میزگرد نقش سدها در مدیریت سیلاب ــ ۳ | سدسازی گسترده ترکیه روی دجله و فرات/ مدیریت سازه‌ای و غیرسازه‌ای مکمل هم هستند نه در مقابل هم + فیلم
نمی‌توانیم بگوییم که مثلا یک سامانه هشدار سیلی داشته باشیم اما عضو سازه‌ای برای مهار و مدیریت سیلاب نداشته باشیم؛ بلکه حتما یک عضو سازه‌ای نیاز داریم و هیچ راهکار دیگری برای جایگزینی یک عضو سازه‌ای در مهار و مدیریت سیلاب نداریم.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سیلاب‌های سال 98، سیلاب‌هایی کم‌نظیر در تاریخ ایران بودند که خسارات‌های بسیاری از خود به‌جای گذاشتند. نخستین میزگرد به‌منظور بررسی ابعاد گوناگون این سیلاب‌ها با عنوان "میزگرد سیلاب" در خبرگزاری تسنیم برگزار شد که مطالب مطرح‌شده در این میزگرد، در بخش‌های مختلف در قالب متن و فیلم تقدیم مخاطبان شد.
اکنون دومین میزگرد با عنوان "نقش سدها در مدیریت سیلاب" که با حضور "علیرضا سعیدی" معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران و "نیما حامد انسانیت" کارشناس مدیریت منابع آب در خبرگزاری تسنیم برگزار شده، در بخش‌های مختلف در قالب متن و فیلم تقدیم مخاطبان خواهد شد.
* * * * * * * * * * * * * *
بخش نخست میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب" با عنوان "سیلاب‌هایی که به‌خاطر سدها حتی حس نشدند/ واقعه فروردین 98 نشان داد سد کم داریم+فیلم" منتشر شد. در این بخش، مطالبی چون "سد در بدترین حالت، تأخیر در جریان سیلاب ایجاد می‌کند"، "تعدیل 70درصدی سیلاب فروردین 98 توسط سد گتوند"، "باید منطقی و بر اساس اصول در خصوص سدها بحث کنیم"، "به‌خاطر وجود سدها سیلاب‌های بزرگ را حتی حس نکردیم"، "اراضی آبی خوزستان بسیار وابسته به سدها هستند"، "بدترین نوع بهره‌برداری از سد هم نقش تخریبی ندارد"، "نمی‌توان نقش مؤثر سدهای زنجیره‌ای روی کارون را نادیده گرفت"، "40درصد کشاورزی دنیا وابسته به سدها است"، "برق‌آبی‌ها ارزان‌ترین برق را در‌اختیار ما قرار می‌دهند" و "در حوضه‌های کارون، دز و کرخه داریم آب را تقدیم دریا می‌کنیم" عنوان شد.
* * * * * * * * * * * * * *
بخش دوم میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب" با عنوان "وجود سد می‌تواند آثار تغییرپذیری طبیعت را به صفر برساند/ مقصر دانستن سدها یک مغالطه است+فیلم" منتشر شد. در این بخش مطالبی چون "مهار سیلاب می‌تواند جزو اهداف اصلی یا فرعی ساخت یک سد باشد"، "مهار سیلاب می‌تواند جزو اهداف اصلی یا فرعی ساخت یک سد باشد"، "ارزش وجود ظرفیت خالی 600میلیون مترمکعبی در مخزن سیمره برای کمک به شرایط بحرانی کرخه را با چه معیاری می‌توان سنجید؟"، "کسانی که می‌گویند در ساخت سد افراط کرده‌ایم ابتدا با تعاریف آشنا شوند"، "سد و مخزن بزرگ می‌تواند آثار تغییرپذیری طبیعت را کاهش دهد و حتی به صفر مطلق برساند"، "این بحث که سدها محیط زیست را رو به نابودی می‌برند اصلاً بحث درستی نیست"، "این یک مغالطه است که لزوم وجود سد را به‌عنوان یک ابزار، به‌خاطر تقابل برنامه‌ریزی اشتباه، نادیده بگیریم" و "در خوزستان به‌هیچ‌وجه رقابت بین کشاورزی و محیط زیست نداریم" عنوان شد.
* * * * * * * * * * * * * *
بخش سوم میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب‌ها" در ادامه آمده است.
* باید بدانیم خودمان را با کجا مقایسه می‌کنیم که می‌گوییم در سدسازی افراط یا تفریط کرده ایم
علیرضا سعیدی، معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با بیان اینکه "بسیار بحث داغی است که در سدسازی افراط می کنیم یا تفریط"، گفت: باید ابتدا 2 - 3 نکته را در این‌باره از خودمان بپرسیم تا به جواب برسیم؛ اول اینکه ما داریم با کی و کجا خودمان را مقایسه می‌کنیم که می گوییم افراط یا تفریط؟ با کشورهای توسعه یافته یا با کشورهای در حال توسعه؟ بعد بیاییم یک خط کش بگذاریم که با هر کدام از کشورها که خودمان را مقایسه می‌کنیم، با آن خط کش خودمان را بسنجیم.
* امریکا تا سال 2000 بیش از 70 هزار سد ساخت
وی افزود: به طور مثال تا سال 2000 بیش از 70 هزار سد در کشور امریکا ساخته شده و در کشور سوئد از سال 1890 ساخت نیروگاه‌های برق‌آبی و سدهای بزرگ شروع شد؛ این کشور بعد از جنگ جهانی دوم به‌شدت ساخت سدها را سرعت داد تا به سال 1950 رسید که در این سال اعتراضات مردمی آغاز شد؛ دولت سوئد با توجه به اینکه حدود 60 درصد انرژی تولیدی خود را از انرژی برق‌آبی تأمین می کند، تا سال 1974 یا 1977 به اعتراضات توجه چندانی نکرد و به موازات آن سدسازی ها و احداث نیروگاه‌های برق‌آبی را ادامه داد؛ چرا که می دانست منفعت کشور و ملتش این است که انرژی برق‌آبی باشد و این سدها ساخته شود.
* دولت سوئد ابتدا سدهای مورد نیازش را ساخت و سپس به اعتراضات توجه نشان داد
سعیدی خاطرنشان کرد: از اینرو دولت سوئد مدارا کرد تا به سال 1974 یا 1977 رسید و در حالی که سدسازی‌ها در این کشور ادامه داشت، دو طرح ملی را در مجلس این کشور با عناوین "اثرات زیست محیطی ساخت سد" و "منافع برق‌آبی سدها" تعریف کردند و جمع‌بندی این دو طرح این نشد که دیگر سد نسازند، بلکه آمدند از رودخانه‌هایی که تا آن زمان بهره‌برداری نشده بود، 30 درصد را به حافظان محیط زیست اختصاص دادند و به سازندگان برق‌آبی ها اعلام شد که هرچه پتانسیل روی آن بخش از رودخانه‌ها دیدید حذف کنید و در بقیه نقاط دوباره پتانسیل یابی کنید؛ یعنی سدسازی نه تنها حذف و متوقف نشد بلکه کماکان ادامه پیدا کرد.
وی ادامه داد: دولت سوئد زمانی سراغ این مباحث رفت که سدسازی‌های مورد نیاز کشورش تقریبا تمام شده بود و حدود 80 درصد سدهای مورد نیازش را ساخته بود.
* ترکیه روی رودخانه ای با آورد 20 میلیارد مترمکعب در سال، یک مخزن 50 میلیارد مترمکعبی ساخته است
سعیدی در تشریح وضعیت کشورهای درحال توسعه به کشور ترکیه اشاره کرد و گفت: ترکیه روی دجله و فرات در حال ساخت 22 سد است؛ ترکیه سد آتاتورکی ساخته که حجم مخزن آن 50 میلیارد مترمکعب است اما آورد رودخانه‌ای که این سد روی آن ساخته شده، 20 میلیارد مترمکعب است.
وی افزود: برخی از مسئولان ما می‌گویند چون آورد رودخانه ما فلان مقدار است پس حجم مخازن ما هم باید فلان مقدار باشد، درحالی‌که ما باید ببینیم آن خط کش و معیار ما چیست؛ اگر خط کش را درست بسازیم و درست اندازه گیری کنیم، آن‌وقت متوجه می‌شویم که نیاز به سدسازی هست یا نیاز نیست.
* مقایسه وضعیت سدسازی ایران با کشورهای توسعه یافته که ساخت سدهایشان به اتمام رسیده درست نیست
معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران تصریح کرد: نمی توان این مسئله را عنوان کرد که چون کشورهای توسعه یافته دیگر سدسازی نمی‌کنند پس دوران سدسازی به‌اتمام رسیده؛ چرا که ساخت سد در کشورهای توسعه یافته به پایان رسیده و آنها هر چه نیاز داشتند سد ساخته اند و این مقیاس درستی برای مقایسه نیست.
وی ادامه داد: سوئد تا دهه 70 و 80 میلادی موضوع سدسازی را کشاند و بعد از آنکه سدسازی های مورد نیازش به اتمام رسید گفت حالا این چند رودخانه را برای محیط زیستی‌هایی می‌گذاریم که حرف‌های درستی را دارند مطرح می‌کنند.
* مدیریت سازه‌ای و غیرسازه‌ای مکمل هم هستند نه در مقابل هم
سعیدی با بیان اینکه "مدیریت سازه‌ای و مدیریت غیرسازه‌ای دو بحث متفاوت بوده اما مقابل و متضاد هم نیست"، گفت: وقتی داریم راجع به این صحبت می‌کنیم که مدیریت سازه‌ای انجام می‌شود، یعنی ما می‌خواهیم توسعه را با یک عنصر سازه‌ای جلو ببریم؛ و عناصر غیرسازه‌ای، یعنی ما ساخت و سازی نمی‌خواهیم انجام دهیم و با نرم‌افزار یا هشدار و کارهایی از این جنس می‌خواهیم شرایط را مدیریت کنیم.
وی افزود: این دو کاملا مکمل هم هستند و اصلا نمی‌توانیم بگوییم که مثلا یک سامانه هشدار سیلی داشته باشیم و بگوییم در فروردین ماه 98 سیلی خواهد آمد اما عضو سازه‌ای برای مهار و مدیریت سیلاب نداشته باشیم؛ بلکه حتما یک عضو سازه‌ای نیاز داریم و هیچ راهکار دیگری برای جایگزینی یک عضو سازه‌ای در مهار و مدیریت سیلاب نداریم.
سیلاب
* اگر تمام سدهایمان را ساخته بودیم الان می‌توانستیم تنها سراغ راهکار مکمل برویم
معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران تصریح کرد: یعنی اگر عوامل غیرسازه‌ای داشته باشیم، حتما به وجود یک عنصر سازه‌ای نیاز داریم و مدیریت سازه‌ای و غیرسازه‌ای به جای هم نیستند، بلکه مکمل هم هستند و اصلا نمی شود یکی را متوقف کرد و تنها یکی را مورد توجه قرار داد.
وی ادامه داد: البته در شرایطی که تمام سدهایی که نیاز داشتیم را ساخته بودیم، الان می توانستیم تنها سراغ راهکارهای مکمل برویم.
انتهای پیام/
