ارمغان ادبیات صربستان برای جهان/ این خیابان پاسخ همه پرسشهای شما را می‌دهد
شناخت ما ایرانی‌ها از ادبیات صربستان بسیار محدود است؛ همانطور که شناخت آنها از ادبیات فارسی. نگاهی به تاریخ ادبیات این کشور، نشان می‌دهد که این کشور ۷ میلیونی، حرف‌هایی برای گفتن در عرصه ادبیات دارد؛ چنانکه در دیگر هنرها نیز.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، صربستان برای ایرانی‌ها یادآور هم روزهای خوب است و هم روزهای بد؛ یادآور روزهای جنگ 1992، یادآور بوسنی و یادآور سفرهایی که از سال گذشته بعد از برداشتن ویزا بین دو کشور رونق بیشتری گرفت و به یکی از مقاصد گردشگری ایرانی‌ها تبدیل شد. اما با وجود این خاطرات مشترک، هنوز شناخت ایرانی‌ها و به تبع، صرب‌ها از ایران بسیار اندک است. این کشور امسال میهمان ویژه سی و یکمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران است، فرصتی برای شناخت این کشور 7 میلیونی در جنوب شرق اروپا.
شناخت ما ایرانی‌ها از ادبیات صربستان بسیار محدود است؛ همانطور که شناخت آنها از ادبیات فارسی. نگاهی به تاریخ ادبیات این کشور، نشان می‌دهد که این کشور 7 میلیونی، حرف‌هایی برای گفتن در عرصه ادبیات دارد؛ چنانکه در دیگر حوزه‌های هنری مانند تئاتر و موسیقی نیز. ادبیات صربستان پیش از قرن نوزدهم، بیشتر با رویکردی مذهبی نوشته می‌شد، اما از قرن نوزدهم به بعد با تلاش و ورود نویسندگان جدید ادبیات امروز صربستان رفته‌رفته شکل گرفت. حماسه‌سرایی، نمایشنامه‌نویسی، سروده‌های عاشقانه و رمانتیک و ... از جمله اصلی‌ترین جریان‌های ادبی صربستان بوده‌اند. نویسندگان صرب بین جنگ‌های جهانی اول و دوم به پیروی از جنبش‌های ادبی بزرگ اروپا پرداختند، سورئالیسم و رئالیسم در این دوره در میان نویسندگان بیش از هر زمان دیگری رواج یافت. در دوره پس از جنگ نیز نویسندگان صرب، به آزمون و خطا در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی پرداختند. تنور داستان‌های شبه بیوگرافی انقلابیون کمونیست و روایت قربانیان جنگ جهانی دوم بیش از هر زمان دیگری در این دوران داغ بود. ظهور نویسندگان برجسته زن در این دوره، از دیگر ویژگی‌های ادبیات صرب در سال‌های پس از جنگ در این کشور است.
یکی از کوچه‌های شهر بلگراد که پاتوق کتاب‌های دست دوم است
ارمغان ادبیات صربستان برای جهان
ادبیات صربستان در جهان شاید بیشتر از هر کس دیگری با نام ایوو آندریچ، برنده جایزه نوبل 1961 شناخته می‌شود. رمان نویسی در بالکان و مخصوصاً در جغرافیایی که امروز صربستان نامیده می شود، دارای سابقه ای طولانی است. نویسندگان مشهوری چون ایوو آندریچ و محمد سلیموویچ از همین منطقه برخاسته‌اند. کتاب «پلی بر رودخانه درینا» اثر جاودانه آندریچ در سال 1961 برنده جایزه نوبل شد. او در این کتاب با تشریح شهر کوچکی در کنار پل رودخانه درینا سیر تاریخ و روحیه مردم را از دوران سلطه عثمانی‌ها تا رونق بورژوازی چنان استادانه بیان می کند که خواننده با تاریخ چهار قرن از نظر تحول‌های اجتماعی آشنایی پیدا می‌کند.
ایوو آندریچ در این کتاب به بازنویسی تاریخ ملت یوگسلاوی می‌پردازد که سال‌ها علیه سلطه خارجی مبارزه کردند و سرانجام آنها را از خاک خود راندند. آندریچ، طبع سرکش و نافرمان مردم یوگسلاوی و صربستان، پراکندگی مذهبی، و تعصب خشک سلطه‌گران را به خوبی در سطر سطر داستان خویش نمایش می‌دهد و برای ارتباط قسمت‌های مختلف داستان که سال‌های بسیار طولانی و فاصله‌های زمانی زیادی را در بر می‌گیرد، از یک پل زیبا و عظیم که توسط عثمانی‌ها بر فراز رودخانه همیشه خروشان درینا ساخته شده استفاده می‌کند.
ادبیات، سهم مهمی در شکل‌گیری زندگی ملت‌ها دارد. بازنمایی آنچه بر انسان‌ها رخ داده، می‌تواند آغاز راهی برای ساختن فردای یک نسل باشد. دنیلو کیش، از جمله نویسندگان صربستانی است که تلاش دارد تا آنچه نازیسم بر زندگی او روا داشته، بدون مصیبت‌پردازی و اغراق، برای آیندگان روایت کند. بسیاری او را یکی از تأثیرگذارترین نویسندگان معاصر صربستان می‌دانند.
تأثیر جنگ بر ادبیات صربستان
میلوش کرنجانسکی از دیگر نویسندگان و شاعران شناخته شده در سده اخیر صربستان است. او که بیشتر به دلیل نگاه انسانی‌اش در جنگ در خلال آثارش به شهرت رسیده، پیش از این روزنامه‌نگار و اهل سیاست بود.
15 سال عضویت در یک انجمن مخفی در یوگسلاوی سابق و پس از آن، تحمل پنج سال حبس برای فعالیت‌های سیاسی، از بوریسلاو پکیچ یک نویسنده با حرفهای جدید ساخت. او حالا یکی از نویسندگان شناخته شده صربستان است که کارهای متعددی از او به زبان انگلیسی برگردانده شده است.
این خیابان پاسخ همه پرسشهای شما را می‌دهد
در میان شهرهای صربستان، بلگراد یکی از بهترین شهرهایی است که فروشگاه‌های کتاب را در خود جای داده است؛ از مدرن‌ترین فروشگاه‌ها با عرضه جدیدترین آثار تا کتابفروشی‌هایی که آثار دست دوم را ارائه می‌دهند. یکی از ویژگی‌های این کتابفروشی‌ها، عرضه آثار به زبان انگلیسی است؛ از این جهت دایره انتخاب کتاب‌خوانان در این شهر گسترده است. در کنار کتاب‌های انگلیسی، باید از نشریات به‌روز انگلیسی هم یاد کرد؛ از این رو دوستداران به ادبیات انگلیسی پای ثابت این کتابفروشی‌ها هستند.
Knez Mihailova یکی از اصلی‌ترین مراکز کتابفروشی در شهر بلگراد است. در واقع می‌توان گفت که قلب فعالیت‌های فرهنگی بلگراد در اینجا می‌زند. موزه ملی صربستان، ساختمان تئاتر ملی و مجسمه شاهزاده میهایلوا، که نام خیابان از آن گرفته شده است، این خیابان را به مرکزی فرهنگی در شهر تبدیل کرده است. در کنار این مراکز، باید از کتابفروشی‌های متعدد این خیابان یاد کرد که تنوع آنها نیاز همه مخاطبان را به نوعی برطرف می‌کند. اگر می‌خواهید با دنیای ادبیات صربستان و یوگسلاوی هم آشنا شوید، باید گشتی در کتابفروشی‌های کوچکی بزنید که با فاصله اندکی از این خیابان قرار دارند. در برخی از این کتابفروشی‌ها، آثاری از ادبیات صربستان را خواهید یافت که شگفت‌زده می‌شوید. می‌توان گفت اگر دنبال هر کتاب نایاب یا کم‌یاب هستید، می‌توانید در این خیابان بیابید؛ حتی کتاب‌هایی که قبل از جنگ جهانی دوم و در زمان کمونیست‌ها منتشر شده‌‌اند. این خیابان پاسخ همه سوالات ذهنی شما را در دل خود جای داده است.
حافظ؛ نماینده ایرانی‌ها در کتابفروشی‌های صربستان
هرچند صربستان هنوز با هنر گذشته خود پیوند دارد، اما مظاهر فرهنگ و هنر جدید را می‌توان در زندگی مردم دید. علاقه مردم به زبان انگلیسی یکی از این مظاهر جدید است. اکثر مردم این کشور به زبان انگلیسی مسلط هستند و خرید کتاب به این زبان، از جمله کارهای مورد علاقه قشر فرهنگی این کشور است.
هرچند به دلیل مشکلات موجود در حوزه ترجمه معکوس، ادبیات ایران کمتر در این کشور ترجمه و توزیع شده است، اما مردم صربستان ایران را بیش از هر چیز با حافظ می‌شناسند. ترجمه سروده‌های حافظ در کنار ترجمه‌هایی از دیگر شاعران کلاسیک مانند مولانا و خیام نماینده ادبیات ایران در صربستان هستند. ضعف در عملکرد برخی از سازمان‌های فرهنگی و نبود مترجم حرفهای در این زمینه سبب شده تا مردم صربستان شناخت کافی از ادبیات ایران، به ویژه ظرفیت‌های ادبیات معاصر نداشته باشند. این موضوع در حوزه ترجمه آثار این کشور به فارسی نیز دیده می‌شود.
انتهای پیام/
