پوستری که از تئاتر فجر مهمتر می‌شود
جشنواره تئاتر فجر آغاز نشده، داورهایش در چهار بخش مسابقه نامشخص است؛ اما پوسترش بر تمام حواشیش غلبه کرده است.
باشگاه خبرنگاران پویا - احسان زیورعالم
همه چیز از استیکرهایی شروع می‌شود که در میان تماشاخانه‌ها و کافه‌های تهران تقسیم می‌شود. البته در نشست گفته می‌شود آشوب‌های تهران مانع از تکمیل پروژه می‌شود. زمانی که شش تابلو بر استندهای چوبی قامت افراشته بودند و با شکلک‌های خنده و گریه یا زبان انداختن، خبرنگاران را خطاب قرار داده بودند، همه چیز را معطوف به خود کردند. همه از پوسترهای جشنواره 36 فجر انتقاد کرده بودند. همه از بد بودن می‌گفتند. پوستر نمی‌توانست برای خبرنگاران به متن بدل شود تا خوانش شود. گویی روحیه ضدمتن فرهاد مهندس‌پور بر همه تسری پیدا کرده بود و او اکنون همان انرژی را علیه خود می‌دید. با این حال آنچه به او قدرت می‌داد فقدان استدلال منطقی و علمی علیه پوسترهای شش‌گانه بود. مهم آنکه امیر اسمی با مشروعیت ویژه در باب گرافیک آنجا بود و سخنی نمی‌گفت.
با این حال فشارها به جایی می‌رسد که پس از لب به سخن گشودن قباد شیوا علیه پوستر فجر - همانند سال گذشته - برخی گرافیست‌ها از فیلی‌زاده دفاع می‌کنند. شیشه‌گران در یادداشت خود در روزنامه شرق نوشته است «در شش پوستر این دوره از جشنواره تئاتر فجر تغییر مثبتی در ایده و اجرا رخ داده است که در عین سادگی نسبت به سال‌های گذشته رشد کرده است. تا جایی که من می‌دانم، کپی نیست، مگر اینکه خلافش ثابت شود. فرارفتن از قانون تک‌پوستری ایده قشنگ و خلاقانه‌ای است. با توجه به شعار خود جشنواره هم که «جشن گفت‌وگوی تئاتر ایران» است، ایده طراحی پوسترها برای تئاتر در بطن خود، «گفت‌وگو» را غیرمستقیم مطرح می‌کند.»
او در پایان سخن خود هم اشاره می‌کند «فراموش نکنیم که پوستر رسانه‌ای است که باید در سطح شهر و مکان‌های مهم و تأثیرگذار نصب شود؛ اما متأسفانه سال‌های بسیاری است که این رسانه مهم در سطح شهرها مهجور باقی مانده است و در فضای مجازی و مکان‌های غیرعمومی شهر ارائه می‌شود. شهرداری به‌عنوان مسئول شهر باید مکان‌هایی را برای پوسترهای فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تعبیه کند تا در شهر و در جای مناسب به نمایش دربیایند؛ رسانه‌ای که می‌تواند ذائقه بصری و دانش مردم را نسبت به مسائل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ارتقا دهد.»
انتقاد شیشه‌گران به شهرداری با دفاع ساعد مشکی از پوستر جشنواره تئاتر فجر در خبرآنلاین مشترک است. او نوشته است: «پوستر آن قدر وارد حاشیه شده است که مسأله اصلی آن فراموش شده است؛ این که اصلا چرا پوستر در یک محفل رونمایی می‌شود؟ پوستر باید به دیوار نصب شود. محفلی و منقلی شدن گرافیک و دیزاین این مسائل را در پی دارد. کجای دنیا قبل از آن که پوستر در شهر پخش شود درباره‌اش نقد می‌نویسند؟ اما اگر یک پوستر بنجل در سطح شهر بیاید آن وقت خبرنگار و منتقد تجسمی در حیطه گرافیک و دیزاین باید آن را نقد کند. مگر می‌شود کتابی را قبل از چاپ نقد کرد؟ »
او نیز جهت نقد خود را به سوی شهرداری نشانه گرفته و نوشته است «واقعیت این است که شهرداری در این زمینه ضعیف عمل می‌کند و مکان‌هایی برای پوسترها در نظر نمی‌گیرد به همین خاطر پوستر را مثل جنس لوکس رونمایی می‌کنند. پوستر باید بیاید در سطح شهر و مردم درباره‌اش اظهارنظر کنند. این از مشکلات و مصائب ماست؛ 10 سال است جان می‌کَنیم تا شاید شهرداری مکانی را تعبیه کند؛ اما از سوی شهرداری هیچ اقدامی صورت نگرفته است.»
اما شاید جالب‌توجه‌ترین نظر را بتوان از زبان یارتا یاران شنید، مردی که در دوره 33 با طراحی عجیبش حتی بیش از امروز مورد حمله قرار گرفت و کار به طراحی‌ها مشابه کشیده شد. او در گفتگو با «مکث» گفته است «سلیقه یک چیز تک و تنهاست. اگر طراحی و گروه دیگری بود، کار دیگری می‌کرد. خیر و صلاح در این بوده که این پوستر کار شود. پوسترهای جشنواره هیچ‌کدام پوسترهای مناسبی نبودند. همه در یک ردیف بودند. چیز به‌خصوصی در پوسترهای جشنواره رخ نداده است. مثل هم هستند. متاسفانه ما در کپی کردن ید طولانی داریم. نمی‌دانم پوستر امسال کپی است. افراد متخصصی هستند که می‌توانند بگویند. مثل پوستر همان سال (دوره 33) که پوستر دیگری کار شد و بعد مشخص شد پوستر کپی است.»
او با اشاره به کپی کردن در مقام تقلید را مستلزم تجربه دانسته؛ اما در قیاس دو پوستر دوره خود می‌گوید اهل انتخاب نیست و به تناسب آنچه قرار بوده عنوان شده طراحی کرده است و در پی ارتباط با موضوع بوده است. وی می‌گوید:«پوستر امسال احتمالاً می‌خواهد بگوید فضای مجازی تأثیری زیادی بر تئاتر ما دارد. اگر معنای گفتگو چنین چیزی [ایموجی‌ها] باشد، از دید من دو صندلی خالی را روبه‌روی هم می‌گذاشتند یا دو ماسک تئاتری قرار می‌دادند. به هر حال طراح و انتخاب‌گر طراحی حتماً موضوع خاصی مدنظر داشتند و به آن رسیده‌اند و بعد انتخاب و چاپش کردند. این همه هیاهو بسیار برای هیچ است. چرا برای پوستر آن سال که کپی و بی‌معنا بود حرفی نزدند؟»
یارتا یاران با اشاره به اینکه به حرف‌های علیه پوسترش جواب نداده است می‌گوید«من نقد ندیدم. نقد خاصیت جامعه آزاد است و حذف خاصیت جامعه استبدادزده است. وقتی همه یکباره درباره چیزی سروصدا می‌کنند باید به سلیقه انتخاب‌کننده احترام بگذارند یا اینکه همه تئاتری‌ها جمع شوند به پوستر رأی بدهند. اینکه عده‌ای اعتراض می‌کنند خب گروهی تشکیل دهید و یک پوستر طراحی کنید. البته به فضاحت پوستر آن سال نباشد که کپی از آب درآمد.»
او درباره شکل گرافیکی معتقد است برایش بیشتر به اسبا‌ب‌بازی بچه‌ها و لگو شبیه است؛ اما باید به طراح و طراحیش احترام گذاشت. با این حال یاران می‌گوید چرا اعتراض را به سمت مسئولان و هیئت انتخاب سوق نمی‌دهند. وی در نهایت می‌گوید «در کشور ما اصولاً اصل فراموش می‌شود و دچار فرعیات می‌شویم. دقت در جزییات کار هنر است؛ اما با فرعیات سرگرم می‌شویم. من درباره پوستر خودم هیچ نقدی ندیدم. تنها فحش دیدم.»
با این حال در کنار دفاع از پوستر، افرادی نیز به شیوه‌هایی از آن انتقاد کرده‌اند. احمدرضا کاظمی در ضمیمه بی‌قانون روزنامه قانون، با تکیه بر امکانات گرافیکی اثر زیر را خلق کرده است:
اما جالب‌ترین مورد متعلق به رحمت امینی است. او که پوستر جشنواره سی‌ام فجر را در حساب اینستاگرامی خود منتشر کرده است، جشنواره‌ای که خود دبیر آن بوده نوشته است «پوستر سی‌امین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر سال 1390 که دبیری‌اش را بر عهده داشتم. آیا ایموجی‌ها پوستر امسال ، دفرمه‌شده صورتک‌های سخت و محکم و سنگی همین چند سال پیش‌اند؟»
دلارا نوشین، کارگردان و مترجم تئاتر نیز در واکنش به پوستر فجر با اشاره به سابقه هنری مهندس‌پور نوشته است «باورش سخته که خالق نمایش‌های به‌یادماندنی مکبث و دیر راهبان و روز رستاخیز اونقدر کج سلیقه شده باشه که به چنین فضاحتی تن بده! یا شایدم نکنه آقای دکتر مهندس پور، این اثر هنری هم در زمره آثار برخی شاگردان بی‌استعدادتون قرار می‌گیره که دیگران از درکش عاجز هستن و خودتون دور هم براشون کف می‌زنید و به‌به و چه‌چه می کنید؟!!!!
پ.ن: قابل ذکره که طراح محترم فرمودن از تیرماه پیرامون پوستر جشنواره بحث و تبادل نظر داشتن!!!»
سعید هاشم‌زاده، منتقد و کارگردان تئاتر نیز وضعیت پوستر را بازتابی از وضعیت کنونی جامعه تئاتری ایران دانسته و نوشته است «مهم ایموجی نیست. مهم سنخیت اینها با جشنواره پیش‌رو است. بگذارید شفاف‌تر از گذشته نگاه کنیم. تئاتر امروز جدا از دغدغه‌زیستی‌مان به سر می‌برد. در خلا آفریده می شود و از روی هیجان به استقبال درمی‌آید. بگذارید صریح‌تر باشیم. تئاتر این روزها شکل بازی به خود گرفته است. بازی ناخواسته از روی بی‌فکری و روی آوردن به ... روی صحنه بودن به هر قیمتی. وقتی تجربه‌زیستی فراموش گردد و چیزی به نام شعبده‌بازی در تئاتر به عرصه مد تبدیل شود باید هم پوستری از ایموجی داشته باشیم. بیش از دو سوم آثار تولیدی جشنواره بوی زیست نمی‌دهند. بوی حس و جهان هنری را نمی‌دهد. بوی شعبده دارند. بیشتر نزدیک به یک شو هستند تا یک تئاتر و البته که تئاتر عرصه زندگی و تفکر است. عرصه سیاست و فلسفه و البته که با بازی این را می‌رساند؛ اما نه با بازی به صرف بازی. بلکه با تفکر به عرصه بازی در آوردن روی می‌آورد. راستی بعضی ها از این پوستر به مسخرگی یاد کردند، باید به آنها گفت تئاتر عبوث نیست. تئاتر فقط برشت نیست. گاهی هم ایموجی است. مثل انسان‌های اطرافمان. شوخی را جدی بگیریم. اوضاع خراب‌تر از این حرف‌هاست.»
سهیل اعرابی نیز در حساب اینستاگرامیش نوشته است «اگر ساده و عامیانه بگم طراحی بامزه و خلاقانه و جالبی هست برای یک پوستر، و شاید زمانی‌که نصب می‌شه بتونه یکی از رسالت‌هاش که جذب نگاه و توجه هست رو انجام بده، شاید. می‌شه تست کرد! اما، اما، اما!!! اما، زمانی که نوشته روی پوستر رو می‌بینی، ماجرا و تحلیل و کارکرد و انتظار خیلی تفاوت می‌کنه! پوستر جشنواره‌ای که از فرط کرختی و بیماری و پیری حتی از پس جذب حداکثری هنرمند‌های قدیم و جدید خوش برنمی‌آد، اون‌وقت چنین نگاه مدرنی که ایموجی رو نماد امسال خودش انتخاب کنه! مثلا که شاید معنیش نشان‌دهنده درک خوب اجتماع و تاثیر شبکه‌هاى اجتماعى بر زندگی باشه!؟!!
وقتی که مدت‌هاست این تئاتر بیمار، داره تو خودش می‌پیچه و برای هزارتومن بیشتر هنرمند نون هنرمند دیگه رو آجر می‌کنه یا مدیر سالن یا... دسته گل چندصد هزاری می‌فرستن جهت عرض ارادت به خانم بازیگر تمرین نکرده‌ای که صحنه رو غافلگیر کرده از ناآمادگیش؛ ولی لهجه سینماییش رو تو رورانس و سلفی‌ها حفظ کرده!»
به نظر می‌رسد پوستر تئاتر فجر 36 کماکان واکنش مخاطبانش را برانگیزد؛ اما نکته مهم آن است که چرا اصل ماجرا در این فضا گم شده است. با کمی دقت می‌توان فهمید پوستر فجر 36 لباسی است برای تغییر در برخی سیاست‌های تئاتری کلان کشور که نیازمند ارزیابی دقیق است. اینکه چگونه ثروت تئاتر یک کشور با اثری علی الظاهر به دیگری در بخش بین‌الملل ظهور می‌کند یا آنکه معتقدان به دبیر جشنواره وضعیت بهتری نسبت به منتقدان او در جدول احراز کرده‌اند.
انتهای پیام/
