یادداشت | تلاش چین برای نفوذ بیشتر در قاره آفریقا

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، تلاش چین برای افزایش  نفوذ در قاره آفریقا حکایت تازه ای نیست. در دهه های 1960 و 7019 میلادی نیز چین تلاش می‌کرد نوعی همبستگی ایدئولوژیک با برخی از کشورهای کمتر توسعه یافته این قاره به منظور پیشبرد مدل چینی کمونیسم و در رویارویی با امپریالیسم، برقرار نماید.

در گرماگرم جنگ سرد، چین برای رسیدن به منافع خود، نوعی واقع گرایی در پیش گرفت. رهبران چین مجموعه ای از  عناصر مانند تجارت، سرمایه گذاری و همکاری در زمینه های مختلف را  در برنامه کاری خود با کشورهای آفریقایی قرار دادند. از سال 2013، همکاری‌های دو طرف رونق بیشتری به خود گرفت و آن زمانی بود که رئیس جمهور چین طرح یک تریلیون دلاری موسوم به جاده ابریشم را رونمایی کرد. 39 کشور آفریقایی آمادگی خود را برای همکاری اعلام کردند و در حال حاضر کشورهای دیگری نیز آماده پیوستن به این طرح هستند. به طور خلاصه می توان مهمترین موارد همکاری و در نتیجه تلاش چین برای  نفوذ در قاره آفریقا را  به شرح زیر بر شمرد:  

1- کشور جیبوتی، نقطه‌ای مهم و استراتژیک در خلیج عدن است. چین از سال 2017 اولین پایگاه نظامی در خارج از مرزهای خود را در جیبوتی ایجاد کرد. خلیج عدن نه تنها از نظر نظامی بلکه به لحاظ اقتصادی نیز برای چین از اهمیت زیادی برخوردار است، به‌ویژه برای طرح جاده ابریشم، که یک پروژه بزرگ اقتصادی برای چین محسوب می‌شود.

2- چین در سال‌های اخیر به یکی از صادرکنندگان مهم سلاح به کشورهای آفریقایی تبدیل شده  و پس از روسیه جایگاه دوم را دارد.  وزارت دفاع چین، هر سال میزبان فرماندهان ارشد ارتش‌ کشورهای آفریقایی برای شرکت در یک نشست یک هفته ای در پکن می باشد.

3-  آموزش نیروهای پلیس و ارتش کشورهای آفریقایی

4-  افزایش تعداد انستیتو های فرهنگی موسوم به کنفوسیوس از صفر در سال 2002 به 48 مورد در سال 2019  

5-  دادن بورسیه به دانشجویان کشورهای آفریقایی در  رشته‌های مختلف دانشگاهی

6-  از هر پنج پروژه اقتصادی در کشورهای آفریقایی، یک مورد توسط چین اجراء می شود.     

7-  اعطای وام‌های کلان  با شرایط بازپرداخت نسبتا مطلوب  

8- دولت چین تلاش کرده بدهی های برخی از کشورهای فقیر قاره آفریقا را ببخشد. در مجموع، بدهی کشورهای آفریقایی در سال 2002 به چین حدود یک میلیارد دلار بوده ولی این میزان در سال 2019 به 142 میلیارد دلار رسیده است.

9-  در سال 2009، چین در زمینه مبادلات  اقتصادی با کشورهای قاره آفریقا، آمریکا را پشت سر گذاشت و بعنوان نخستین همتای تجاری این قاره معرفی شد. به نحوی که هم اکنون، میزان مبادلات تجاری سالانه چین با آفریقا حدود 200 میلیارد دلار است.

اگرچه رئیس اتحادیه آفریقایی، چین را یک همتای مورد احترام در مقایسه با اروپا و آمریکا می داند ولی برخی صاحب نظران باور دیگری دارند. نهادهای بین‌المللی مانند صندوق بین‌المللی پول هم می‌گویند که چین می‌کوشد به طور سیستماتیک وام‌های اعطایی به کشورهای جهان سوم منجمله آفریقایی را لاپوشانی کند.

برای مثال، بدهی ساحل عاج چهار میلیارد دلار بیش از میزانی است که تاکنون شناخته شده بود. این تفاوت در آنگولا 14 میلیارد دلار  است. در مقابل، بر اساس پژوهش‌ برخی نهادهای مطالعاتی در آمریکا، اعتبارات چین به کشورهای در حال رشد آفریقایی، به گسترش زیرساخت‌های این کشورها کمک کرده و برای آنها سودآور بوده است. در مواردی نیز وام‌دهنده چینی در قبال تعویق در بازپرداخت بدهی‌ها تفاهم نشان داده است، زیرا چینی‌ها سریع یاد می‌گیرند خود را با شرایط تطبیق دهند. اما در شماری کشورهای آفریقایی صدای اعتراض‌ها بلند شده و هشدار می‌دهند که نه تنها سطح بدهی‌ها بسیار بالاست، بلکه بسیاری از پروژه‌ها سودآور نیستند و فقط به گسترش نفوذ اقتصادی و سیاسی چین در این کشورها خواهد انجامید.

در مجموع، چین با استفاده از پول و دیپلماسی تلاش می کند ضمن  کسب منافع اقتصادی خود در قاره آفریقا، به رقابت با آمریکا، اروپا و روسیه پرداخته  و تا آنجا که ممکن است رقبا را از صحنه بیرون نماید. هر چند که برخی تلاشهای چین را "استعمار جدید" می دانند.

مرتضی محمدی کارشناس مسایل بین‌الملل

انتهای پیام/