میزگرد "بحران آب"- اراک| آب فضای سبز در ۲۳ شهر استان مرکزی از آب شرب تفکیک شد

به‌گزارش خبرگزاری تسنیم از اراک، با افزایش جمعیت جهان روز به روز نیاز انسان به آب افزایش می‌یابد، بنابراین با نیاز فزاینده جمعیت رو به رشد جهان به آب، و افرایش میزان آلودگی منابع آبی، و کاهش قابل توجه منابع تجدید شونده، جهان به سرعت به سمت بحران آب پیش می‌رود، کشور ایران در منطقه خشک جهان واقع شده و با خشک‌سالی‌های متعددی رو به رو است.

در سال‌های اخیر تغییرات اقلیمی و نوسانات دمایی، کاهش شدید بارندگی‌ها را در پی داشته است و سبب بروز خشک‌سالی‌های مستمر در پهنه سرزمین ایران شده است که درنتیجه‌ی آن منابع آب‌های سطحی و سفره‌های آب زیرزمینی در مناطق مختلف خشک شده یا افت پیدا کرده است.

بنابراین ایران با آب و هوای گرم و خشک و بیابانی و با دارا بودن یک سوم میانگین جهانی بارندگی دارای وضعیت بحرانی‌تری از نظر منابع آبی بوده و اصلاح الگوی مصرف آب در درازمدت درراستای مدیریت منابع آب برای مقابله با بحران خشک‌سالی امری بدیهی در آن به شمار می‌رود.

برای جلوگیری از بروز خشک‌سالی و یا کاهش اثرات مخرب آن، پراهمیت‌ترین موضوع مدیریت صحیح منابع آبی است، بنابراین در مدیریت منابع آب توجه به سیاست‌ها، قوانین نحوه بهره‌برداری کمی و کیفی از منابع آب لازم و ضروری است و بهره‌برداری از منابع آب و جلوگیری از آلودگی این منابع حیاتی یکی از چالش‌های مهم کشور در برنامه‌های توسعه است.

بنابراین ضرورت و چگونگی مدیریت منابع آب بهانه‌ای بود که خبرنگاران تسنیم را در یک میزگرد تخصصی با موضوع "بحران آب و خشک‌سالی" با حضور مسئولان مربوطه گرد هم آورد تا در یک نشست تخصصی به بررسی ضرورت و اهمیت جایگاه منابع آب و آبیاری در جریان مقابله با خشک‌سالی، منابع آب مورد استفاده در کشاورزی، راهکارهای مدیریت منابع آب در کشاورزی مانند راهکارهای فنی مانند مدیریت استفاده از فناوری‌ها در آبیاری مانند فناوری‌های باز چرخانی پساب‌ها، اصلاح روش‌های آبیاری در کشاورزی بپردازد.

در این میزگرد، "مهدی زندیه‌وکیلی" معاون عمرانی استاندار مرکزی، "حمیدرضا نوازنی" مدیرکل دفتر فنی استانداری مرکزی، "عبدالرضا خلیلی"، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان مرکزی، "مرتضی ذوالفقاری" مدیرکل هواشناسی استان مرکزی و "کریمی" معاون آب منطقه‌ای استان مرکزی و "محمد جلیلی" مدیرعامل شبکه محیط زیست و منابع طبیعی استان مرکزی و از کارشناسان حوزه منابع طبیعی و کشاورزی حضور داشتند.

مشروح صحبت‌های  "حمیدرضا نوازنی" مدیرکل دفتر فنی استانداری مرکزی در میزگرد تخصصی با موضوع "بحران آب و خشک‌سالی" در زیر می‌آید:

تسنیم: با توجه به پیش‌بینی وضعیت بحران آبی در کشور تحلیل شما از وضعیت پیش روی استان در یک سال آبی چگونه است؟

نوازنی:  نباید فراموش کنیم که ما بر کمربند بیابانی دنیا هستیم که به آن جو جغرافیایی گفته می‌شود، اگر بخواهیم کشور خود را مقایسه کنیم حدود 25 درصد از کشور ما به لحاظ فرم جغرافیایی از خشکسالی فرار کردند و به معنی ساده‌تر حدود 75 درصد بر کمربند بیابانی هستیم.

اگر به گذشته نگاه کنیم، در گذشته نیاکان ما به دنبال این بودند که آب را از دل زمین بیرون بکشند، ابداع و اختراع قنات به معنی بودن مشکل بوده که برای بطرف کردن مشکل‌ها این قنات‌ها ایجاد شده است.

گرچه بحران آب و خشکسالی در سال‌های اخیر حاد شده، اما بر اساس شواهد تاریخی از 3500 سال پیش گزارش‌هایی از خشکسالی در منطقه خاورمیانه به چشم می‌خورد و این مهم نشان از این واقعیت دارد که باید محدودیت منابع آبی را پذیرفت و بر اساس آن برنامه‌ریزی کرد.

طول قنات‌های ما 276هزار کیلومتر در کشور است که معنی جستجوی سه هزار ساله به دنبال آب را می‌دهد، ظرفیت منایع آب و خاک ما محدود بوده البته با جمعیت همخوانی داشته است.

این موضوع درحالی اتفاق می‌افتد که سفره‌های آب زیرزمینی هم از برداشت‌های بی رویه در امان نمانده و با احداث بی‌حساب و کتاب چاه‌های کشاورزی، کانال‌های زیرزمینی نگهداری آب تخریب شده و به خشک‌تر شدن و شوری خاک انجامیده است.

 از سوی دیگر، در فضای عمرانی روند احداث سدها را داریم که میزان تبخیر آب‌شان تقریبا معادل نصف آب مصرف شده در بخش کشاورزی است و تمام این مسائل سبب شده است که با بحران خشک‌سالی مواجه شویم.

تسنیم: با توجه به آمار ارائه شده از هدررفت آب در بخش کشاورزی که بر طبق آن حدود 85 درصد مصرف آب را به خود اختصاص داده است از نظر شما این حوزه چگونه باید مدیریت شود؟

نوازنی:قبل از انقلاب 30 میلون نفر جمعیت کشور ما بوده که در آن زمان نسبت جمعیت شهر به روستا 25 به 75 بوده و به طور کامل با الان برعکس بوده است، الان برعکس شده و 75 درصد در شهرها و 25 درصد در روستاها ساکن هستند.

منابع آبی محدود است و باید مدیریت انجام می‌شده که این مدیریت مغفول واقع شده، یک چاه کشاورزی که تعداد کمی اشتغال به دنبال دارد  و از طرفی اشتباه تاریخی ما این بوده که ما به جای اینکه آب را مدیریت کنیم به دنبال مدیریت زمین بودیم و اصلاحات ارضی انجام دادیم و به اقتصاد کشاورزی اهمیت دادیم این در حالی است که باید اصلاحات در محیط آبی شکل می‌گرفت.

به نظر من جدا از اینکه بخواهیم مصارف را مدیریت کنیم باید سیاست‌ها را تغییردهیم زیرا اگر سیاست‌ها تغییر کند اتفاقاتی بزرگ رخ می‌دهد، زمانی که جهاد کشاورزی اعلام می‌کند که هنوز هم دو هزار هکتار هندوانه‌کاری در استان مرکزی دارد، این به این معنی است که ما هنوز به مسئله بحران نرسیده‌ایم.

اگر دولت چاه‌ها را تعطیل کرده و به برخی کشاورزان حقوق دهد که کاری انجام ندهند و محصولی تولید نکنند به طور قطع به نفع مملکت است.

تسنیم: در مدیریت و مهندسی آب از سوی دفتر فنی استانداری مرکزی در استان تاکنون چه اقداماتی انجام شده است؟

نوازنی:وضعیت تفکیک آب شرب از آبیاری فضای سبز در استان به گونه‌ای است که استان پیشرو هستیم و 23 شهر آب فضای سبزشان از آب شرب تفکیک پیدا کرده  و یا در حال جدا شدن است و الزام هم شده که تمام شهرداری‌ها باید بر این مسئله مطالعه داشته باشند و اقدامات لازم را انجام دهند که امیدورایم در یک افق پنج ساله تفکیک در تمام شهرها انجام شود.

در شورای آب هم استاندار تاکید کرده که چمن‌کاری ممنوع شود، البته تاثیر این موارد بسیار  زیاد نیست و باید بر سیاست‌ها تکیه کرد وآن ها را تغییر داد بنابراین تلاش ما این است که تا جایی که امکان دارد در محیط‌های شهری و روستایی مصرف را مدیریت کنیم.

تسنیم: برای تامین آب کدام حوزه حساسیت بیشتری دارد و در راستای اصلاح الگوی مصرف چه تدابیری لازم است؟

نوازنی: نوسانات بارندگی همواره وجود داشته است، فارغ از این که ما چقدر آب داریم ، باید از آب موجود به نحو مطلوب استفاده کنیم، مدیریت جامع و هماهنگ و نظام مند منابع حیاتی ازقبیل آب خاک و تنوع زیستی مبتنی بر توان و پایداری زیست بوم به ویژه افزایش ظرفیت ما و توانمندی­های حقوقی و ساختاری مناسب همراه با رویکرد مشارکت مردمی مورد تاکید است.

چند نکته بسیار مهم وجود دارد یکی انسجام مدیریتی و دیگری رویکرد مردمی به مفهوم ایجاد نظام یکپارچه ملی محیط زیست است.

واقعیت این است که روش‌های قدیمی آبیاری پاسخگوی شرایط کنونی نیست، چراکه میزان هدر رفت آب در شیوه‌های قدیمی آبیاری بسیار بالا بوده و همین مسئله استفاده از این روش‌ها را در شرایط کنونی نامناسب می‌کند

میزان هدر رفت آب در روش‌های آبیاری قدیمی مثل آبیاری غرقابی، نشتی، سیفونی و غیره تا 70 درصد است و این مسئله نشان می‌دهد که با استفاده از روش‌های قدیمی تنها از 30 درصد منابع آبی استفاده می‌شود و این مسئله لزوم بهره‌گیری از روش‌های نوین آبیاری را نشان می‌دهد.

تسنیم: چه اقداماتی برای استفاده بهینه از منابع آبی و اصلاح الگوی مصرف در استان مرکزی اندیشیده شده است؟

نوازنی:باید با برنامه‌ریزی مناسب فرهنگ استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری را در راستای استفاده بهینه از منابع آبی ترویج داد، در حال حاضر نیز شرایط خوبی وجود دارد و 80 درصد هزینه‌های مربوط به تجهیز را دولت می‌دهد، اما اگر این رقم بیشتر شود استقبال بیشتر کشاورزان از این روش‌ها را شاهد هستیم.

 شرایط خشکسالی و بحران آب باید از تولید محصولاتی که نیاز آبی بالایی دارند جلوگیری شود، چراکه در شرایط خشکسالی و بحران آب تنها باید محصولاتی کشت شوند که مقاوم به خشکی بوده و نیاز آبی پایینی دارند.

شیوه مدیریت منابع آب، تغییر روش‌های انتقال آب از کانال‌های سنتی به کانال‌های بتونی، جلوگیری از هدر رفت آب در شبکه توزیع، رفع فرسودگی شبکه و تغییر روش‌های آبیاری باغ‌ها و مزارع و بازیافت آب فاضلاب به عنوان راه حل‌های کمبود آب مطرح می‌شوند.

همه این روش‌ها  باید مورد توجه سازمان‌های مسئول قرار گیرد، تامین دراز مدت آب وفراهم کردن امنیت آبی کشور تناقضی با اصول مدیریت پیشرفته آب و منابع آبی نداشته و لزوما باید به موازات هم پیش بروند.

 اکنون باید راه حل‌هایی را جستجو کرد و با دقت کامل  پروژه‌های منطقی و با صرفه اقتصادی را اجرایی کنیم، همچنین دو دیدگاه صرفه جویی در مصرف آب و تامین و ذخیره بیشتر منابع آبی را باید به موازات هم دنبال کرد.

انتهای پیام/ ع