از ظهور عثمانی تا جمهوری ترکیه-۱|امپراتوری مبتنی بر شمشیر و توسعه قلمرو

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ 29 اکتبر در ترکیه به عنوان جشن ملی اعلان جمهوری شناخته می‌شود و یکی از ایام سیاسی مهم در تاریخ معاصر ترکیه است. جمهوری ترکیه٬ 95 سال پیش بر ویرانه‌های امپراتوری 625 ساله عثمانی٬ بنا شد. تسنیم به همین مناسبت٬ در دو گزارش کوتاه٬ به بررسی زوال عثمانی و تاسیس جمهوری می پردازد.

امپراتوری مبتنی بر شمشیر و  قلمروگشایی

عثمان یکم یا عثمان بن ارطغرل بن سلیمان شاه معروف به عثمان غازی یا عثمان بیگ رهبر ترکان عثمانی٬ در سال 1299 میلادی امپراتوری عثمانی را تاسیس کرد. اغلب مورخین در این مورد همنظر هستند که امپراتوری عثمانی٬ در واقع وارث امپراتوری سلجوقی است و اقدامات و فتوحات دوران خوارزمشاهیان نیز به دقت توسط موسس سلسله عثمانی مورد تحلیل قرار گرفته شده است.

 امپراتوری عثمانی به مدت 625 سال در یک قلمرو گسترده٬ حکومت کرد. سیستم حکومتی عثمانی بر اساس شیوه خلافتی بود و مقام خلافت و سلطنت در دست خاندان عثمانی بود و در مساجد به نام خلیفه٬ خطبه خوانده می‌شد.

در دوران عثمانی٬ نظامی گری مهم‌ترین هنر و نیروهای تازه نفس و توانمند و جسور٬ مهم‌ترین نیاز امپراتوری بود. صفوف نظامی روز به روز بر قلمرو عثمانی می‌افزودند و به جرات می‌توان گفت، در آن دوران یگانه استراتژی در مقابل عثمانی٬ صرفاً مبتنی بر گشایش قلمروهای جدید بوده و از توان آن برخوردار نبوده که برای اداره قلمروهای جدید٬ یک گفتمان٬ جریان یا جاذبه خاصی ایجاد کند.

آغاز زوال

دولت عثمانی به‌عنوان بزرگ‌ترین و پهناورترین دولت اسلامی پس از فروپاشی خلافت عباسیان٬ در سده‌های هفتم و هشتم هجری (قرن‌های سیزدهم و چهاردهم میلادی) در سرزمین آناتولی ظهور کرد. از سدهٔ چهاردهم، به رهبری بایزید اول قلمرو عثمانی در اروپا گسترش یافت و در سده پانزدهم، با فتح قسطنطنیه، به رهبری سلطان محمد دوم (فاتح)، قدرت بیشتری یافت. در پایان سده پانزدهم، دولت عثمانی به اوج اقتدار رسید، اما این اقتدار فقط یک سده دوام آورد.

دولت عثمانی شامل قلمروهای آناتولی، سوریه، فلسطین، عراق، ارمنستان در آسیا و مصر و لیبی در آفریقا و بلغارستان، یونان، صربستان، آلبانی، بوسنی و رومانی در اروپا بود.

سلطان سلیمان یکم مشهورترین پادشاه عثمانی است که به نام سلیمان قانونی هم شناخته می‌شود و از مهمترین اقدامات او حمله به امپراتوری صفوی است. با مرگ سلطان سلیمان٬ رفته رفته دوران ضعف  انحطاط عثمانی آغاز شد. اگر چه پس از این دوران٬ در چند مقطع٬ دوران اصلاحات آغاز شد، اما عثمانی هیچگاه به قدرت و شکوه پیشین خود بازنگشت و رفته رفته صدای ناقوس مرگ این امپراتوری شنیده می‌شد.

دلایل مهم زوال امپراتوری عثمانی

مورخین ترکیه‌ای٬ آمریکایی٬ فرانسوی٬ عرب و انگلیسی در مورد اصلی ترین دلایل مهم زوال امپراتوری عثمانی٬ مقالات و کتاب‌های فراوانی نوشته‌اند. اغلب آنها در نوشته‌های خود به چند دلیل مهم اشاره کرده‌‌اند:

1.بی‌تدبیری در اداره نظام اقتصادی و به هم خوردن نسبت و تعادل بین جمعیت٬ تولید٬ درآمد و تامین نیازها.

2.فساد اخلاقی پادشاهان و شاهزادگان و رها کردن امور مملکتی.

3.بی‌توجهی به تحولات جهانی و منطقه‌ای.

4.تحجر فکری و تاثیر مفتی‌ها و علمای دینی و قضات بر تصمیمات سیاسی و اداری.

5.دخالت گسترده نظامیان در امور مختلف کشور.

6.رشد بسیاری از کشورهای اروپایی و پیشرفت آنها در حوزه‌های تسلیحاتی و تجاری و عقب ماندن امپراتوری عثمانی از نوآوری‌های جدید دفاعی.

7.نفوذ کشورهای اروپایی در دربار و تاثیرگذاری آنها بر روند اداره قلمرو عثمانی.

جنگ جهانی نخست و امپراتوری عثمانی

علاوه بر دلایل مرتبط با فساد و مشکلات داخلی امپراتوری عثمانی٬ پیامدهای ناشی از جنگ جهانی اول نیز٬ نقش مهم و تعیین کننده‌ای در زوال امپراتوری عثمانی داشت. بسیاری از تحلیل‌گران٬ جنگ جهانی اول را٬ جنگی برای پایان همه جنگ‌ها نامیده‌اند. این جنگ پایان چند نظام‌پادشاهی اروپا را رقم زد و مایه نابودی چهار خاندان پادشاهی هابسبورگ در امپراتوری‌های اتریش - مجارستان، هوهن تسولرن در آلمان، عثمانی در ترکیه کنونی و رومانوف در روسیه شد.

جنگ جهانی اول٬ طومار متحدین امپراتوری آلمان  یعنی اتریش٬ مجارستان، عثمانی و بلغارستان را در هم پیچید. البته پیش از این رویداد٬ بخش مهمی از توان نظامی و مالی امپراتوری عثمانی در جریان جنگ با روسیه در سال 1878 میلادی از میان رفته بود و بسیاری از مورخین ترکیه بر این باورند که امپراتوری عثمانی پس از جنگ با روسیه٬ هیچگاه نتوانست لطمات صفوف نظامی خود را جبران کند.

علاوه بر این٬ ماجراجویی‌های شاهزادگان و تنش‌های داخلی دربار به اوج خود رسیده بود و شرایط برای اشغال بخش‌های مهمی از قلمرو عثمانی فراهم شده و حتی استانبول نیز اشغال شد.

یونانی‌ها در ازمیر مستقر بودند و در استانبول نیز علاوه بر یونانی‌ها٬ انگلیسی‌ها نیز یک تهدید جدی محسوب می‌شدند. در چنین شرایطی بود که چشم امید دربار عثمانی به مناطق مرکزی و جنوبی آناتولی دوخته شده بود تا شاید با تلاش سردارهای سپاه عثمانی یا پاشاهای مشهور٬ کشور نجات پیدا کند.

ادامه دارد

انتهای پیام/