رسولی: «مناجات الغافلین» داستان افرادی است که دروغ و نفاق ارتباط شان با خداوند را ویران نموده است

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، در آخرین شب‌های ماه مبارک رمضان، جدیدترین اثر محمد مهدی رسولی، کتاب مناجات الغافلین، با حضور جمعی از علاقه‌مندان به ادبیات در باغ کتاب تهران رونمایی شد. نشر جام‌جم که چند مدتی است فعالیت خود را مجددا از سر گرفته است، منتشر کننده این کتاب است که در دو قالب «کتاب چاپی» و «نسخه صوتی» به مخاطبان عرضه کرده است. به گفته قاسم صفایی نژاد، مدیر این انتشارات، نشر جام‌جم تمرکز اصلی خود را بر کتاب‌های صوتی و دیجیتال قرار داده است و نشر مناجات الغافلین نیز در راستای همین سیاست‌گذاری است. هم‌چنین سید مهدی شجاعی، نویسنده نام آشنای کشور، مقدمه این کتاب را نوشته است و محمدرضا علیمردانی، گوینده با سابقه کشور، عهده‌دار تولید کتاب صوتی این اثر شده است. محمد مهدی رسولی نیز علاوه بر نگارش کتاب، تصویرگری آن را انجام داده است.

به گفته سید مهدی شجاعی، «مناجات الغافلین، ورود به عرصه طنز در وجوه معرفتی و اعتقادی است که از این منظر، به مانند راه رفتن روی لبه یک تیغ تیز است. نشان دادن درون افراد و نقد اجتماعی از یک طرف و از طرف دیگر ایجاد حس صمیمیت با خداوند و قرار دادن رگه‌های طنز در این کتاب باعث شده است که این اثر متفاوت شود».

در زیر گفتگویی با محمد مهدی رسولی، نویسنده و تصویرگر این اثر انجام داده‌ایم. او از طرح و ایده اصلی این کتاب، مخاطب آن و جدیدترین آثار خود صحبت کرده است.

تسنیم: کتاب «مناجات الغافلین» که اخیرا توسط نشر جام‌جم منتشر شده است، با نگاهی متفاوت به موضوع مناجات با پروردگار می‌پردازد. ایده اصلی شما از انتخاب چنین نگاه جدیدی که تاکنون کمتر مورد استفاده قرار گرفته است، چه بود؟

طرح طنز‌ گونه همراه با رویکرد نقد اجتماعی در مناجات با پروردگار، بسیار مشکل و پیچیده است

باید بگویم که این نگاه و زاویه دید، در ادبیات کهن ما سابقه داشته و پیشینه آن به ادبیات تعلیمی ما برمی‌گردد. البته، این ادبیات تعلیمی، بخش‌های مختلفی دارد. برای مثال، بخشی از این گرایش به تعلیمات و آشنایی با علوم مربوط است که از آن جمله می‌توان به اثر «نصاب الصبیان» نوشته ابونصر فراهی در علم لغت و یا «دانشنامه میسری» در داروشناسی و طب اشاره کرد. اما بخش دیگری از ادبیات تعلیمی نیز در تدوین و تفسیر اندیشه‌های دینی، اخلاقی و یا حکمی است که در قالب اندرزهای روایی و یا حتی تغزلی بیان شده است. برای مثال، می‌توان به مخزن الاسرار نظامی، مثنوی معنوی، بوستان و گلستان سعدی و .... اشاره کرد.

با این حال، در بحث مناجات با پروردگار، طرح این شکل از مساله، آن هم به زبان طنز و البته با رویکرد نقد اجتماعی، بسیار مشکل و پیچیده می‌شود. مهم ترین دلیل این موضوع می‌تواند مرحله‌ آشنایی زدایی و ایجاد سوالی بزرگ در ذهن مخاطب باشد. دقت داشته باشید که مناجات یک امر شخصی است که اثرات آن در تمام وجوه زندگی تبلور پیدا می‌کند و البته در زندگی اجتماعی و ارتباط آدم‌ها با یکدیگر نیز تاثیر خود را می‌گذارد. من در کتاب مناجات الغافلین سعی کرده‌ام قبل از هر چیز، این سوال را از خودم بپرسم که چه مقدار از طرحِ رازها و نیازهای من با خداوند، از سرِ صدق و صفا است؟ مطمئنا اصلاح اخلاقی، تربیتی و اجتماعی من در گرو فهم این سوال و پاسخ صادقانه به آن است. بر همین اساس، این پرسش بزرگ و حیاتی به صورت یک کتاب منتشر شده و تلاش می‌کند این جستجو برای یافتنِ خود را همه گیر کند.

تسنیم: شما پیش از این کتاب «آمین» را با چنین موضوعی نوشته بودید که توسط انتشارات نیستان به چاپ رسیده است. آیا کتاب جدیدتان ادامه‌ای بر کتاب آمین است یا این دو اثر ارتباط مفهومی با همدیگر ندارند؟

مناجات الغافلین داستان افرادی است که دروغ، نیرنگ و نفاق ارتباط سبزشان با خداوند را ویران نموده است

کتاب «آمین» در سال 1388 به همت انتشارات محترم کتاب نیستان منتشر شد و در همان سال در جایزه کتاب سال، مورد تقدیر قرار گرفت. این کتاب، اتفاقا مناجات آدم‌های آگاه، صادق و با صفایی است که قبل از هر چیز، در پیِ اصلاح ارتباط خود و خدا هستند. در کتاب آمین، تکلیف مناجات کنندگان با خود و نیازهای واقعی شان کاملا روشن است اما در کتاب مناجات الغافلین، آدم‌ها قبل از هرچیز، خود و البته خدای خود را را گم کرده‌اند. بدون شک این افراد نه می‌توانند با خود گفت‌ و گوی صادقانه‌ای داشته باشند و نه با معبودِ خود صادق هستند. مناجات الغافلین، حکایت آدم‌هایی است که آفاتی مثل دروغ، نیرنگ، نفاق و ریا مزرعه‌ سبز ارتباط‌شان با خدا را تبدیل به بیابانی سوخته کرده است.

تسنیم: شما کتاب مناجات الغافلین را برای غافلین نوشته‌اید یا برای هوشیاران؟ چرا که در ادبیات کهن خود می‌خوانیم که «ادب از که آموختی؟ از بی ادبان». به عبارت دیگر، آیا این کتاب تلاشی برای بیدار کردن غافلان با ادبیاتی وارونه است؟

همان طور که گفتم، مخاطب این کتاب، قبل از هر کس، خودم هستم. به نظرم، اگر ما  در جست و جوی جهانِ زیبایی‌ها و جهان موعود، هستیم، ناگزیریم آینه‌هایی که ما را به خودمان نشان می‌دهند، قدر بدانیم و با شهامت به صفحه صادقِ آن‌ها چشم بدوزیم تا کژی‌های خود را بهتر دریابیم.

تسنیم: در این کتاب، از یکی از هنرهایی استفاده کردید که این روزها کمتر بدان پرداخته می‌شود و آن هم هنر تصویرگری است. اولا، به نظر شما، جای خالی تصویرگری در کتاب‌های ما تا چه اندازه است و دوما احساس می‌کنید که استفاده از تصویرگری تا چه اندازه کمک خواهد کرد تا مفاهیم این کتاب را بهتر، به مخاطب خود منتقل نمایید.

تصویرگری مناجات الغافلین ارتباط تکرار شونده و توضیح واضحات نیست/ طراحی شخصیت‌ها همراه با تلخی پنهان

تصویرگری برای کتاب، به مانند یک تیغ دو دم است چرا که هم می‌تواند به ارتقاء اثر کمک کند و فضاهای تاریکِ متن را برای مخاطب روشن سازد و در مقابل، می‌تواند او را از لحن و مفهوم اثر دور کند. من در کتاب مناجات الغافلین سعی کرده‌ام تا ارتباط متن و تصویر، یک ارتباط تکرار شونده و به عبارت بهتر، توضیح واضحات نباشد. برای دستیابی به این مهم، طراحی شخصیت‌ها مسئله‌ای بسیار مهم و تعیین کننده‌ای است و در عین حال، فضایی که شخصیت‌ها در آن قرار دارند و هم‌چنین رنگ‌های داستانی، پالت به خصوصی دارند. در حقیقت باید گفت که یک رنگ خاکستری و تلخی پنهانی در جانِ اثر موج می‌زند که درون آدم‌ها را به تصویر می‌کشد.  

تسنیم: با توجه به فضای طنزی که در دل کتاب نهفته است، ممکن است این تصور به وجود بیاید که کتاب را برای نوجوانان نوشته‌اید. به اعتقاد شما، مخاطب این کتاب، گروه نوجوان است یا بزرگسالان؟‌

در هیچ جای کتاب، اشاره‌ای به این موضوع نشده است چرا که موضوع مناجات الغافلین، مخاطب خاصی ندارد. البته باید بگویم که از نظر ایده پردازی، فضا سازی، نثر و تصویرگری سعی شده است تا تنوع مخاطبان درنظر گرفته شود.

تسنیم: در کنار نسخه چاپی این اثر، کتاب صوتی آن نیز توسط نشر جام‌جم منتشر شد. باید گفت که استفاده از صدای محمدرضا علیمردانی در این اثر، کتاب آن را شنیدنی‌تر کرده است. چگونه شد که به این فکر افتادید که کتاب صوتی آن را نیز تولید کنید و روند تولید آن چگونه بود. البته عنوان شد که ظاهرا زمان کمی برای تولید این کتاب صوتی داشته‌اید.

استفاده از یک شخصیت ثابت با لحن و گویش‌های مختلف برای تولید کتاب صوتی «مناجات الغافلین»

تولید نسخه صوتی این کتاب، نیاز به شخصیت ثابتی داشت که می‌بایست با آنکه در اصل، یک نفر است، در لحن‌ها و گویش‌های مختلفی ظاهر شود. این ثبات و در عین حال تنوع، در صدای آقای محمدرضا علیمردانی به خوبی وجود دارد. او هنرمند چابک، سریع و موثری است.  البته سابقه همکاری من با آقای علیمردانی به دو دهه پیش برمی‌گردد و شناخت من از او، از آنجا نشات می‌گیرد. علاوه بر این، این کار با آهنگسازی آقای حبیب زاده که توسط محمدرضا علیمردانی معرفی شده بود، انجام گرفت. باید بگویم که تولید کتاب صوتی این اثر، مجموعا در مدت یک هفته انجام شد که البته یک کار شبانه روزی بود. هم‌چنین باید از هنرمند گرانمایه، آقای رضا انصارین نام ببرم که به کمک گروه سخت کوش و توانمندشان، تیزر این کار را ساختند و انصافا کار خوبی شده است. در پایان نیز از نشر محترم جام جم تشکر می‌کنم که با صبر و همتی مثال زدنی کوشید تا کتابی شایسته مخاطبان نکته سنج منتشر کند.

تسنیم: آیا این روزها درگیر نوشتن کتاب جدیدی هستید؟‌

«هفتاد و دو پیکر» جدیدترین مجموعه نقاشی‌های محمد مهدی رسولی با موضوع عاشورا

یک مجموعه شعر به همراه تصویر در دست تدوین دارم که ان شاءالله به زودی آماده انتشار می‌شود. علاوه بر این، دو کتاب برای نوجوان در دست نگارش دارم که قریب به سه سال است روی متن و تصاویر آن‌ها مشغول به کار هستم و فکر می‌کنم تا یکی دو ماه آینده پایان خواهد گرفت. البته رمانی را نیز دارم که مراحل پایانی خود را طی می‌کند.

در کنار این‌ها، مجموعه نقاشی عاشورایی «هفتاد و دو پیکر»، مجموعه‌ای مشتمل بر هفتاد و دو اثر نقاشی است. چند سالی است که این مجموعه را در دست دارم و البته هنوز نمی‌دانم که دقیقا چه زمانی به سرانجام خواهد رسید.

انتهای پیام/