گزارش تسنیم-۳| تاجیکستان در سال ۲۰۱۸؛ تحرکات اپوزیسیون و چالش‌های امنیتی دولت
در سال ۲۰۱۸ اپوزیسیون تاجیک که در خارج از کشور به سر می‌برند تحرکات گسترده‌ای را صورت دادند که در کنار دغدغه‌های امنیتی داخلی دولت در مرزهای افغانستان، بدخشان و مساله داعش، فرصت مناسبی برای بازیابی قوا یافتند.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سال 2018 سال پرتحرکی برای اپوزیسیون تاجیک بود. از سوی دیگر، چالش‌های امنیتی که دولت در داخل کشور با آن‌ها مواجه شده بود امتیازاتی را در اختیار گروه‌های اپوزوسیون قرار می‌داد تا از ضعف دولت برای بازیابی قوای خویش استفاده کنند.
شکل‌گیری پیمان ملی تاجیکان
بدون شک مهم‌ترین تحرک اپوزیسیون تاجیک در سال 2018 را می‌توان شکل‌گیری ائتلاف موسوم به «پیمان ملی تاجیکان» در نظر گرفت. در حاشیه اجلاس حقوق بشر سازمان امنیت و همکاری اروپا در ورشو، و به مناسبت روز استقلال تاجیکستان، 4 گروه از اپوزیسیون تاجیک از جمله حزب نهضت اسلامی، انجمن آزاداندیشان تاجیک، جنبش رشد و اصلاحات تاجیکستان و انجمن مهاجرین آسیای مرکزی با یکدیگر ائتلاف کرده و پیمان ملی را تشکیل دادند. بعدتر با مشخص شدن ساختارهای این ائتلاف، محی‌الدین کبیری به رهبری آن و علیم شیرزمان‌اف به معاونت این پیمان منصوب شدند. اگرچه به دلیل عدم حضور برخی گروه‌های اپوزوسیون همچون «گروه 24» تردیدهایی در عملکرد این ائتلاف مطرح می‌شد، اما برخی تحلیل‌گران معتقدند هرگونه همگرایی در اپوزوسیون می‌تواند بازیابی و بازتولید توان این گروه‌ها را موجب شود.
بازداشت و آزادی رهبری گروه 24 در ترکیه
گروه سیاسی 24 در سال 2018 سال سختی را در مواجهه با دولت تاجیکستان گذراند. در ماه مارس سال 2018، سهراب ظفر که پس از عمرعلی قوت‌اف و شرف‌الدین گدایف رهبری این گروه را بر عهده داشت، به همراه دیگر عضو ارشد این گروه، نسیم‌جان شریف‌اف توسط نیروهای امنیتی ترکیه و البته به درخواست دولت تاجیکستان بازداشت شدند. اگرچه شریف‌اف بعد از 2 ماه از بازداشتگاه ترکیه آزاد شد، اما بازداشت سهراب ظفر تا 6 ماه به طول انجامید. انتقال وی به بازداشتگاه اداره مهاجرت ترکیه در بازه‌ای نگرانی‌هایی را مبنی بر احتمال استرداد وی برانگیخت. در بازه‌ای نیز وی به نشانه اعتراض به مقامات ترکیه برای رسیدگی به وضعیت پرونده‌اش در بازداشت دست به اعتصاب غذا زد. با این حال با وجود تمام تلاش‌های دولت تاجیکستان برای استرداد ظفر، دادگاه ترکیه در اکتبر 2018 حکم آزادی سهراب ظفر را صادر کرد.
حضور پرحاشیه نمایندگان دولت در نشست ورشو
در سال 2018 پس از چند سال تیم نمایندگی دولت تاجیکستان به رهبری سیف‌الله صفراف، معاون مرکز تحقیقات استراتژیک نهاد ریاست جمهوری تاجیکستان، در نشست حقوق بشر سازمان امنیت و همکاری اروپا در ورشو شرکت کرد. اولین حاشیه حضور صفراف در ورشو با اعلام عفو 183 نفر از مخالفین دولت آغاز شد. با شدت گرفتن حاشیه‌ها وی اعلام کرد که این خبر صرفا شنیده‌های وی از رسانه‌ها بوده است! حاشیه دیگری که بسیار برای دولت گران تمام شد، حمله فیزیکی مرادجان سعیدزاده، مشاور سفیر تاجیکستان در آلمان، لهستان و جمهوری چک به یک فعال سیاسی تاجیک بود. این اقدام که بازخوردهای گسترده‌ای در فضای مجازی داشت و اعتبار دولت تاجیکستان را به شدت مخدوش کرد، در نهایت با برکناری ملکشاه نعمت‌اف، سفیر این کشور در آلمان، لهستان و جمهوری چک خاتمه یافت. سومین حاشیه نیز دیدار کوتاه صفراف با محی‌الدین کبیری در ورشو بود که در آن به حزب نهضت اسلامی پیشنهاد برگزاری مذاکرات در دوشنبه را اعلان کرده بود. در نهایت تیم نمایندگی دولت 5 روز پیش از پایان این نشست ورشو را ترک کرد.
مساله گروگان‌های سیاسی
یکی از موضوعاتی که در سال 2018 در میان گروه‌های حقوق بشری و به‌ویژه فضای مجازی بازخوردهای گسترده‌ای داشت، مساله «گروگان‌های سیاسی» در تاجیکستان بود. این مساله با وخامت بیماری سرطان حمزه طلازاده، نوه محی‌الدین کبیری شدت یافت. زمانی که بیماری وی عود کرد و پزشکان وی گفتند که برای مداوا می‌بایست برای درمان سریعا به خارج از کشور منتقل شود، دولت تاجیکستان با مصادره پاسپورت حمزه و مادرش مانع از خروج آن‌ها از کشور شدند. در اظهاراتی عجیب، معاون وزیر بهداشت تاجیکستان اعلان کرده بود که بیماری وی قابل مداوا نیست و تنها می‌شود با مسکن درد این کودک 6 ساله را تسکین داد. به هر ترتیب پس از فشار شدید افکار عمومی و سازمان‌های بین‌المللی، بالاخره دولت تاجیکستان وادار با صدور گذرنامه برای حمزه و مادرش و انتقال آن‌ها به ترکیه برای مداوا گردید. پس از پرونده حمزه نیز پرونده فاطمه دولتوا، دختر شبنم خدایدادوا، فعال حقوقی تاجیک مطرح شد. او نیز برای 4 سال در تاجیکستان اجازه خروج از کشور و دیدار با مادرش را نداشت. در نهایت دولت تاجیکستان در این قضیه نیز مجبور به کوتاه آمدن شد. این مسائل موجب شد تا تشکلی تحت عنوان «کمیته شهروندی نجات گروگانان و زندانیان سیاسی» به رهبری عبدالستار بابایف در میان اپوزوسیون تشکیل شود.
ظهور اسنودن تاجیک
در ماه آگوست 2018 بود که اعترافات یک مامور سابق کمیته دولتی امنیت ملی تاجیکستان در فضای مجازی منتشر شده بود. به گفته این مامور امنیتی که محمدعلی رسول‌اف نام داشت، او و شماری از همکارانش از سوی کمیته دولتی امنیت ملی برای ترور محی‌الدین کبیری، رهبر حزب نهضت اسلامی در اروپا مامور شده بودند. با این حال وی از انجام این ماموریت پشیمان شده و خروج خود را از کمیته مذکور اعلام می‌کند. انتشار این ویدئو خدشه‌ای جدی بر وجهه دولت تاجیکستان که تاکنون مخالفانش را به تروریسم متهم می‌کرد، وارد آورد.
بازگشت مجدد ناآرامی‌ها به بدخشان
در سپتامبر 2018 امامعلی رحمان در سفری به خاروغ، مرکز ولایت خودمختار بدخشان، طی یک سخنرانی شدیدالحن ضرب‌الاجلی یک ماهه برای رسیدگی به وضعیت امنیتی بدخشان و دستگیری 7 رهبر غیررسمی این منطقه عنوان می‌کند. رئیس‌جمهور تاجیکستان همچنین شماری از مسئولین محلی را عزل کرده و ستادی بین اداره‌ای برای رسیدگی به وضعیت بدخشان تعیین می‌کند. با نزدیک شدن به پایان این ضرب الاجل یک ماهه و حضور هزاران نیروی نظامی و شکل‌گیری شبه حکومت نظامی در خاروغ، برخی تحلیل‌گران انتظار تکرار حوادث سال 2012 در این منطقه را داشتند. در نهایت، با جمع‌آوری شماری سلاح و برخی ترتیبات امنیتی دیگر، نیروهای امنیتی دولت کم کم این منطقه را ترک کردند. با این حال، جو بدخشان همچنان متشنج باقی ماند.
شورش زندان خجند
در نوامبر 2018 اخباری مبنی بر وقوع یک شورش در زندان خجند، در شمال تاجیکستان منتشر می‌شود. با گذر زمان و انتشار اخبار بیشتر، شمار مجروحین و کشته شدگان در این شورش مدام افزایش می‌یافت. در نهایت مشخص شد در نتیجه اعتراض و شورش زندانیان و ورود نیروهای ویژه آلفا کمیته دولتی امنیت ملی، درگیری خونینی بین نیروهای امنیتی و زندانیان روی می‌دهد که منجر به کشته شدن بیش از 50 تن از زندانیان و زخمی شدن بیش از 100 نفر می‌شود. اندکی پس از این حادثه داعش مجددا مسئولیت ایجاد این شورش را برعهده می‌گیرد. همچنان ابهامات زیادی در خصوص این حادثه موجود است و دولت تاجیکستان از ارائه اطلاعات بیشتر در این زمینه خودداری کرده است.
شدت گرفتن فعالیت اپوزوسیون در اروپا
علاوه بر شکل‌گیری پیمان ملی تاجیکان، گروه‌های اپوزوسیون تاجیک که از سال 2015 به بعد وادار به مهاجرت به اروپا و دریافت پناهندگی سیاسی شده‌اند، تحرکات دیگری را نیز صورت دادند. برگزاری دومین همایش سالانه صلح تاجیکستان در شهر دورتموند آلمان نخستین حرکت در این زمینه بود که توسط حزب نهضت اسلامی تاجیکستان صورت گرفت. علاوه بر این تجمعات مختلفی نیز در مقابل سفارتخانه‌های تاجیکستان در اروپا برگزار شد. تجمع گسترده‌ای که در 12 دسامبر در مقابل سفارت تاجیکستان در شهر برلین توسط کمیته شهروندی نجات گروگانان و زندانیان سیاسی صورت گرفت، بزرگ‌ترین تجمع اخیر تاجیک‌ها در اروپا بود.
تنش‌های مرزی با قرقیزستان
در سال 2018 اگرچه تاجیکستان با ازبکستان و قرقیزستان تلاش‌هایی برای حل مشکلات و مسائل مرزی صورت دادند، اما این تلاش‌ها بدون چالش و تنش‌های سیاسی و امنیتی نبود. در یک مورد، چند سرباز تاجیک توسط شماری از نیروهای مرزبانی قرقیز دستگیر شده و مورد تحقیر و توهین قرار می‌گیرند. انتشار تصاویر این اقدامات در فضای مجازی بازخوردهای زیادی را برانگیخت. در تنش دیگری که منجر به دستگیری چند سرباز قرقیز توسط نیروهای تاجیک شد، خدمات دولتی مرزبانی قرقیزستان با انتشار اطلاعیه‌ای اظهار داشت که طرف تاجیک عذرخواهی کرده است.
چالش در مرزهای افغانستان
سال 2018 سالی پرتنش در مرزهای شمالی افغانستان با تاجیکستان بود. بر اساس برخی گزارش‌ها در نیمه اول سال 2018 نیز 39 عملیات ویژه صورت گرفته که طی آن‌ها 17 درگیری مسلحانه میان طرفین روی داده است. در برخی از این درگیری‌ها که منجر به کشته و زخمی شدن شماری از تاجیک‌ها شد، با ورود ادوات سنگین، نیروهای تاجیک اقدام به بمباران مناطق شمالی افغانستان کردند. حتی در یک مورد چند جنگنده تاجیک وارد آسمان افغانستان شده و این مناطق را بدون هماهنگی با این کشور بمباران کردند.
انتهای پیام/
