انتخاب سخت کارگران مهاجر آسیای مرکزی: ترکیه یا روسیه؟
اگرچه ترکیه از بعد فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به طرز فزاینده در حال افزایش جذابیت‌های خود برای مهاجرین کاری آسیای مرکزی بوده است، اما، چالش‌های جدی همچون مسائل امنیتی و توان اقتصادی آنکارا برای پذیرش مهاجران در این زمینه وجود دارد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه «دیپلمات»، روسیه برای مدت‌ها بزرگ‌ترین پذیرنده مهاجران کاری آسیای مرکزی بوده است، اما این روند ممکن است در حال تغییر باشد. موقعیت برتر روسیه به عنوان یک مقصد مهم برای مهاجران کاری محصول چند مولفه کلیدی نظیر رژیم لغو روادید با کشورهای آسیای مرکزی، درآمدهای نسبی بالا، و آشنایی مردم این منطقه با زبان و فرهنگ روسی است. با این حال اما طی سال‌های اخیر، کاهش محسوسی در شمار مهاجرینی که به روسیه سفر می‌کنند، مشاهده شده است. برای این موضوع 2 دلیل عمده وجود دارد: نخست، کاهش قابل توجه ارزش روبل که ریشه در تحریم‌های غربی اعمال شده علیه بازار کار روسیه داشته و موجب کاهش جذابیت اقتصادی آن برای کارگران مهاجر گردیده است. دوم، گفتمان داخلی (روسیه) پیرامون ارتباطات احتمالی میان تروریست‌های وابسته به داعش و مهاجران کاری که منجر به افزایش حملات شهروندان آسیای مرکزی در روسیه شده است. این دو تحول مهاجران آسیای مرکزی را وادار کرده تا در فکر مقاصد آلترناتیوی برای کار باشند.
هم زمان با کاهش جذابیت بازار کار روسیه، ترکیه به طرز فزاینده‌ای مورد علاقه مهاجرین کاری آسیای مرکزی بوده است. بنا بر گزارش وزارت کشور ترکیه، 3 جمهوری از آسیای مرکزی از جمله ترکمنستان، ازبکستان و قرقیزستان در میان 10 کشوری قرار دارند که شهروندان آن‌ها بیشترین مجوز کاری در ترکیه را دریافت کرده‌اند. علاوه بر این، در سال 2017 ازبکستان در شمار 5 کشوری قرار داشت که از آن بیشترین مهاجر غیرقانونی به ترکیه سفر کرده بودند.
ترکیه به صورت کلی طی سال‌های اخیر بیش از پیش در دسترس مهاجران کاری آسیای مرکزی قرار داشته است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، آنکارا رژیم لغو روادید را به عنوان تلاشی برای توسعه مبادلات تجاری و به حرکت در آوردن مردم این منطقه صورت داد. دولت ترکیه همچنین قوانین محدود‌کننده کمتری را در مقایسه با دولت روسیه در مقابل شهروندان آسیای مرکزی قرار داد. به عنوان مثال، مهاجران کاری آسیای مرکزی در دوره اقامت قانونی خود در این کشور، نیازی به ثبت نام در هیچ آژانسی ندارند. این امر به آن‌ها اجازه می‌دهد تا فرایندهای دشوار بروکراتیک را دور بزنند؛ در حالی که در مهاجرین به روسیه اغلب قربانی فساد موجود در نهادهای دولتی می‌شوند. مضافا این که، جامعه ترکیه احترام بیشتری به مهاجرین آسیای مرکزی در مقایسه با کشورهای عرب همسایه می‌گذارد. ترک‌ها نسبت به میراث مشترک ترکی خود با کشورهای آسیای مرکزی آگاه هستند و آن را در نظر می‌گیرند. علاوه بر این، نگرش‌های مذهبی مهاجرین آسیای مرکزی در ترکیه از تبعیض کمتری در مقایسه با اکثریت مذهبی روسیه مواجه می‌شوند.
با این وجود اما مهاجرین آسیای مرکزی همچنان با چالش‌هایی جدی در ترکیه مواجه‌اند. پس از آن که نیروهای داعش در سال 2016 حمله تروریستی خونینی در فرودگاه آتاتورک استانبول صورت دادند، نگرش‌های عمومی نسبت به مهاجرین به طرز فزاینده‌ای محتاطانه شده است. اگرچه مناقشات بسیاری در گزارش‌ها وجود دارد، اما بسیاری بر این عقیده‌اند که مهاجمین شهروندان ازبکستان، قرقیزستان و روسیه بوده‌اند. تنها چند ماه پس از آن، یک شهروند ازبک در یک جشن مردمی به مناسبت سال نو در کلوپی در استانبول، انفجاری صورت داد. این حمله منجر به کشته شدن 39 نفر گردید. این حوادث مباحث بسیاری را مبنی بر این که آیا ترکیه باید همچنان رژیم لغو روادید با کشورهای آسیای مرکزی را که شهروندان آن‌ها عملیات تروریستی در خاک ترکیه اجرا کرده‌اند، نگه دارد یا خیر، به وجود آورد. علاوه بر این، برخی جوامع آسیای مرکزی نیز اهداف حملات ضدتروریستی (در ترکیه) بوده‌اند که منجر به اخراج شهروندانی از ازبکستان و قرقیزستان از این کشور شده است. به هر ترتیب اما همانطور که غالب بشیراف، استاد دانشگاه بین‌المللی فلوریدا اشاره می‌کند، دولت ترکیه مراقب تاکید بیش از حد بر ملیت تروریست‌ها، به جای تمرکز بر تهدید بزرگ‌تر سرچشمه گرفتن آن‌ها از داعش است. اقدامات علیه مهاجرین آسیای مرکزی در ترکیه حتی پس از تحرکات ناشی از حملات تروریستی سال 2016 ثابت نبوده است.
در مقابل، دولت ترکیه حمایت‌های قاطع خود از مهاجران کاری آسیای مرکزی را به طرق دیگری تقویت کرده است. به عنوان مثال در نوامبر گذشته رئیس‌جمهوری ترکیه، رجب طیب اردوغان حکمی را به امضا رساند که مدت زمان حضور شهروندان قزاقستان، تاجیکستان و ازبکستان بدون روادید را افزایش می‌داد. پیش از آن، شهروندان این کشورها بدون ویزا تنها برای یک دوره حداکثر 30 روزه می‌توانستند در ترکیه بمانند. بر اساس قوانین جدید، شهروندان این سه کشور آسیای مرکزی می‌توانند تا 90 روز را در هر 6 ماه در ترکیه بدون روادید سپری کنند. این امر می‌تواند موجب جذب مهاجرین بیشتر از آسیای مرکزی، به ویژه از ازبکستان، جذب بازار کار ترکیه شود.
این مساله به‌ویژه موجب شده تا دولت ترکیه فرصتی برای ارتقاء روابطش با ازبکستان به دست بیاورد. در دوره حکومت رئیس‌جمهور سابق ازبکستان، اسلام کریم‌اف، روابط آنکارا و تاشکند پرتنش بود. ترکیه به محمد صالح، رهبر اپوزوسیون ازبک پناهندگی سیاسی داده و به صورت گسترده‌ای کشتار اندیجان در سال 2005 را محکوم کرد. دولت اسلام کریم‌اف مواضع ترکیه را با بستن تمام مدارس ترکی در کشور و محدود کردن سطح همکاری‌ها با آنکارا صورت پاسخ داد. تغییر در رهبری ازبکستان با مرگ اسلام کریم‌اف در سال 2016 و سیاست «درهای باز» جانشین وی، شوکت میرضیایف، موقعیت مناسبی برای توسعه روابط دوجانبه آنکارا با تاشکند است. علاوه بر این، بر خلاف دولت کریم‌اف، مدیریت میرضیایف به صورت فعالانه‌ای منافع ملی را در خصوص سرنوشت و وضعیت شهروندانی که در خارج از این کشور کار می‌کنند، ارائه کرده است.
حکم دولت ترکیه ممکن است شمار بیشتری از تاجیک‌ها و قزاق‌ها را نیز به ترکیه جذب کند، اما مهم‌ترین منافع مربوط به مهاجران ازبک است. در حال حاضر بیش از 30 هزار شهروند ازبک در ترکیه ثبت شده‌اند، اما تنها حدود 2 هزار نفر از آن‌ها به صورت قانونی با ویزای کاری مشغول به کار در این کشور هستند. اقتصاد قزاقستان وابسته به مهاجران نیست، و برای تاجیک‌هایی که ریشه ترکی ندارند، صحبت به زبان ترکی بسیار سخت است. از این جهت، ترکیه ممکن است همچنان به اندازه روسیه برای کارگران این کشورها جذاب نباشد.
پیش از این، دولت اردوغان پیگیر سیاست‌های همسازانه در قبال مهاجران آسیای مرکزی بود. اما، در خود ترکیه نزدیک به 3.8 میلیون نفر بیکار هستند. بیش از 20 درصد جوانان از جمعیت ترکیه نیر اشتغالی ندارند. علاوه براین، سیاست‌های حزب AKP ممکن است انتقادات بیشتری را در آینده از سوی احزاب اپوزوسیون به خود جلب کند که به میزان زیادی ضد مهاجرت هستند.
انتهای پیام/
