الزام‌آور بودن تعهدات "توافق پاریس" کاملاً محرز است
برخلاف اظهارات موافقان در داوطلبانه بودن تعهدات در "توافق تغییر اقلیم پاریس" بررسی متن توافقنامه و اظهارات حقوقدانان نشان می‌دهد که اجرای تعهدات در این توافقنامه کاملاً الزام‌آور است و نهادهای مربوطه می‌توانند کشورهای ناموفق در اجرا را تنبیه کنند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ کنوانسیون تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد (UNFCCC) در راستای جلوگیری از به‌اصطلاح گرمایش کره زمین در بیست و یکمین اجلاس خود در پاریس، توافق‌نامه‌ای تحت عنوان توافق تغییر اقلیم پاریس را به تائید اولیه کشورهای عضو رساند؛ بر اساس مبانی علمی این توافقنامه، گازهای گلخانه‌ای انسان‌ساخت، عامل اصلی گرمایش کره زمین هستند.
از همین رو توافق پاریس، همه کشورهای عضو را موظف به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به‌خصوص در حوزه انرژی کرده است؛ از همین رو این توافقنامه با پروتکل کیوتو به‌عنوان نخستین پروتکل جامع تغییرات اقلیمی متفاوت است چراکه پروتکل کیوتو صرفاً کشورهای توسعه‌یافته به‌عنوان عاملین اصلی گرمایش زمین را موظف به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کرده بود.
در حقیقت کیوتو فقط برای کشورهای توسعه‌یافته الزام‌آور بوده و برای کشورهای در حال توسعه نه‌تنها کاهش انتشار مدنظر نبوده بلکه کمک‌هایی نیز برای این کشورها در نظر گرفته شده بود البته ایران به دلایلی، عایدی از این کمک‌ها نداشت.
در حال حاضر همین موضوع الزام‌آور بودن یا نبودن توافق پاریس، محل اختلاف موافقان و مخالفان توافق پاریس است در کشور است؛ موافقان پیوستن به توافق پاریس معتقد هستند که این توافقنامه الزام‌آور نبوده و پیوستن و اجرایی تعهدات ایران در آن تبعاتی برای کشور نخواهد داشت!
در ادامه اظهارات برخی از موافقان توافق آمده است:
1-مهندس محمدصادق احدی؛ معاون اسبق طرح ملی تغییر آب‌وهوا: هیچ تعهد الزام‌آور در توافقنامه پاریس در خصوص کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای چه برای کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته وجود ندارد بلکه تعهدات به‌صورت داوطلبانه است!
2-معصومه ابتکار؛ رئیس سابق سازمان محیط‌زیست: این توافقنامه یک توافق داوطلبانه است و هیچ تحریم و تنبیهی ندارد!
در مقابل این اظهارات که البته تا حدودی نیز به دلیل تخصص نداشتن این افراد در حوزه حقوق و روابط بین‌الملل است، برخی صاحب‌نظران این حوزه، توافقنامه پاریس را الزام‌آور و لازم‌الاجرا می‌دانند.
در ادامه به بررسی تعداد محدودی از این اظهارات می‌پردازیم:
1-دکتر مهدی پیری؛ عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران: در حوزه مسائل حقوقی و بین‌الملل و محیط زیست، این نکته قابل بیان است که سند توافقنامه پاریس یک سند لازم‌الاجرا است و این مسئله غیرقابل تشکیک است؛ از سوی دیگر در حقوق بین‌الملل تعهد جدی یا غیر جدی نداریم، تعهد وقتی به وجود آید حتی اگر مکانیسم اجرای آن تعهد نرم باشد، برای کشور الزام‌آور است.
2-بیژن پیروز؛ استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران: در متن برنامه ملی ایران برای اجرای توافق پاریس، اعلام شده است که در صورت لغو تحریم‌های ناعادلانه، 8 درصد به تعهدات ایران افزوده خواهد شد که این به معنای تعهد ایران به جامعه بین‌المللی است؛ علاوه بر این، از لحاظ حقوقی، به معنای پذیرش عادلانه بودن بخشی از تحریم‌های ایران است.
3- کریم شافعی؛ معاون حقوقی و امور مجلس سازمان محیط‌زیست: باید مراقب باشیم که توافقنامه پاریس مثل سایر توافقات بین‌المللی مانند تعهدات هسته‌ای نباشد که در مجامع بین‌المللی بر کشورها تحمیل می‌شود؛ این‌طور نباشد که به قراردادی متعهد شویم که بعد این بحث پیش بیاید که چون شما موفق به انجام تعهدات خود نشدید حالا باید شما را جریمه و تحریم کنیم! الحاق به توافقنامه پاریس حضور صوری در توافقنامه نیست و تعهداتی را بر کشور تحمیل می‌کند.
در کنار این اظهارات کارشناسی، خروج آمریکا از توافقنامه و همچنین نپیوستن روسیه به این توافقنامه به‌دلیل ضررهای اقتصادی در صورت اجرای توافقنامه، نشان از الزام کشورها به اجرای تعهدات است؛ از طرف دیگر کاربرد برخی عبارات در متن توافق پاریس از الزام‌آور بودن این معاهده خبر می‌دهد.
1-استفاده از عبارات shall prepare و shall pursue در بند 2 ماده 4 توافق پاریس که اشاره به مراحل آماده‌سازی و اجرا دارد به دلیل بار حقوقی shall نشان از الزامی بودن اجرای تعهدات دارد؛ این عبارت در بند 4 ماده 16 نیز به‌صورت shall keep آمده است که به ضروری بودن امر نظارت اشاره می‌کند.
2- از سوی دیگر بخش b بند 4 ماده 16 توافقنامه پاریس، برای اقدامات احتمالی مجمع اعضای کنوانسیون تغییر اقلیم در قبال کشورهایی که قادر به اجرای تعهدات خود نبوده‌اند، هیچ‌گونه محدودیتی قائل نشده است؛ این مسئله از به کار بردن عبارت other functions (هر اقدامی) به دست می‌آید؛ این مسئله نشان می‌دهد که این مجمع می‌تواند از اقداماتی مانند تحریم و تنبیه که از اقدامات رایج سازمان‌های بین‌المللی است، استفاده کند.
بنابراین، اظهارات غیرکارشناسی افرادی مانند آقای احدی در مورد داوطلبانه بودن این توافقنامه جزئی از آدرس‌دهی غلط موافقان برای تسریع در پیوستن به این توافقنامه است چرا که اسناد الزام‌آور بودن این توافقنامه کاملاً محرز است؛ به همین دلیل انتظار می‌رود که این افراد منافع ملی را فدای تعهدات بی‌ثمر بین‌المللی و اظهارات نسنجیده خود نکنند.
انتهای پیام/
