بحران خشکسالی و چالشی به نام "آب" در قلب ایران؛ سمنان آب ندارد!
"فرونشست در دشت‌های ایران!" شاید این عبارت به گوش شما هم خورده باشد؛ اما اینکه این پدیده تا چه حد در زندگی آینده شما و فرزندانتان تأثیر می‌گذارد؛ موضوعی است که بهتر است همه ما بیشتر از آن آگاه شویم.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سمنان، اخبار آب‌وهوا را که دنبال کنید، متوجه می‌شوید که کشورمان دچار یک تغییر اقلیم شده است؛ اما کشور ما امروز در چه شرایط اقلیمی است؟
بله درست حدس زدید! امروز ایران دارای اقلیمی گرم و خشک است. میزان نزولات جوی در این اقلیم بسیار پایین بوده و این بارش‌های اندک نیز به علت تبخیر زیاد در این مناطق از بین می‌رود و درواقع می‌توان گفت که مقدار بسیار کمی از این آب به‌صورت منابع آب زیرزمینی در سفره‌ها ذخیره می‌شود.
اما این تنها بخشی از قضیه است. مصرف و برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی برای مصارف گوناگون به‌ویژه بخش کشاورزی نیز سبب شده سطح آب در سفره‌های زیرزمینی بیش‌ازپیش پایین رفته و این موضوع نیز آینده کشور را با خطر جدی روبرو کند. آینده‌ای که گذشتگانمان آغاز‌گر آن بوده و ما نیز ادامه‌دهنده آن هستیم تا برای فرزندانمان رقم بخورد.
متأسفانه باید گفت که اگر این روند ادامه یابد؛ در مدت‌زمان نه‌چندان دور ایران با بحران شدید کمبود آب مواجه می‌شود؛ کما اینکه در حال حاضر نیز وضعیت منابع آبی کشور بسیار نامناسب بوده و بسیاری از تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور خشک‌شده و یا در معرض خشک شدن قرار دارند.
اما در این میان وضعیت استان سمنان بسیار خاص‌تر و بحرانی‌تر از بسیاری از استان‌های کشور است. سمنان به علت قرار گرفتن در حاشیه کویر و اقلیم خشک آن از دیرباز با کمبود منابع آبی مواجه بوده و این موضوع امروز به دغدغه نخست مسئولان و البته مردم این استان بدل شده است.
خشک‌سالی‌های متناوب سال‌های اخیر در استان سمنان نیز مزیت بر علت شده تا این استان کویری بیش‌ازپیش بحران آب را تجربه کند. کویر تشنه سمنان امروز از شدت عطش دهان بازکرده است تا شاید کسی صدای فریادهای از سر تشنگی‌اش را بشنود.
** آبخوان‌های استان سمنان 143 میلیون مترمکعب کسری مخزن دارند
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان با اشاره به اضافه برداشت از سطح آبخوان‌های این استان در طول سال‌های متمادی گفت: در حال حاضر آبخوان‌های استان سمنان با 143 میلیون مترمکعب کسری مواجه هستند.
ایرج حیدریان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم می‌گوید: استان سمنان با وسعت 97 هزار کیلومترمربع و جمعیت حدود 702 هزار نفر ازلحاظ منابع آبی با محدودیت‌هایی مواجه است و درمجموع کل منابع آبی استان 1200 میلیون مترمکعب است.
وی ادامه می‌دهد: از این منابع موجود بخش اعظمی از آن صرف بخش کشاورزی شده و لاجرم برای تأمین منابع آب در بخش‌های کشاورزی، صنعت، شرب و خدمات باید برنامه‌ریزی منسجمی در بخش منابع آب داشته باشیم.
محدودیت منابع مالی و تخصیص اعتبارات محدود ازجمله مشکلاتی است که مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: علی‌رغم وجود محدودیت‌های مالی کنتورهای هوشمند باهدف افزایش کنترل و نظارت بیشتر بر روی چاه‌ها نصب‌شده است.
حیدریان به ساماندهی 13 اکیپ گشت و بازرسی در استان در طرح احیاء و تعادل بخشی این شرکت اشاره‌کرده و می‌گوید: این مهم باهدف کنترل و نظارت بر بهره‌برداری از منابع آب چه سطحی و چه زیرزمینی و جلوگیری از بروز تخلفات در میزان و نحوه برداشت از این منابع آب انجام‌شده است.
به گفته وی نباید بیش 40 درصد از پتانسیل منابع آب تجدید پذیر استفاده شود و این در حالی است که در صبغه بهره‌برداری از منابع آبی استان در سال‌های گذشته بیش از این مقدار بوده و به‌تبع از سطح آبخوان‌ها نیز بیشتر استفاده‌شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان سمنان با اشاره به کسری مخزن در آبخوان‌های استان می‌گوید: 95.8 درصد از مساحت استان سمنان در حوزه آبریز کویر مرکزی قرار دارد و این مهم بر مشکلات خشکسالی در این استان افزوده است.
حیدریان با بیان اینکه میانگین جهانی بارش 860 میلی‌متر در هرسال آبی است، این میزان را در ایران 240 میلی‌متر و در استان سمنان 120 میلی‌متر در درازمدت عنوان و خاطرنشان می‌کند که امسال میزان بارش‌ها در استان سمنان از مدت مشابه سال قبل و میانگین درازمدت نیز کمتر بوده است.
به گفته وی، سالانه بیش از یک میلیارد و 200 میلیون مترمکعب آب در استان سمنان به مصرف می‌رسد که 390 میلیون مترمکعب آن از منابع آب سطحی و 819 میلیون مترمکعب آن نیز از منابع آبی زیرزمینی تأمین می‌شود که سهم منابع آبی زیرزمینی به نسبت استانداردها بسیار بیشتر است.
** زنگ خطر تنش کم‌آبی در سمنان و شاهرود؛ مردم صرفه‌جویی کنند
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان از کمبود آب شرب در بزرگ‌ترین شهرهای این استان خبر داده و عقیده دارد که افت فشارهای آب در روزهای اخیر که مردم شهر سمنان شاهد آن هستند؛ ناشی از همین کمبود آب است.
وی با اشاره به اینکه کمبود بارش‌ها در زمستان و تغییر نوع این بارش‌ها از برف به باران سبب شده است تا دبی رودخانه‌هایی که منبع تأمین آب در شهرهای سمنان و شاهرود محسوب می‌شدند؛ امسال کاهش بسیار چشمگیری داشته باشد بیان می‌کند: بر همین اساس با وجود استفاده از همه منابع موجود در این شهرها برای تأمین آب شرب، همچنان با کمبود آب شرب در شهرهای سمنان و شاهرود مواجه هستیم.
طاهری با اشاره به میزان کمبود آب شرب در شهرهای سمنان و شاهرود تصریح می‌کند: شهر سمنان با کمبود آبی 300 لیتر بر ثانیه مواجه است و این میزان کمبود آب بسیار زیاد است.
به گفته وی، در شاهرود نیز با کمبود 180 لیتر بر ثانیه‌ای آب برای تأمین آب شرب مواجه هستیم.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری استان سمنان صرفه‌جویی مردم را مهم‌ترین راهکار جبران بخشی از این کمبود آب دانسته و از مردم این استان مدیریت در مصرف آب را در تابستان امسال بیش از هر زمان دیگری مطالبه می‌کند.
** استقبال بیشتر کشاورزان از سیستم‌های نوین آبیاری ضروری است/سند بهره‌وری آب استان سمنان تدوین شد
مدیر آب‌وخاک جهاد کشاورزی استان سمنان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به پدیده خشکسالی و کاهش بارش بارندگی در استان سمنان معتقد است که "در شرایط فعلی استان سمنان برای ایجاد توسعه پایدار باید میزان مصرف آب در بخش کشاورزی را مدیریت کنیم".
حسین شاهینی با تأکید بر لزوم مصرف آب به‌اندازه نیاز واقعی در بخش کشاورزی خاطرنشان می‌کند: باید در حد امکان از هدر رفت آب در انتقال آب از منابع آبی به واحدهای مزرعه و در توزیع آب در مزرعه بتوانیم از دستگاه‌های جدید آبیاری و منابع مالی که دولت در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد استفاده کنیم و راندمان آبیاری را از ابتدای منابع آبی تا زمانی که آب در اختیار گیاه قرار می‌گیرد ارتقا دهیم.
شاهینی با اشاره به منابع آبی در استان سمنان محدود است می‌افزاید: راندمان آبیاری را باید در بخش کشاورزی افزایش دهیم تا با مدیریت مصرف آب بحران خشکسالی را پشت سر بگذاریم.
به گفته وی، بیش از 30 هزار هکتار از اراضی بخش کشاورزی به سیستم نوین آبیاری مجهز شده است و بخشی از کانال‌های انتقال آب و مسیرهایی که آب از منابع آبی به مزارع منتقل می‌شود ـ چه با احداث کانال‌های بتنی و چه انتقال آب با لوله ـ مناسب‌سازی شده است؛ ولی هنوز بخش زیادی از این مسیرها نیازمند بازسازی و بهسازی است.
شاهینی بابیان اینکه این جزو برنامه‌های هرساله بخش کشاورزی است تصریح می‌کند که "هرسال بخشی از انتقال آب با لوله و یا احداث کانال‌های بتنی را با اعتباراتی که در اختیار جهاد کشاورزی گذاشته می‌شود انجام می‌دهد".
وی با تأکید بر اینکه در طرح‌های سیستم نوین آبیاری منابع اعتباری خوبی به جهاد کشاورزی استان سمنان تخصیص‌یافته است اضافه می‌کند: در این بخش هیچ محدودیت اعتباری نداریم و باید با استقبال کشاورزان نسبت به کاهش مصرف آب اقدامی مؤثر انجام دهیم.
مدیر آب‌وخاک جهاد کشاورزی استان سمنان می‌افزاید: کشاورزان با مراجعه به بخش کشاورزی درصدد تجهیز مزارع خود به دستگاه‌های نوین آبیاری هستند و هرچه استقبال کشاورزان در این راستا بیشتر باشد رقابت سالم‌تری در سطح استان و شهرستان‌ها برای جذب اعتبارات وجود دارد.
وی در خصوص سند بهره‌وری آب استان سمنان بابیان اینکه این سند مرتبط باسیاست‌های دولت در راستای کاهش مصرف آب است اذعان می‌کند که از سال گذشته در سطح سازمان جهاد کشاورزی استان و با همکاری مراکز تحقیقاتی و کشاورزان و با نظرات خانه کشاورز و مجامع اثرگذار جلسات متعددی برگزارشده است و با بهره‌گیری از نظرات کارشناسی در این بخش سندی تحت عنوان بهره‌وری آب در استان سمنان تدوین‌شده است.
شاهینی می‌گوید: این سند شامل وضعیت موجودی استان سمنان و اقداماتی که در سطح استان در بازه زمانی 10 ساله برای بهره وی آب باید انجام شود تدوین‌شده است.
به عقیده وی، در طول این 10 سال و با اجرای سند بهره‌وری آب در استان سمنان باید میزان مصرف آب در بخش کشاورزی تا 30 درصد کاهش یابد.
** زمین تشنه است...
به‌هرروی؛ امروز آنچه می‌توان درباره موضوع این گزارش به آن اشاره کرد؛ این است که زمین تشنه است و چنان که در همه محافل تخصصی استان سمنان این مطلب گفته شد؛ فرونشست‌های ایجادشده در جنوب سمنان، مانند بسیاری از نقاط کشور، شاید فریاد عطش زمین است تا کسی صدای فریادهای از سر تشنگی‌اش را بشنود. شاید هم فریاد هشداری برای ماست که مراقب باشیم زیر پایمان خالی نشود؛ چراکه دیگر به عقیده بسیاری از کارشناسان، زمین دیگر تاب این‌همه تشنگی را ندارد.اصلاً شاید فریاد استمدادطلبی زمین باشد برای نجات خود و البته فرزندان ما از این وضعیت.
البته ناگفته نماند موضوع کم‌آبی امروز به مطالبه نخست بسیاری از مردم و نیز مسئولان بدل شده است و این مهم جای امیدواری دارد. امروز به‌درستی همه مسئولان و برنامه ریزان کشور به موضوع مهم کمبود آب در کشور پی برده و به این نتیجه رسیده‌اند که باید به سمت تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی حرکت کرد؛ اما آیا این نگاه و مطالبه گری مردم و مسئولان کافی است؟ اگر کافی نیست، پس نقش هرکدام از ما برای عبور از بحران کم‌آبی چیست؟
کمبود آب گرچه امسال باوجود بارش‌های اندک امسال تاکنون برجسته‌تر شده است؛ اما باید توجه داشت که بحران کم‌آبی همواره در کمین توسعه کشور و استان کم آب ما است و باید برای مدیریت در مصرف آن برای همه سال‌های خشکسالی و ترسالی برنامه‌ریزی جدی کرد.
امروز همه معتقدند که استفاده بهینه از منابع آبی موجود یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است؛ چراکه بر اساس گفته‌های کارشناسان، جنگ آینده بر سر آب و منابع آبی است؛ و بنابراین باید امروز اندیشید و با مصرف درست و صحیح منابع خدادادی را به آیندگان سپرد.
به عقیده کارشناسان، بیشترین مصرف و هدر رفت آب در بخش کشاورزی صورت می‌گیرد و بر این اساس ضرورت دارد تا در این بخش ضمن اصلاح الگوی کشت به سمت سیستم‌های نوین آبیاری حرکت کرد و از حداقل میزان آب بیشترین راندمان را داشت.
گرچه در استان سمنان به‌ویژه در سال‌های اخیر شاهد موفقیت‌هایی کم‌نظیر در این زمینه با مشارکت کشاورزان و سازمان جهاد کشاورزی این استان بوده‌ایم؛ اما این موضوعی است که امروز در کشور ما توجه چندانی به آن نشده و لازم است تا مدیران امروز و آینده کشور برای آن برنامه‌ریزی ویژه داشته باشند.
بدون شک چالش آب در استان خشکی مثل استان سمنان نمود خیلی زیادی دارد و این مهم ضرورت مدیرت مصرف آب را در همه بخش‌ها نشان می‌دهد و ازاین‌رو بهتر است از اتلاف آب در استان جلوگیری شود.
گزارش از محمدرضا خزر
انتهای پیام/ش
