جزئیات برنامه دقیق و عملیاتی افزایش ۵ برابری تولید کشاورزی

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، پرونده ویژه «مزرعه پدری» در خبرگزاری تسنیم، با موضوع کشاورزی به شماره سی‌و‌ششم رسید (کل پرونده {اینجا} قابل دسترسی است). در بخش قبلی از گفت‌و‌گو با  علیرضا احمدوند، هشت راهکار استراتژیک و عملیاتی برای تحقق ظرفیتهای «دو برابری اشتغال»، «پنج برابری تولید» و «چندین برابری بهره‌وری» ارائه شد. اهمیت بحثهای این کارشناس حوزه کشاورزی و جامعیت برنامه‌اش برای این حوزه با پیش رفتن مصاحبه، روشن‌تر می‌شد. در بخش اول این گفت‌وگوی خواندنی {اینجا} به موارد زیر اشاره شد:

• بررسی شرایط جمعیتی جهان در 200 سال گذشته و لزوم توجه به مصرف بهینه منابع
• لزوم توجه به مصرف بهینه منابع موجود، خصوصاً آب شیرین در اختیار
• استفاده از شیوه‌های کشت گلخانه‌ای
• استفاده از ارقام پربازده
• برنامه‌ریزی برای ارتقاء متوسط بهره‌وری و عملکرد تولید تا 40 درصد افراد رکورد دار کشور
• تمرکز بر فناوریهایی است که دور ریز بخش کشاورزی را کاهش می‌دهد
• تزریق دانش به زنجیره تأمین محصولات کشاورزی و خصوصاً سر زمین و مزرعه
• آمایش سرزمینی
• تشکیل هسته‌های متمرکز کشاورزی در مناطق مستعد کشور

بخش دوم این گفتگوی خواندنی پیش روی خوانندگان قرار دارد.

* * * * * * *

* راهبرد نهم

یک استراتژی مهم دیگر تمرکز بر مکانیزاسیون بخش کشاورزی است. با ماشینی کردن این بخش، بهره‌وری می‌تواند دهها برابر شود؛ البته با توجه به تنوع اقلیمی و شرایط بومی ما، مهندسان و افراد فنّان - مثلاً مهندسان ماشین‌آلات کشاورزی - باید مسائل کشورمان را به روشهای خودمان حل کنند. مثلاً مدلهای بهره‌وری آب در کویر گرم و سوزان لوت با دامنه‌های سبلان و اروپا متفاوت است. این بخش هم بسیار مهم است.

تسنیم: برخی کارشناسان، مکانیزاسیون را در تقابل با اشتغالزایی می‌دانند؛ در این مورد نظری ندارید؟

ببینید؛ ما آنقدر ظرفیت معطل داریم که حتماً لازم است از مکانیزاسیون استفاده کنیم. مطمئن باشید موقعیت کاری کم‌ نمی‌آید.

* راهبرد دهم

نکته دیگر این که نقش اتحادیه‌ها، مجامع و تعاونیهای صنفی در ایران کم‌رنگ و بی‌رمق است. مردم اصلاً در سیاستگذاری - چه کلان و چه جزء - دخیل نیستند؛ فقط دولت تصمیم می‌گیرد؛ اصلاً مسئول بسیاری از اتحادیه‌ها دولتی است؛ این که نمی‌شود. دولت باید سیاستگذاری کلی این بخش را انجام بدهد و سایر امور، مثل قیمت‌گذاری، صادرات، تنظیم بازار، نهاده‌ها و غیره را به خود مردم واگذار کند.

تسنیم: فکر نمی‌کنید نظارت دولت لازم باشد؟

البته نظارت دولت لازم است؛ اما تصدی‌گری نه؛ الآن دولت حرف اول و آخر را می‌زند. برای موفقیت در این بخش این یک مورد لازم و ضروری است. مثلاً دانمارک را ببینید. برای واردات لبنیات از دانمارک به ایران، وزیر جهادکشاورزی ما با مسئولان اتحادیه‌ آنها جلسه می‌گذارند، نه با وزارتخانه کشاورزی آنها. این نکته دقیقی است و باید به آن توجه شود؛ کاهش تصدی‌گری دولت.

* راهبرد یازدهم

برای موفقیت در حوزه کشاورزی لازم است که تمامی اطلاعات کشاورزان در تمامی مراحل تولید - از پیش‌تولید تا فروش - در یک سامانه آی‌تی ثبت شود. بعد از آمایش سرزمینی و همچنین ایجاد هسته‌ها و مناطق متمرکز کشاورزی، باید اطلاعات کشاورزان در یک سامانه متمرکز اینترنتی، جمع‌آوری و کنترل شود. این گام بسیار مهمی است که دولت بداند اصلاً چه می‌گذرد و بتواند کنترل کند.

* راهبرد دوازدهم

راهبرد بعدی، ساماندهی و نظارت بر کشت کشاورزان و الزامات آنان است.

باید برای مراحل مختلف تولید کشاورزان، چک‌لیست، دستورالعمل، نظارت میدانی، مشاوره، و خدمات اینچنین ارائه شود؛ باید به کشاورزان راهنمایی داد چگونه و چه وقت بکارند، از چه بذری، از چه سمی استفاده کنند، چطور آبیاری کنند، از چه فناوریهایی کمک بگیرند، الزامات اقلیمی آن سال چیست و ... بعد بر اساس آن نظارت کنند و آموزشهای لازم را گسترش بدهند و معضلات را حل کنند.

این ساماندهی و نظارت با کمک اداره‌های استانی و همچنین دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی قابل انجام است. این ساختار در حقیقت ساختار «مدیریتِ دانشیِ» عملکرد کشاورزان است.

تسنیم: الآن هم چنین ساختاری داریم.

بله سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج برای همین است، اما از هر کشاورزی دلتان خواست بپرسید که این سازمان چقدر مؤثر است؛ چقدر راهنمایی می‌دهند؛ چقدر نظارت دارند؛ اصلاً می‌دانند در منطقه چه می‌گذرد؟

* راهبرد سیزدهم

راهبرد مهم بعدی، توجه ویژه به بحث «خودکفایی در اقلام اساسی» کشور است. این راهبرد از همه این مواردی که برشمردم شاید مهمتر باشد.

تسنیم: الآن چند سالی است که به این اهتمام شده و در این دولت هم پیگیری شده است؛ مثلاً گندم خودکفا شده است. به نظر می‌رسد داریم به این سمت می‌رویم.

نباید گول بخوریم؛ در برخی موارد معدود این درست است؛ اما در کلیت نه؛ وقتی 95 درصد مواد اولیه روغن شما وارداتی است و در بسیاری اقلام اساسی دیگر هم واردات کلان دارید، این بحث درست نیست. برنج، غلات و حبوبات، قند و شکر ... حالا من به این وارد نمی‌شوم. اما در کل بدانید دکترین ابراز شده وزرای جهادکشاورزی سه دهه گذشته در کل با این مطلب زاویه ندارد، اما در عمل ما اجرای اصل خودکفایی را نمی‌بینیم و نقص جدی داریم.

* راهبرد چهاردهم

نکته مهم بعدی توجه به مؤلفه‌های امنیت شغلی فعالان حوزه کشاورزی است. این هم به موارد متعددی بستگی دارد؛ مثلاً دولت نباید اینطور مشکلش را با واردات حل کند. تا مشکلی پیش می‌آید آستینها را بالا می‌زنند برای واردات.

تسنیم: یعنی خود دولتیها وارداتچی هستند؟

ببینید؛ نمی‌خواهیم تعارف کنیم؛

سیاستگذاریها به سمت حمایت از «تولیدکننده مظلوم» نیست، به سمت حمایت از «وارداتچی مظلوم» است. می‌آیند علناً با گردن‌ افراشته این را می‌گویند. اگر دست کسی از دولتیها در کار نیست که این سیاستها را قطع کنند دیگر. چرا نمی‌کنند؟

چرا همین امسال به‌جای صیانت از پرتقالهایی که در حال یخ زدن بود، پرتقال وارد کردند. حالا بحث این بماند.

* راهبرد پانزدهم

بحث دیگر در امنیت شغلی کشاورزان این است که وقتی مراحل قبلی انجام شد؛ یعنی آمایش سرزمینی انجام شد، کشاورز مطابق چک‌لیست و سیاستهای دولت تولید کرد و نظارت دولت را پذیرفت، اگر دچار مشکلی شد باید مورد حمایت قرار بگیرد. این مشکل ممکن است ناشی از عوامل متعددی باشد؛ مثل بلایای طبیعی و اقلیمی غیرمترقبه، عوامل ناشی از بازار جهانی، آفتها، مرگ و میر، خشکسالی و غیره. کشاورز باید بیمه باشد؛ باید خیالش راحت باشد که حمایت می‌شود.

تسنیم: الآن صندوق بیمه کشاورزی را داریم؛ کارآمد نیست؟

باز هم داریم تعارف می‌کنیم. اگر می‌خواهید بدانید کارآمد است یا نه به هر کشاورزی که مایلید مراجعه کنید و از او بپرسید که تحت حمایت قرار دارد یا نه. سال گذشته پرتقالهای مردم را سرما زد. این یعنی آن کشاورز بیچاره‌ای که باغش را سرما زده تا پنج سال مقروض و گرفتار است؛ یعنی همه زندگی‌اش رفته؛ یعنی فرزندش توبه می‌کند که به این کار وارد شود.

آن وقت پرتقالش را کیلویی 800 تومان خریدند، و رفتند پرتقال کیلویی 2 هزار تومان وارد کردند. با دلسوزی تشریفاتی که کار درست نمی‌شود.

* راهبرد شانزدهم

تسنیم: سیاستهای حمایتی دیگری می‌شناسید که لازم باشد اجرا شود؟

سیاستهای متنوعی وجود دارد. حمایت مالی از این بخش یکی دیگر از رویکردهای لازم برای رشد این بخش است. کشاورزی که می‌خواهد سردخانه بزند؛ می‌خواهد آبیاری قطره‌ای را اجرا کند؛ می‌خواهد صنایع تبدیلی راه‌بیندازد؛ می‌خواهد یک تراکتور یا کمباین بخرد؛ می‌خواهد ریسک کند و از فناوریهای نو استفاده کند؛ می‌خواهد تحقیقات کند؛ مهم است که در بهترین شرایط از او حمایت کنیم. اما الآن از تاکسیهای تهران حمایت می‌شود، اما از کشاورزان نه.

* راهبرد هفدهم

دیگر اینکه حمایتهای صادراتی ویژه و دیپلماسی فعال صادراتی در این بخش مورد نیاز است. وزارت خارجه باید خصوصاً در کشورهای منطقه جای پای ما را باز کند. چرا باید عربستان از اروپا دو میلیون گوسفند بخرد برای قربانی حج؟ اصلاً مسئله ما نبوده و کاری در این حوزه انجام نشده است.

* راهبرد هجدهم

راهبرد استراتژیک دیگر که مغفول مانده، تقویت بخش آبزیان و سواحل است؛ ما حدود 3000 کیلومتر ساحل داریم؛ دسترسی خوب به دریاهای آزاد داریم، اما مصرف سرانه آبزیان ما فقط 9.2 کیلو است که با 20.1 کیلو سرانه جهانی فاصله زیادی دارد؛ سرانه ما حتی از افریقا و امریکای لاتین هم مقداری کمتر است؛ ضمن اینکه در کشورهایی که به این منابع دستری دارند مانند ژاپن و نروژ مصرف آبزیان در حدود 60 تا 70 کیلوگرم است. ما ظرفیت بسیار زیادی در این بخش داریم که استفاده نکرده‌ایم. هم در صید دریایی، هم در پرورش آبزیان، هم در بازارهای صادراتی؛ در بخشهای مختلف نیازمند تغییر رویکرد هستیم.

* راهبرد نوزدهم

راهبرد لازم بعدی بهره‌برداری از گیاهان بومی شورزی و شوردوست است. ما در ایران ارقام گیاهی بومی داریم که در بیابانها و با کمترین میزان آب زندگی می‌کنند. جالب است بدانید برخی از این ارقام ارزش غذایی بالایی دارند؛ مثلاً برخی ارقام روغنی هستند و بخش قابل توجهی از روغن کشور را می‌شود با آنها تأمین کرد. ضمن اینکه می‌توان برای خوراک دام از آنها استفاده کرد.

* راهبرد بیستم

و مورد آخری که مایلم به عرض شما برسانم تمرکز و سرمایه‌گذاری بر بهبود ژنتیکی در بذر و نهاده‌ها و همچنین گونه‌های ژنتیکی است. این مورد بسیار مهم است؛ به‌گونه‌ای که بنیادهای مشهور جهانی مانند «راکفلر» و «کارنگی» از سالهای اولیه سده بیستم روی این موضوعات تحقیقات ویژه‌ای انجام داده‌اند که تاکنون ثمر داده و استفاده فراوان اقتصادی از این روشها برده‌اند. ما همین الآن اگر شروع کنیم 130 سال از آنها عقبیم.

تسنیم: خیلی ممنون؛ مصاحبه بسیار مفیدی بود. ان‌شاءالله برای سیاستگذاران کشور و مردم مفید باشد.

من هم از شما متشکرم.

انتهای پیام/