کم‌توجهی والدین ایرانی برای آموزش زبان فارسی به فرزندان خود در اتریش
نگاهی به وضعیت زبان فارسی در اتریش نشان می‌دهد که دانشگاههای اتریش فاقد کرسی زبان فارسی هستند و متأسفانه ایرانیان ساکن اتریش در آموزش زبان فارسی به فرزندان خود کوتاهی می‌کنند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، روابط سیاسی، فرهنگی و بازرگانی بین ایران و اتریش به زمان صفویان بازمی‌گردد که در آن زمان شماری از ایرانیان در اتریش و بسیاری از اتریشی‌ها در ایران به‌ویژه در جلفای اصفهان اقامت داشتند. شهر وین که به‌عنوان پل ارتباطی بین دنیای شرق و غرب درآمده بود، از قرن شانزدهم میلادی به بعد ارتباطات فرهنگی خود را با جهان شرق به‌ویژه با ایران گسترش بخشید. سال 1754 میلادی نقطه عطف ورود و نفوذ زبان فارسی به غرب محسوب می‌شود، چراکه در آن سال، آموزش زبانهای شرقی از جمله فارسی در آکادمی شرق به‌دستور ملکه ترزا شروع شد. در این زمان، کتابی به‌عنوان «گلچین ادبی ایران» به‌کوشش "فن اشترومر" انتشار یافت و به ملکه ماریا ترزا تقدیم شد. در مقدمه آن کتاب نوشته شده بود "...تا در امپراطوری تو کسی نباشد که نتواند به‌زبانهای شرق از جمله فارسی صحبت کند". آثار دیگر زبان فارسی که در این سالها یعنی از اواسط قرن 17 به چاپ رسیدند ترجمه کتاب "تاریخ ملوک" از خواندمیر تحت عنوان "تاریخ اولین پادشاه ایران" اثر برنارد فون یتیش (در سال 1782)، ترجمه شاهنامه فارسی، ترجمه اشعار حافظ (توسط بارون رویچسکی) و ترجمه اشعار مولانا (در سال 1799 توسط یاکوپ والنبرگ) بودند.
پس از این سالها ستاره‌ای در آسمان ادبیات ایران و آلمان شروع به درخشش کرد. "یوزف فون هامر پورگشتال" که بعدها به پدر شرق‌شناسی و ایران‌شناسی شهرت یافت و از علاقمندان پرشور ادب و فرهنگ ایران بود. وی از نخستین فارغ‌التحصیلان مرکز شرق‌شناسی سلطنتی اتریش به حساب می‌آید. از قرن 18 میلادی خاندان هایسبورگها که به ترویج فرهنگ بین‌المللی علاقه وافری داشتند، بنا بر پیشنهاد همسر هامرپورگشتال که در دربار سلطنتی نفوذ داشت، فرهنگستان شرقی امپراطوری را که بعدها به نام مؤسسه شرقی هامرپورگشتال مطرح شد، بنیاد نهاد. هامر پورگشتال اولین فرهنگ لغت ایرانی آلمانی را نگاشت که هم‌اکنون در دانشکده شرق‌شناسی دانشگاه وین، نسخه‌ای از آن موجود است. او بین سالهای 1809 تا 1818 میلادی، مجله‌ای به‌نام "مخزن الکنوز الشرقیه" را به‌منظور ترجمه و چاپ مهمترین آثار ادبیات شرق در وین منتشر ساخت که بدون شک می‌توان آن را نخستین نشریه خاورشناسی در اروپا دانست. آشنایی وی با ادبیات عرفانی او را بر آن داشت که به ترجمه گلشن راز اثر محمود شبستری بپردازد. تذکرة الشعرای دولتشاه سمرقندی و تاریخ وصاف از دیگر آثار ترجمه‌شده او به حساب می‌آید. احاطه او به ادبیات ایران وی را خالق اثری به‌نام گلچین اشعار 200 شاعر ایرانی ساخت.
او در این اثر بسیاری از سخن‌سرایان ایرانی را به اروپاییان شناساند. ترجمه خسرو و شیرین و و دیوان حافظ از دیگر آثار اوست. مطالعه اثر مذکور بود که منبع الهام گوته شاعر معروف آلمانی در سرودن دیوان شرقی و غربی شد. در نهایت گوته این اثر را در سالهای 1812 تا 1814 در دو جلد منتشر ساخت و این نخستین بار بود که ادبیات آلمان متأثر از ادبیات فارسی شد. فردریش روکرت یکی دیگر از از ایران‌شناسان و پژوهشگرانی بود که به ترجمه و چاپ آثار فارسی اقدام کرد. ترجمۀ 44 غزل از دیوان شمس، شعرهای حافظ، شاهنامۀ فردوسی، شعرهایی از سعدی و جامی، و کتاب «هفت قلم» از کارهای او است. کتاب «چهل‌ستون» که پیتر بدیک به‌زبان لاتین نوشت و به‌سال 1678م در وین به چاپ رسید، از نخستین سفرنامه‌هایی است که در اتریش به‌زبان فارسی منتشر شده است و از نسخه‌های نادر موجود در کتابخانۀ ملی اتریش است. از دیگر کتاب‌های چاپ‌شده در اتریش، یکی هم کتاب «شیوۀ معماری ایرانی» اثر فیشر فن ارلاخ است. در اتریش آثاری فراوان از زبان فارسی، به‌ویژه متنهای پهلوی ترجمه و چاپ شده است که ذکر آنها در این گفتار نمی‌گنجد.
کتابخانه عمومی شهر وین حدود 400 هزار جلد کتاب دارد و در آن کتب ادبی به 30 زبان دنیا موجود است. بخش ادبیات و زبان فارسی کتابخانه، همیشه مورد توجه ویژه مراجعه‌کنندگان بوده است. در این کتابخانه حدود 600 جلد کتاب فارسی موجود است که سالانه 1500 بار به‌امانت گرفته می‌شود. حدود 100 جلد کتاب به‌زبان فارسی در زمینه‌های مختلف از سوی رایزنی فرهنگی ایران و 80 جلد هم از طرف بنیاد سعدی به این کتابخانه عمومی اهدا شده است.
کتاب‌های زیادی از آثار ادبی ایران در مراکز اسناد خطی و کتابخانه‌های اتریش موجود است که مهمترین آنها کتاب «الابنیة عن حقایق الادویه» اثر ابومنصور موفق هروی به‌خط اسدی توسی (نوشته‌شده به‌سال 447 ق.) است که از آن به‌عنوان قدیم‌ترین نسخۀ فارسی موجود یاد کرده‌اند. این کتاب در کتابخانه ملی اتریش نگه‌داری می‌شود؛ می‌گویند در کتابخانۀ دانشگاه وین، چهل هزار نسخۀ خطی فارسی از آثار شاعران و دانشمندان ایرانی وجود دارد.
با این مقدمه، می‌توان دریافت اتریش جزو کشورهایی است که محققان آن در ابتدا به‌صورت فردی و بر مبنای علائق شخصی جذب فرهنگ و تمدن ایران شدند و پس از آشنایی با عرفان اسلامی، از طریق الهام از آثار بزرگان و مفاخر ایران با خلق آثار ماندگار نام خود را در ادبیات کشورشان جاویدان ساختند. نکته مهم اینکه پس از انتشار آثار آنان بود که به بنیاد نهادن مراکز تحقیقاتی و ایران‌شناسی روی آوردند و افرادی مانند هامرپورگشتال، پدر شرق‌شناسی در اتریش و هانری کربن در فرانسه، از بانیان اصلی ترویج شرق‌شناسی در اروپا محسوب شدند.
زبان فارسی و ایران‌شناسی در مراکز تحقیقاتی و آموزشی:
دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی
- مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه وین: این مؤسسه در سال 1900 میلادی تأسیس شد و در بخش مربوط به زبانهای باستانی ایران، تحقیقات فراوانی را به انجام رسانیده است. این مؤسسه دارای کتابخانه بسیار غنی از نظر کمی و کیفی است. رشته زبان فارسی در این مؤسسه به‌عنوان رشته فرعی در گرایش‌های اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی تدریس می‌شود.
در دانشگاههای زیر نیز زبان فارسی به‌صورت پراکنده تدریس می‌شود:
- مؤسسه اسلام‌شناسی دانشکده خاورشناسی دانشگاه وین
- انستیتو مطالعات ایران وابسته به آکادمی علوم اتریش: انستیتو ایران‌شناسی یک مؤسسۀ مطالعاتی، پژوهشی و تحقیقاتی وابسته به آکادمی علوم اتریش است که در زمینه‌های مطالعات فرهنگ‌شناختی، جامعه‌شناسی، زبان‌شناسی (شاخه زبان ایرانی)، هنرهای اسلامی، علوم ادبی و تاریخی فعالیت میکند. از جمله کارهای باارزش این انستیتو، اثر 11جلدی "نامنامه ایرانی" است.
- مؤسسه واژه‌شناسی هند و ایرانی دانشکده کارل فرانسیس دانشگاه شهر گراتس:این مؤسسه در سال 1891 میلادی به نام بخش آریایی مؤسسه خاورشناسی دانشگاه گراتس تأسیس شد. و در سال 1926 با مؤسسه هند و ژرمنی دانشگاه گراتس ادغام شد و از مجموعه آنها مؤسسه علمی تطبیقی زبان‌ها به وجود آمد. همایش‌هایی با عنوان "فرهنگ و ادب ایران" و ایران، دیروز، امروز و فردا در این دانشگاه و با حضور محققان اروپایی برگزار شده است.
- دانشکده فلسفه دانشگاه وین
- دانشکده فلسفه دانشگاه اینسبورک
- دانشکده مردم‌شناسی دانشگاه وین
- دانشکده مردم‌شناسی دانشگاه اینسبورک
مدارس
- آموزش زبان فارسی در 5 مدرسه دولتی اتریش: مدت چند سال است که از طرف آموزش و پرورش اتریش در پنج مدرسه دولتی وین که در شش منطقه این شهر، واقع شده‌اند، کلاسهای زبان فارسی دائر است. زمان تشکیل کلاسها بعد از ساعت دو و به‌مدت 19 ساعت در هفته است و تمامی مخارج آن (ثبت‌نام، کتاب و شهریه) به‌عهده دولت اتریش می‌باشد، در واقع این کلاسها در راستای قانون سازمان ملل ایجاد شده است که این اختیار را به کشورها داده که تمام بچه‌ها، زبان مادری خود را یاد بگیرند و این آموزش به‌عنوان زبان دوم یا سوم در کارنامه آموزشی آنان ثبت شود. زبان خارجی سوم هم برای کسانی است که مادر اتریشی داشته باشند.
دانش‌آموزان مقطع ابتدایی از کلاس اول تا چهارم، از سنین 7 تا ده ساله هستند و دانش‌آموزان دبیرستانی نیز از سن 11سالگی به بعد را شامل می‌شوند. بچه‌های ابتدایی در مدارس ابتدایی و دبیرستانی نیز در دبیرستانها آموزش می‌بینند و کلاسهای این دو گروه هم به‌لحاظ سن و هم به‌لحاظ امنیت جسمی و روحی و روانی جداگانه است. برای آموزش بچه‌ها از فیلم و سی‌دی استفاده می‌شود و همه امکانات مربوط به تکنولوژی آموزشی اعم از لپ‌تاپ و غیره در اختیار دانش‌آموزان قرار دارد. منابع آموزشی این کلاسها کتاب «می‌خواهم فارسی یاد بگیرم» (دوره 6جلدی) نوشته حسین توکلی است. همچنین کتابها و متنهای دیگری نیز توسط معلم، گزینش می‌شود. از مقطع ششم به بعد نیز از منابع کلیله و دمنه، گلستان و بوستان سعدی استفاده می‌شود. در سال 1393 شمسی، تعداد 210 دانش‌آموز برای زبان فارسی ثبت‌نام کردند.
- مجتمع آموزشی فارابی: این مجتمع که وابسته به آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران است، در روزهای پایانی هر هفته، کلاس آموزش زبان فارسی برای سنین کودک و نوجوان و در پنج پایه آموزشی تشکیل می‌دهد. این دانش‌آموزان مقاطع تحصیلی عادی خود را در مدارس آلمانی‌زبان می‌گذرانند و در آخر هفته در این کلاسها حاضر می‌شوند. در سال 1395 تعداد هشتاد نفر در پنج پایه از این مدرسه، فارغ‌التحصیل شدند.
- بنیاد فرهنگی نونهالان: این مدرسه به‌صورت مستقل و خصوصی از سال 1986 مشغول به کار شد و در 8 سال اخیر تحت شرایط متفاوت با نام "بنیاد فرهنگی نونهالان" از شاگردان سنین 5 سال به بالا در مقاطع مختلف دانش‌آموز داشته و همچنین کلاسهایی برای بزرگسالان علاقه‌مند به زبان و فرهنگ ایران (اتریشی، ایرانی) برگزار میکند. این مدرسه سعی دارد کنار آموزش زبان فارسی به فرهنگ و سنن ایران (جشنهای نوروز، مهرگان، سده) هم توجه داشته باشد، به همین دلیل همه‌ساله با شرکت و همکاری دانش‌آموزان، والدین و آموزگاران جشنها و مراسمی ویژه برگزار میکند.
مقاطع تحصیلی این مدرسه، عبارتند از:
- دوره آمادگی از 4 تا 6 سال آموزش فارسی با استفاده از جدیدترین متد همراه با نقاشی و شعرخوانی
- دوره پیش‌دبستانی از 6 تا 7 سال آماده شدن برای کلاس اول
- آموزش زبان فارسی از 8 سال اول و دوم و سوم و چهارم و پنجم و راهنمایی
- کلاس بزرگسالان ایرانی و اتریشی پایه و میانه و پیشرفته کلاس نقاشی
- آموزشگاه پروین اعتصامی: وابسته به جامعه زنان ایرانی مقیم اتریش بوده و کلاسهای مختلف نگارش فارسی، دستور زبان فارسی، خواندن متنهای مختلف (کتاب، مجله،...) آموزش شعر و ادبیات فارسی به‌ویژه اشعار حافظ، همچنین متنهای ادبی و شعر آزاد همراه با بحث و گفتگو نیز برگزار میکند. آموزش زبان فارسی در آن از سال 1366 آغاز شده و حدود 40 نفر در مقاطع پیش‌دبستانی، ابتدایی و راهنمایی در آن به تحصیل می‌پردازند.
دوره‌های آزاد
- دوره‌های زبان فارسیدر مؤسسه خاورشناسیهامر پورگشتال
- کلاس فارسی‌آموزیشهر سالزبورگ
- مرکز زبان‌آموزی دکتر انگلهارت
- کلاسهای آموزش زبان فارسی رایزنی فرهنگی
- کلاس فارسی‌آموزی ویژۀ بزرگسالان و آموزش الفبای فارسی ویژۀ کودکان
- کلاسهای آموزش شعر و ادبیات فارسی
- دوره آموزش زبان فارسی با همکاری پژوهشگاه ایران‌شناسی برای دانشجویان شرق‌شناسی دانشگاه وین
آسیب‌شناسی زبان فارسی:
- عدم‌تدوین کتاب جامع زبان فارسی بر اساس روش‌های نوین آموزش زبان
- کم‌توجهی والدین ایرانی برای آموزش زبان فارسی به فرزندان خود
- فقدان کرسی زبان فارسی در دانشگاههای اتریش (با توجه به تدریس رشته زبان آلمانی در دانشگاههای ایران)
راهکارها:
- تخصصی و روزآمد شدن محتوای کتب و مواد آموزش زبان فارسی
- رعایت جذابیت‌های بصری و محتوایی مبتنی بر اصول زبان‌شناسی
- سطح‌بندی آموزش زبان فارسی
- تولید فیلم‌های آموزش زبان فارسی
- تولید سرگرمی‌های آموزشی به‌ویژه برای گروه سنی کودک توسط متخصصین روان‌شناسی و امور تربیتی و زبان‌شناس
- برگزاری همایش‌ها و نشست‌های منطقه‌ای برای مربیان و استادان زبان فارسی
- برگزاری کارگاههای مهارت‌افزایی برای مربیان و معلمان زبان فارسی
- آموزش غیرمستقیم نکات تربیتی و اخلاقی در قالب شعر و داستان
- چاپ کتب به‌صورت چهاررنگ به‌ویژه برای سطوح مقدماتی و متوسطه
- آموزش زبان فارسی از طریق شبکه جهانی جام جم صدا و سیما
- اعزام پژوهشگران و ایران‌شناسان برای دوره‌های آموزش زبان فارسی به ایران
- انجام طرح‌های مشترک مثل گردآوری نسخه‌های خطی فارسی در کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی اتریش (به‌غیر از کتابخانۀ ملی و آرشیو دولتی)
- خرید آثار منتشرشدۀ انستیتو ایران‌شناسی جهت کتابخانۀ ملی ایران، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، بنیاد ایران‌شناسی
- اعطای بورسیه به دانشجویان ایرانی از طرف فرهنگستان علوم اتریش به انستیتو ایران‌شناسی در وین و متقابلاً از طرف فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران به دانشجویان اتریشی
- ایجاد کرسی زبان فارسی در دانشگاه وین
- حمایت‌های مالی و معنوی از مراکز و انجمن‌های ایران‌شناسی
- افزایش مبادلۀ استاد و دانشجو
- مشارکت در ترجمه و چاپ آثار ارزشمند مشاهیر زبان و ادب فارسی در اتریش
- حمایت از انجمن دوستی و تشویق و استفاده از نفوذ و قدرت این انجمن‌ها برای احیای کرسی‌های تعطیل‌شدۀ زبان فارسی در اتریش
- برپایی نمایشگاه‌های کتاب از آثار مکتوب ایران‌شناسان و استادان زبان فارسی به‌زبان آلمانی
- گسترش و تقویت ارتباط با جامعۀ گستردۀ ایرانیان اتریش و استفاده از ظرفیت ایشان برای گسترش زبان فارسی
- تقویت تدریس زبان فارسی به‌عنوان پایۀ اصلی ایران‌شناسی
- تأسیس اتاق‌های ایران جهت آموزش زبان فارسی
- حمایت از برگزاری دوره‌های آموزش زبان فارسی در مدارس، استفاده از طرح اجباری کردن زبان مادری.
انتهای پیام/*