود بیشتر پناه جویان سوری به اروپا و ترکیه خواهد بود در راستای کاهش تنش میان آنکارا و رهبران اتحادیه اروپا و همچنین جلوگیری از نزدیکی بیشتر ترکیه به روسیه است.

مقامات آنکارا پس از تغییر  تحولات میدانی سوریه به نفع محور حامی بشار اسد، تلاش کرد تا مناسبات رو به سردی ترکیه با روسیه را بهبود بخشد. در همین راستا در سفر اردوغان به مسکو علاوه بر از سرگیری روابط اقتصادی و رفع موانع گردشگری ایجاد شده در یک سال اخیر میان دو کشور، اخباری در خصوص احتمال خرید سامانه اس 400 روسی منتشر شد.

این مسائل در پی کنارگذاشته شدن آمریکا در دو نشست میان مخالفان میانه رو و نمایندگان دمشق، واشنگتن را نسبت به آینده سوریه نگران کرد. این در حالی است که ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو، نشان داده در صورت احساس خطر درباره تمامیت ارضی و عدم توجه غرب به این مساله، حاضر خواهد بود از کمک های روسیه نیز استفاده کند.

لذا پیش بینی تحلیلگران در مورد امکان عدم مشارکت نیروهای کردی در مرحله نهایی آزادسازی رقه از سوی آمریکا، گامی در جهت جلب نظر ترکیه خواهد بود. اما نکته مهم در روابط واشنگتن- آنکارا عدم ثبات نظر ترکیه در مسائل بین المللی است که این موضوع می تواند بر آینده همکاری های دو جانبه آنها اثر منفی داشته باشد.

انتهای پیام/