میزگرد سیلاب - ۶| ضرورت شکل‌گیری بیمه سیل در کشور/ وقت آن رسیده که درس بگیریم + فیلم
رئیس کمیته ارزیابی سیلاب در کمیته ملی سدهای بزرگ ایران گفت: کاری که نباید بشود شد و این سیلاب بزرگ در سال جاری اتفاق افتاد و خسارات خیلی زیادی را به‌بار آورد، به خصوص در لرستان که در حد فاجعه ملی به وقوع پیوست، ولی باید درس بگیریم.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، وقوع سیلاب‌های اخیر مباحث مختلفی حول محور چرایی وقوع سیل در ایران و چگونگی راه‌های مدیریت بهینه شرایط سیل‌خیزی کشورمان به‌منظور جلوگیری از بروز تلفات جانی و مالی را در سطح جامعه مطرح کرده است.
کارشناسان و غیرکارشناسان، ابراز عقاید و اعلام نظرات متعددی در خصوص سیلاب و مباحثی با موضوع سیلاب‌ها داشته‌اند؛ به‌طوری که فضای رسانه‌ای کشور، فضای مجازی و همین‌طور سطح جامعه، از اخبار درست تا شایعات و اظهارات خلاف واقع پر شده و فضای پرابهامی ایجاد کرده که تشخیص درست و نادرست در این فضا دشوار است.
خبرگزاری تسنیم در راستای ایفای نقش مستمر خود در شفاف‌سازی حقایق برای مردم، اقدام به برگزاری سلسله نشست‌هایی خواهد کرد که با حضور کارشناسان خبره و متخصص در هر بخش، وقوع سیلاب‌های اخیر را از ابعاد مختلف بررسی کرده، به شایعات و گزاره‌های نادرست پاسخ داده و راهکارهای اجرایی را برای آینده پیشِ‌روی دولت و مردم قرار می‌دهد.
در این خصوص نخستین میزگرد سیلاب با حضور "مصطفی فدایی فرد" کارشناس مدیریت منابع آب و رئیس کمیته ارزیابی سیلاب در کمیته ملی سدهای بزرگ ایران و همچنین "محمد ابراهیم رئیسی" کارشناس اقتصاد آب و مدیریت منابع آب برگزار شد که این میزگرد، در بخش‌های مختلف تقدیم مخاطبان خواهد شد.
در بخش اول این میزگرد، مباحث مهمی چون، "ایران جزو 10 کشور اول سیل‌خیز جهان است"، "بارش‌های خاص و کم‌نظیر، دلیل اصلی وقوع سیلاب"، "کوتاهی در سدسازی، دلیل اصلی تشدید خسارات سیل"، "اگر سدهای بزرگ لرستان را ساخته بودیم شاهد خسارات گسترده نبودیم"، "سیستم قضایی نسبت به مقصرین عدم‌ساخت تنگ معشوره اعلام جرم کند" و "مقایسه سیلاب اخیر لرستان با سیلاب گسترده 2010 پاکستان" مطرح شد و رئیس کمیته ارزیابی سیلاب در کمیته ملی سدهای بزرگ ایران گفت: "می‌توانستیم در لرستان مشابه خوزستان سدهای بزرگی بسازیم و اگر این کار را می‌کردیم، امروز شاهد خسارت‌های گسترده سیل در لرستان نبودیم".
در بخش دوم این میزگرد، مباحث مهمی چون "وارد سیلاب‌دشت‌های رودخانه‌ها شده‌ایم"، "رشد 10برابری خسارات سیل در جهان"، "باید روش‌هایی را برای کاهش هزینه‌های سیل در نظر بگیریم"، "پلدختر و معمولان سرمایه‌های ملی بودند که بی‌دفاع در برابر سیلاب رها شدند"، "سدها در تلفیق روش‌های غیرسازه‌ای بیشترین منافع اقتصادی را به‌دنبال دارند" و "در شرایط کنونی کشور، کوتاه‌مدت‌ترین روش مدیریت بهینه سیلاب، روش‌های سازه‌ای است" مطرح شد و کارشناس اقتصاد آب گفت: "اگر شرایطی مثل شرایط امروز خوزستان داشتیم، در صورتی که اقدامات سازه‌ای مناسب مثل ساخت سدها را انجام داده باشیم، حداقل امکان این را داریم که تعداد کمتری از مردم ما جان‌شان را از دست بدهند، که همین امکان را با ایجاد یک سازه به‌روی رودخانه کشکان داشتیم".
در بخش سوم این میزگرد، مباحث مهمی چون "منتقدانی که به صنعت سدسازی اجحاف می‌کنند"، "نمی‌شود با این واقعیت مخالفت کرد که سیل یک موهبت است"، "منتقدان از یک‌جا به بعد غیرکارشناسی صحبت می‌کنند"، "سد بهترین سازه برای مدیریت آب و سیلاب است"، "سیلاب‌های کوچکتر لرستان در نبود سدها، خسارات بزرگ‌تری به‌جای گذاشت"، "مراجع قضایی اظهارات غیرکارشناسی را مورد پیگیرد قرار دهند" و "تمام مسئولین کشور متوجه نقش مؤثر سدها شده‌اند" مطرح شد و رئیس کمیته ارزیابی سیلاب در کمیته ملی سدهای بزرگ ایران گفت: "اگر جنگل آمازون را به‌عنوان بهترین فرآیند آبخیزداری جهان در حوضه کرخه قرار دهید، نمی‌توانست سیلابی با دبی 8000 تا 8800 مترمکعب بر ثانیه را مهار کند، بلکه آبخیزداری تنها می‌تواند قدرت سیلاب‌های بزرگ را تقلیل دهد."
در بخش چهارم این میزگرد، مباحث مهمی چون "در نظرگرفتن شدن ارزشیابی‌های اقتصادی آثار زیست محیطی در ساخت سدها"، "پهنه بندی سیلاب از دیدگاه خطرپذیری را در دشت‌های کشور نداریم"، "توجیه پذیری اقتصادی مضاعف سدسازی با مهار سیلاب‌های مخرب"، "سد کرخه امسال بیش از انتظار، در مدیریت سیلاب‌ها به ما کمک کرد"، "روش دیگری برای تأمین آب جز سدسازی نمی‌بینم"، "دوره بازگشت‌های 100 تا 500 ساله سیلاب‌ها کوتاه‌تر می شود" و "هشداری در خصوص تبدیل مناطق سیل‌زده به مناطق محروم" مطرح شد و کارشناس اقتصاد آب گفت: "اگر سدهای لازم بر روی حوضه‌های آبریز مختلف ساخته شده بودند، علاوه بر نقش‌آفرینی در مدیریت و تأمین آب و تولید انرژی برق‌آبی، از بروز خسارات سیل امسال که حداقل بالغ بر 35 تا 40 هزار میلیارد تومان بوده نیز جلوگیری می کردند."
در بخش پنجم این میزگرد، مباحث مهمی چون "این نگرش که طرح‌های سدسازی بدون توجیه اقتصادی به اجرا می‌روند اشتباه است"، "اگر سد تنگ‌معشوره ساخته شده بود، خسارات فراوان سیلاب لرستان را نداشتیم"، "سدها علاوه بر توجیهات اقتصادی و اجتماعی، امنیت هدیه می کنند"، "سیلاب مهیبی که مهار شد و کسی نفهمید"، "مخالفان سدسازی، بیشتر مطالعه کنند"، "سالی 3 میلیارد مترمکعب آب شیرین را فقط در یک استان از دست می‌دهیم" و "لازم است سدهایی با هدف اصلی کنترل سیلاب در کشور بسازیم" مطرح شد و کارشناس مدیریت منابع آب با بیان اینکه "از این پس سیلاب‌های وحشتناک بیشتری در ایران داریم"، گفت: "باید سدهایی را بسازیم که فقط نقش کنترل سیلاب داشته باشند، قطعا اینکار توجیه اقتصادی دارد و قطعا در بلندمدت به نفع ما خواهد بود."
متن و فیلم ششمین بخش این میزگرد که بخش پایانی است، در ادامه آورده شده است.
* زمان تکمیل مطالعات گذشته با استفاده از واقعیت‌های سیل اخیر فرا رسیده
محمد ابراهیم رئیسی، کارشناس اقتصاد آب و مدیریت منابع آب با بیان اینکه "باید ابزارهای لازم برای ارزیابی عملکرد سدهایی که می‌خواهیم برای کنترل سیلاب بسازیم به‌وجود بیاید و بتوانیم محاسباتمان را دقیق کنیم"، گفت: الان فرصت بسیار خوبی است که متخصصان بخش مدیریت منابع آب به ما کمک کنند که آمار دقیق‌تری داشته باشیم.
وی افزود: وقت آن رسیده که کشور پای این کار بیاید که مطالعات گذشته را با استفاده از واقعیت‌های سیل اخیر تکمیل کند؛ در واقع الان می‌توانیم با هزینه‌های کمی، مستنداتی تولید کنیم و این مستندات کاملا برای تکمیل مطالعات مورد استفاده قرار بگیرد.
* اینکه ساخت سد با هدف کنترل سیلاب توجیه دارد را به صورت ملموس درک کرده‌ایم
این کارشناس اقتصاد آب تصریح کرد: امروز کاملا مطمئن هستیم که ساخت سد با هدف کنترل سیلاب توجیه دارد و این‌را به صورت ملموس درک کرده‌ایم اما طبق دانش علم اقتصاد باید مستندات لازم را نیز به آن اضافه کنیم تا سدهای مشابهی که طراحی می کنیم بر اساس چارچوب‌های درست باشد.
وی ادامه داد: هر توسعه دیگری که در سیلاب دشت‌های ما از این به‌بعد انجام شود، مستلزم حمایت بالا دستی از این سرمایه‌گذاری است که آیا این سرمایه‌گذاری لازم را همچنان می‌خواهیم از منابع دولتی حمایت کنیم؟ یا می خواهیم اجازه دهیم منابع خصوصی هم وارد شوند؟
* 40 تا 50 هزار میلیارد تومان خسارت قطعی سیلاب‌های 98
رئیسی با بیان اینکه "طبیعتاً در چارچوب بیمه‌ها به شکل یارانه می توانیم جذب منابع مالی کنیم"، گفت: 40 تا 50 هزار میلیارد تومان خسارت قطعی سیلاب‌های 98 است؛ در حالی‌که بودجه تملک دارایی سرمایه کشور 60 هزار میلیارد تومان است که عملیاتی شدن این بودجه هم معمولا 50 تا 60 درصد است؛ یعنی چیزی برابر با این بودجه، امسال ما خسارت دیدیم.
وی افزود: اگر قرار باشد دولت تمامی بار مالی این حوادث را برعهده بگیرد، مثل این است که دولت تمامی طرح‌های عمرانی را متوقف کند و صرفا خسارات بپردازد، لذا مدیریت مالی در چنین شرایطی بسیار بسیار مهم است.
* ضرورت توجه به مبحث مدیریت مالی سیل در قالب طرح جامع سیلاب
این کارشناس اقتصاد آب تصریح کرد: فرصت بسیار خوبی است که در قالب طرح جامع سیلاب که از همه ابعاد به قضیه نگاه می‌کند، مبحث مدیریت مالی سیل را هم داشته باشیم.
وی ادامه داد: اگر بیمه‌های ما پایشان را وسط بگذارند و ما به‌جای اینکه مردم را از حالت بحران خارج کنیم، آن‌ها را به دست شرکت‌های بیمه بسپاریم تا وضعیت زندگی‌شان را به شرایط اولیه بازگردانند، این راهکاری درست است؛ چرا که نمی توان از دولت‌ها و نیروهای امدادرسان هم بیشتر از این انتظار داشت اما از بیمه‌ای که من حق بیمه پرداخت کردم می‌شود انتظار داشت که عیناً همان میزان خسارت را پرداخت کند.
رئیسی با بیان اینکه "ورود بیمه ها به موضوع سیل می‌تواند در تبیین سیاست‌گذاری‌ها دیده شود"، گفت: اگر یک شرکت بیمه بداند که حق‌بیمه‌ها را دریافت می‌کند و در صورت بروز خسارات باید به طور کامل پرداخت کند، مسلما نمی آید خانه‌های مردم را در جایی قرار دهد که پرداخت خسارتش به میزانی افزایش یابد که فرآیند بیمه، به یک فعالیت غیرتجاری تبدیل شود.
* نقشه پهنه‌بندی سیل نداریم
وی افزود: بیمه سیل باید به مناطق سیل‌خیز کشور ورود کند اما پیش از آن، باید نقشه پهنه بندی سیل و میزان خطرات آن در هر منطقه را داشته باشیم و بر اساس پهنه بندی میزان ریسک، حق بیمه دریافت شود نه به مقدار ثابت.
این کارشناس مدیریت منابع آب اذعان داشت: ما باید درکنار همه روش‌هایی که برای مدیریت و کنترل سیلاب خواهیم داشت، در خصوص مدیریت مالی سیلاب هم باید بسیار جدی ورود کنیم.
وی ادامه داد: باید به این قضیه فکر کنیم که ما سه‌سال دیگر، چهار سال دیگر، دوباره هزینه کرده‌ایم و معمولان و پلدختر را ساخته‌ایم و ممکن است یک‌بار دیگر این شهرها را در مقابله با سیلاب‌ها از دست بدهیم و یک بار دیگر همه مردم ایران باید کمک کنند و حتما این به روند توسعه کشور آسیب می‌رساند.
* از تجربه سایر کشورها هم در مدیریت سیلاب‌ها استفاده کنیم
رئیسی با بیان اینکه "باید از تجربیات سایر کشورها هم در مدیریت سیلاب‌ها استفاده کرد"، گفت: امریکا بزرگترین خسارت دیده از بالایای طبیعی مخصوصا سیل است و این کشور سیستم بسیار جالی برای بیمه سیل و مدیریت سیلاب دارد.
وی افزود: امریکا به سیستم بیمه ملی سیل خودش تکلیف کرده که "فقط کار تو خسارت پرداخت کردن نیست بلکه مدیریت سیلاب دشت ها و تهیه نقشه های سیلاب ها با تو است"؛ درآن صورت است که من فکر می کنم به جای اینکه وزارت نیرو دنبال طرح بیمه سیل باشد، شرکت‌های بیمه که متضررین اصلی اتفاق بعدی خواهند بود، به دنبال مدیریت شرایط حتی با دقت بیشتری می روند.
* شرکت‌های بیمه می‌توانند اسپانسر مطالعه و ساخت سد شوند
این کارشناس اقتصاد آب تصریح کرد: از اینرو شاهد تقاضای بخش بیمه کشور از متخصصین آب خواهیم بود تا بتوانند مدیریت خطر، مدیریت منابع آب و مدیریت کاربری اراضی را در کنار هم ببینند.
وی ادامه داد: می‌توانیم چارچوبی را پایه گذاری کنیم که از این به‌بعد از بیمه در برنامه‌ریزی‌های مربوط به سیل استفاده کنیم، نه صرفا بابت پرداخت‌های خسارت، بلکه شرکت‌های بیمه حتی می‌توانند اسپانسر مطالعات، اسپانسر ساخت سد و یا اسپانسر هر روش دیگری که می‌گویند در مدیریت سیلاب‌ها جوابگو است، شوند.
* باید از سیلاب امسال و خسارت‌هایش درس بگیریم
در ادامه این بخش از میزگرد سیلاب تسنیم، مصطفی فدایی فرد، کارشناس مدیریت منابع آب و رئیس کمیته ارزیابی سیلاب در کمیته ملی سدهای بزرگ ایران با بیان اینکه "صحبت پایانی من خطاب به مسئولین است"، گفت: بالاخره کاری که نباید بشود شد و این سیلاب بزرگ در سال جاری اتفاق افتاد و خسارات خیلی زیادی را به‌بار آورد، به خصوص در لرستان که در حد فاجعه ملی به وقوع پیوست، ولی باید درس بگیریم.
وی افزود: وقتی طوفان سال 2005 کاترینا در امریکا به‌وقوع پیوست و طی آن 1800 نفر انسان کشته شدند و بالای 600 میلیون دلار خسارت در پی داشت، امریکا از این طوفان درس گرفت و کارگروه سیلابی را تشکیل داد و همه متخصصین دانشگاهی و غیر دانشگاهی را جمع کرد و دستورالعمل‌هایی را ایجاد کرد.
فدایی فرد با بیان اینکه "مسئولان ما باید به این سمت بروند که کارگروه‌های بررسی را به صورت واقعی تشکیل دهند"، گفت: ما نباید کارگروهی برای سیلاب تشکیل دهیم و مسئولیت آن را به کسی بدهیم که فقط تخصص اجتماعی دارد، کاری که الان اتفاق افتاده؛ در حالی که باید متخصص مدیریت منابع آب مدیریت چنین کارگروهی را برعهده داشته باشد تا خروجی درستی بدهد.
وی ادامه داد: یکی از اقدامات مهم و مورد نیاز این است که ما نقشه‌های پهنه‌بندی سیلاب تهیه کنیم تا در زمان وقوع سیل، در هر منطقه‌ای، با توضیحات کامل قبل از وقوع سیل در اختیار مردم قرار گرفته باشد، تا مردم بدانند وقتی سیل اتفاق افتاد به چه شکل و به چه طریقی بتوانند در جاهای امن قرار گیرند که این نقشه‌ها را نداریم.
* سیل شیراز، احمقانه‌ترین سیل جهان بود
این کارشناس مدیریت منابع آب تصریح کرد: اگر ما چنین نقشه‌ای را داشتیم، فاجعه سیل شیراز اتفاق نمی‌افتاد؛ چرا که ما می‌دیدیم که مسیر پررفت‌وآمد دروازه قرآن رودخانه بوده، این مسئله را اکنون که سیل اتفاق افتاده متوجه شده‌اند، اما اگر ما نقشه پهنه‌بندی سیلاب را داشتیم، اتفاق سیل شیراز نمی‌افتاد.
وی افزود: به سیل شیراز، احماقه‌ترین سیل جهان می‌گویند چرا که آمدیم یک مسیل را تبدیل به پارکینگ، محل اقامت و بزرگراه کردیم.
فدایی فرد با اشاره به سیل سال 1388 شهر قم گفت: در نوروز سال 1388، سیل در قم فاجعه به‌بار آورد، چرا که شهرداری آمده بود رودخانه را تبدیل به پارکینگ کرده بود، درست است که در این رودخانه 30 یا 40 سال سیل نیامده بود، اما این‌را باید آویزه گوشمان کنیم که مسیل، رودخانه و سیلاب دشت شوخی بردار نیست، حتی اگر تا 40 سال آبی به خودش ندیده باشد.
وی ادامه داد: اینکه ما نباید توسعه در بستر رودخانه را داشته باشیم و مسائلی از این دست، از تهیه نقشه پهنه بندی سیلاب نتیجه می‌شود.
رئیس کمیته ارزیابی سیلاب در کمیته ملی سدهای بزرگ ایران تصریح کرد: باید به این مسائل رسیدگی شود تا در سیل‌های بعدی چنین فجایعی رخ ندهد و یا اثرات و تبعات سیلاب‌ها بسیار کمتر باشد.
فدایی فرد در پایان از مخالفان سدسازی دعوت کرد تا در خصوص ابهامات خود و مسائلی که مطرح می‌کنند با کارشناسان به طرح مسئله و گفت‌وگو بپردازند.
انتهای پیام/
