مسجد جامع جاجرم یادگاری از دوران اوایل اسلام+فیلم
مسجد جامع شهرستان جاجرم با معماری منسجم و تزئینات ساده یادگاری از دوران اوایل اسلام است و به روایتی به دوران سلجوقیان بازمی‌گردد که اکنون همچنان پابرجا و استوار است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از جاجرم، این مسجد در خیابان 15 خرداد جنوبی و فاصله 200 متری جنوب شرقی قلعه قدیمی در این شهرستان بنانهاده شده است و هرساله پذیرای گردشگران و تاریخ دوستان است.
نمای ساده و عاری از تزئین این مسجد بدون وجود مناره خود جلوه منحصربه‌فردی به این مسجد داده است که نشان از معماری خاص مسجد در این منطقه است.
صرفاً در محل پیشانی ایوان مسجد و گنبدخانه چندین کاشی فیروزه‌ای‌رنگ و کتیبه دار به چشم می‌خورد که زیبایی خاصی به این بنا داده است.
مسجد جامع جاجرم تنها مسجد تاریخی با ارزش و با قدمت طولانی در خراسان شمالی است که در تمام طول سال و در مراسم مختلف از آن استفاده می‌شود. از این مسجد در سفرنامه‌های مک‌گریگور، ناصرالدین‌شاه و اعتمادالسلطنه یادشده است.
به روایتی قدمت این مسجد به سال 577 هجری قمری برمی‌گردد که نوع معماری و سادگی ساخت بنا سبب شده است تا باگذشت دوران طولانی از ساخت، همچنان پابرجا بماند.
معماری مسجد جامع جاجرم
این مسجد دارای ورودی یک ایوانی با سقف جناقی در ضلع شمال است که از یک حیاط کوچک در وسط و دو صفحه (سکو) با سقف‌های گنبدی و گچ کاری شده در شرق و غرب تشکیل‌شده است.
ضلع جنوبی مسجد نیز به وسیله چهار ترمینه به هشت‌گوش تبدیل شده و این گنبد با تزئینات زیبای گچ‌بری روی آن استوار شده است.
مسجد جامع جاجرم دارای شبستانی است که در ضلع غربی قرار دارد و مصالح آن از «خشت»، «گل» و «آجر» است و دارای کتیبه‌های مختلفی است که بر پیشانی دالان و بالای محراب آن قرار دارد.
بنای مسجد جامع جاجرم در میانه بافت فرسوده قدیمی واقع‌شده که هنوز بخش‌هایی از آن‌ها مانند ارگ کاظم خان و باغ و بنای کوشک و برخی بناهای دیگر برجای‌مانده است.
بنای اولیه مربوط به دوران سلجوقی
بنای اولیه مسجد جامع جاجرم را به دوره سلجوقی نسبت می‌دهند. این مسجد از نوع مساجد شبستانی است و پلان آن بسیار ابتدایی و مشابه طرح دو ایوانی است. ورودی بنا در ضلع شمالی آن قرارگرفته که به یک صحن کوچک وصل می‌شود.
در دو ضلع شرقی و غربی صحن مسجد، شبستان‌هایی ساخته‌شده که هر یک حدود سه متر عرض دارد.
فضای شبستان‌ها به‌وسیله طاق و ضربی پوشش یافته و به وسیله رواق‌هایی به صحن مرکزی مرتبط می‌شود. در پشت شبستان غربی یک فضای الحاقی در راستای شبستان اصلی ساخته شده که در فصول سرد سال به عنوان شبستان زمستانی از آن بهره می‌برده‌اند.
مسجد جامع جاجرم، برخلاف الگوی رایج مسجد سازی، مناره ندارد و درمجموع نمای بیرونی آن ساده و عاری از تزئین است و فقط بر پیشانی ایوان و در محل ورود به گنبدخانه چند کاشی فیروزه‌ای کتیبه‌دار وجود دارد که به شدت آسیب دیده است.
گچ‌بری، معماری شاخص بنا
به غیر از این بیشتر تزئینات در گنبدخانه تمرکز یافته که اغلب شامل تزئینات گچ‌بری، کاربندی‌ها، قطاربندی در قسمت محراب، لچکی‌ها و چند کتیبه است. در دوره‌های متأخر (احتمالاً صفوی) در برخی قسمت‌ها روی اندود گچ را بارنگ قرمز مایل به نارنجی تزئین کرده‌اند.
جهت صحن، شمالی- جنوبی است و ضلع جنوبی آن از طریق یک ورودی بلند به فضای گنبدبخانه منتهی می‌شود.
محراب مسجد در ضلع جنوبی گنبدخانه، در میانه دیوار جنوبی قرارگرفته و 235 سانتی‌متر ارتفاع و 85 سانتی‌متر عمق دارد.
گنبد دایره‌ای بنا به کمک چهار فیلپوش که رأس آن‌ها به شکل ترکش‌های خورشیدی تزئین شده بر فضای مربعی گنبدخانه استوارشده است. در مرکز عرقچین گنبد نقش یک ستاره 24 پر به‌طور برجسته‌کار شده است.
پوشش کاشی که از بین رفت
مصالح بنا از خشت و گِل، چوب، سنگ و ملات گچ است که به‌احتمال فراوان در اصل پوشش کاشی داشته که امروزه به غیر از بخشی که از آن یاد شد، از بین رفته است.
مسجد جامع جاجرم، در چندین دوره مرمت‌شده و به نظر می‌رسد در دوره تیموری تغییرات اساسی در آن به وجود آمده باشد به‌نحوی‌که شاکله کلی آن نشان از معماری دوره تیموری دارد.
مسجد جامع جاجرم به شماره 1580 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
انتهای پیام/
