مصاحبه| آیا با امضای اعلامیه قانون اساسی طومار صفحه بحران در سودان پیچیده خواهد شد؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، معارضان و نظامیان در هفته‌ای که گذشت، اعلامیه قانون اساسی سودان به طور رسمی امضاء کردند. به دنبال آن، شورای نظامی منحل و شورای حاکمیتی به عنوان مهم ترین رکن ساختار جدید سودان زمام امور این کشور را به دست گرفت. نخست وزیر دولت انتقالی در همین هفته در برابر  شورای حاکمیتی  سوگند یاد کرد. به منظور بررسی تحولات سودان و سنجش میزان موفقیت توافق معارضان با نظامیان گفت وگویی با «محمد منصوری منش» کارشناس تحولات سودان و شمال آفریقا انجام داد که متن آن به شرح ذیل است.

تسنیم: همان طور که در جریان هستید چند روز قبل اعلامیه قانون اساسی سودان در حضور نمایندگان مجامع منطقه‌ای ، بین المللی و کشورهای آفریقایی و غیر آفریقایی در خارطوم توسط معارضان و نظامیان امضاء شد. آیا امضای اعلامیه قانون اساسی سبب می‌شود تا بحران سودان به پایان برسد؟ شما چشم انداز این ماجرای را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

منصوری منش: به اعتقاد بنده،  سودان از لحاظ سیاسی آینده متلاطمی در پیش روی دارد، منتها این تلاطم دارای شدت و ضعف خواهد بود. چالشهایی که سودان در پیش روی خود دارد، به عوامل نقش آفرین در عرصه های داخلی و خارجی این کشور باز می گردد. در عرصه داخلی، کنشگری ارتش به عنوان یک رکن اصلی و تعیین کننده در تحولات سیاسی گذشته و حال سودان محسوب میشود. ارتش در تحولات سیاسی آینده این کشور حتما نقش پررنگی ایفا خواهد کرد البته ارتش، شورای نظامی و نظام گذشته پذیرفتند،  تقسیم قدرت در عرصه سیاسی سودان رخ دهد. اکنون نظامیان و نظام گذشته درحال انتقال بخشی از قدرتشان به جامعه مدنی هستند. منتها این انتقال  قدرت حتما مدیریت شده است.

 ما نمی توانیم بگویم که شورای نظامی 100 درصد دستش برای تغییر معادلات و تقسیم قدرت باز است ولی این طور هم نیست که بگویم  نظامیان وضعیت جدید را کاملا پذیرفته اند،  بدون اینکه به اعمال نظری در آن بپردازند. در اینجا باید به این نکته اشاره شود که ائتلاف «آزادی و تغییر» یک مجموعه هماهنگ و یکدست نیست، البته این ائتلاف یک ائتلاف قوی و تاثیرگذاری در عرصه تحولات سودان است. ائتلاف آزادی و تغییر توانست ارتش و شورای نظامی را مجبور کند تا پای میز مذاکره بنشیند و سند جدیدی را امضاء کنند. با وجود این، اعضای این ائتلاف دارای اختلاف رویکردها  و نگرش های فکری  سیاسی  با یکدیگرند، اما در شرایط کنونی این اختلافات در یک هاله نیمه پنهان باقی مانده است. تمام این اعضای ائتلاف در این نظر مشترکند که نظام گذشته باید دچار فروپاشی کامل و قدرت به جامعه مدنی منتقل شود.

هرچقدر به سمت تشکیل دولت انتقالی حرکت می کنیم، اختلافات بیشتر بروز پیدا می کند. براساس توافق ائتلاف آزادی و تغییر با نظامیان، اعضای دولت انتقالی از میان معارضان انتخاب خواهند شد. معارضان اسامی برخی از وزیران دولت انتقالی را اعلام کرده اند اما این اسامی باید در شورای حاکمیتی مطرح شود تا در آنجا مورد بحث و بررسی قرار گیرد. درصورت رای مثبت شورای حاکمیتی وزیران پیشنهادی می توانند در دولت انتقالی مشغول به کار شوند. به هرحال، یکی از محورهایی که در سودان باعث بروز اختلاف می شود، سیاست خارجی است. اعضای ائتلاف آزادی و تغییر در این زمینه دیدگاه یکسانی ندارند. همچنین به نظر می رسد، اختلاف در حوزه سیاست خارجی در میان نظامیان عضو شورای حاکمیتی که عملا مدیریت این شورا را به عهده دارند، بروز پیدا خواهد کرد. در این حوزه مسائل زیادی مطرح خواهد شد مثل بحث یمن، نگرش مردم و حکومت سودان به رژیم صهیونیستی، مقاومت، روابط با آمریکا و سایر مسائل مربوط به سیاست خارجی سودان جدید.

تسنیم: از سخنان شما چنین برداشت می‌شود که دولت عمیق در سودان نه تنها از بین نرفته است بلکه امکان دارد، این دولت پوست اندازی کند و باز تولید شود.

منصوری منش: برخی این تحلیل را قبول ندارند. بنده نمی توانم بگویم این تحلیل آلان 100 درصد قابل دفاع است، اما قابل اتکاء است و یکی از سناریوهای تحولات سودان به شمار میرود. ما نمی توانیم بگویم که در نظام آینده خارطوم فقط نظامیان حاکمند بلکه چهره ها و جریان های سیاسی گذشته بر اساس تعبیر شما پوست اندازی می کنند. البته اکنون جو حاکم بر سودان به گونه ای است که نمی توان درباره سیاستمداران نظام گذشته این کشور سخنی را مطرح کرد.

تسنیم: منظورم از دولت عمیق همین نظامیان هستند که از دهه‌های قبل قدرت را در اختیار دارند و هم اکنون در تحولات سودان نقش محوری ایفا می‌کنند. در شورای حاکمیتی حضور فعالی دارند، در تشکیل دولت انتقالی دخالت دارند. این دخالت‌ها نشان می‌دهد که ساختار آینده سودان به گونه‌ای پایه‌گذاری می‌شود که نظامیان می‌خواهند.

منصوری منش: به ویژه اینکه نظامیان مدیریت اولین دوره شورای حاکمیتی را به عهده دارند. در این 21 ماه مدیریت نظامیان بر شورای حاکمیتی ریل گذاری اصلی ساختار آینده سودان انجام می‌شود. البته آن دولت عمیقی که شما بدان اشاره کردید در سودان وجود دارد با این تفاوت که شیوه گذشته را نخواهد داشت ولی اصل ساختار این دولت وجود دارد.

تسنیم: نکته دیگری که در خبرها آمده بود، این است که عربستان در مراسم امضای رسمی اعلامیه قانون اساسی سودان حمایت خود را از خارطوم اعلام کرد و یکی از اعضای شورای نظامی نیز گفت که امنیت ملی عربستان امنیت ملی سودان است. این موضوع نشان می‌دهد، بین نظامیان سودانی و حاکمان سعودی یک همپیمانی و همگرایی وجود دارد و سیاست خارجی آینده سودان می‌تواند تحت تاثیر سیاست خارجی عربستان به ویژه در جنگ یمن قرار بگیرد. نظر شما در این زمینه چیست؟

منصوری منش: در واقع کنشگری عربستان در درجه  اول و کنشگری امارات در درجه دوم بدون تردید در آینده سودان موثر خواهد بود . یعنی این دو کشور از بازیگران خارجی در عرصه تحولات سودان هستند. شما توجه کنید، طی دهه 1990 که کنشگری اسلامگرایی نظام گذشته سودان قوی بود و آشکارا در عرصه فلسطین و مقاومت فعال و با جمهوری اسلامی ایران روابط نزدیک داشت، ما شاهد حضور فعال عربستان در عرصه های اقتصادی فرهنگی و سیاسی سودان بودیم. بدون تردید امارات و عربستان در عرصه اقتصادی سودان قویتر وارد عمل خواهند شد و به دنبال آن دستاوردهای در عرصه سیاسی و سیاست خارجی سودان کسب خواهند کرد. منتها فرقی که با گذشته دارد، این است که طرف اماراتی ها  و سعودی ها در سودان، نظامیان و حزب حاکم گذشته نیستند بلکه جامعه مدنی به معنای احزاب و گروههای سیاسی هستند. بدیهی است که این احزاب و گروهها رویکرد گذشته را نسبت به عربستان و امارات نخواهند داشت بلکه موضوعات و انتظارات جدیدی در عرصه داخلی و خارجی نسبت به ریاض و ابوظبی خواهند داشت. در عین حال، چالش های جدید بین دولت آینده خارطوم و عربستان و امارات ایجاد خواهد شد.

تسنیم: ائتلاف آزادی و تغییر اعلام کرده است که در ساختار دولت انتقالی نباید احزاب و گروه‌های سیاسی وابسته به نظام عمرالبشیر شرکت داشته باشد. این ائتلاف چقدر می‌تواند در تشکیل دولت انتقالی موفق باشد. آیا ائتلاف مزبور می‌تواند یک دولت قوی و قدرتمند تشکیل دهد یا اینکه یک دولت ضعیف و شکننده تشکیل خواهد داد؟

منصوری منش: روند تحولات طی 6 ماه گذشته  نشان می دهد که برگ برنده در دست نظامیان است. نظامیان و نیروهای امنیتی سودانی ترکیب دولت انتقالی را به سمتی می برند که خودشان می خواهند. مثلا دو ماه قبل که اعلامیه قانون اساسی امضا نشده بود، شورای نظامی اعلام کرد ما تعهداتی در قبال دیگران داریم که به هیچ وجه نمی توانیم آنها را تغییر دهیم. از جمله این تعهدات مشارکت نظامیان سودان در جنگ یمن است. شورای نظامی گفت تعهداتی که ما به  ائتلاف عربی در یمن داده ایم ، چیزی نیست که دولت انتقالی بتواند آن را تغییر دهد. از طرف دیگر وقتی درباره نظام گذشته صحبت می کنیم، بخشی از آن نظام همین نظامیانی هستند که در عرصه تحولات سودان شاهد آنان هستیم و سخنانش را می شنویم. بنده بر این باورم که یک اتاق فکر پشت سر این نظامیان وجود دارد البته آنان سخنی از این اتاق فکر مطرح نمی کنند. نظامیان می خواهند بگویند که هیچ کس پشت سرما نیست و ما خودمان اختیار داریم و تحولات را رقم می زنیم. بنده با توجه به شناختی که از سودان و ساختارهای این کشور دارم، باور ندارم که نظامیان مستقلا خودشان تحولات سودان را تعیین و رقم می زنند بلکه اتاق فکری وجود دارد که به آنان خط می دهد.

تسنیم: شما معتقدید امضای اعلامیه قانون اساسی و تشکیل دولت انتقالی نمی‌تواند به بحران سودان پایان دهد و این بحران به شکل دیگری ادامه پیدا می‌کند و ما طی دوره انتقالی شاهد تنش‌های زیادی در سودان خواهیم بود؟

منصوری منش: بله،  می‌توانیم نام این روند را بحران نگذاریم. اما سودان طی دوره انتقالی با چالشهای متعددی و جدی در عرصه های مختلف روبرو خواهد شد. در اینجا باید بگویم،  شورای نظامی در عین حالی که تقسیم قدرت کرد و امتیازاتی به  ائتلاف آزادی و تغییر داد،  با وجود این، ارکان اصلی کشور در عرصه های داخلی و خارجی همچنان در اختیار نظامیان قرار دارد. آنان دولت انتقالی سودان را درگیر مسائل معیشتی مردم خواهند کرد. شما می دانید سودان در عرصه اقتصادی با مشکلات و مطالبات زیادی روبروست. نظامیان خوشحال میشوند که احزاب و گروههای معارض دولت تشکیل دهند تا پاسخگوی مطالبات اقتصادی و معیشتی مردم باشند. آنان به معارضان خواهند گفت حالا که شما دولت تشکیل دادید، بروید مشکلات معیشتی مردم، تورم و معضلات مربوط به سیاست خارجی کشور را حل کنید. به نظر می رسد، دولت انتقالی از پاسخگویی به این مسائل و مشکلات ناتوان خواهد بود. در این صورت، نظامیان به دولت انتقالی خواهند گفت شما می خواهید سعودی ها در عرصه اقتصادی فعال شوند، راهش این است که ما باید به آنان کمک کنیم. پس باید در جنگ یمن همچنان مشارکت داشته باشیم.

تعامل آمریکا با سودان به گونه دیگر است. چندی قبل یکی از مقامات ارشد آمریکایی گفته بود، کاخ سفید می خواهد نام سودان از فهرست کشورهای حامی گروههای تروریستی حذف شود اما این کار نیازمند شرایطی است، باید مسائل مربوط به حقوق بشر در سودان حل و آزادیهای دینی برقرار شود. خوب،  آزادی های دینی یعنی چه؟ حالا که سودان جنوبی جدا شده است. یهودیت و مسیحیت در سودان فعال شوند و محدودیت هایی که از قبل درباره فعالیت آنها وجود داشته است، از بین برود و جامعه سودان به یک جامعه لائیک تبدیل شود که در آن آزادی مذهب باشد ولی مردم عملا از دین اسلام فاصله گرفته باشند. به هرحال،  باید توجه داشت، بازیگران خارجی به تدریج اراده خودشان را بر سودان تحمیل خواهند کرد.

تسنیم: با توجه به اینکه معارضان گفته‌اند که در ساختار قدرت در دوره انتقالی سیاستمداران وابسته به نظام عمرالبشیر نباید حضور داشته باشند، خوب، اینان طیف وسیعی را تشکیل می‌دهند. آیا تعیین چنین شرط و شروطی باعث نمی‌شود، نظام دیکتاتوری در سودان باز تولید شود؟ این درحالی است که احزاب و گروه‌های سیاسی مزبور بیکار نخواهند نشست یا تغییر اسم خواهند داد و با عنوان جدیدی در عرصه تحولات سودان حضور پیدا خواهند کرد یا طیفی از معارضان را تشکیل خواهند داد  و در روند فعالیت‌های دولت خارطوم مانع تراشی می‌کنند.

منصوری منش: در سودان دو مرحله وجود دارد که  اولین آن دوره انتقالی است. در این مرحله سودانی ها حفظ ظاهر را خواهند کرد. ائتلاف آزادی و تغییر تاکید دارد که در دوره انتقالی هیچ یک از عوامل نظام گذشته خارطوم در ساختار قدرت حضور نداشته باشند. شورای نظامی نیز این موضوع را پذیرفته است. این شورا مدعی است که بسیاری از عناصر وابسته به نظام گذشته  را دستگیر کرده  و روند محاکمه آنها در جریان است. در اینجا باید گفت که هیچ تضمینی وجود ندارد، هنگامی که دوره انتقالی تمام شد، عناصر نظام عمرالبشیر در قدرت حضور نیابند. اگر اتهاماتی متوجه  این عناصر باشد، یک مسیر قضایی برای آنان تعریف می شود که به اتهاماتشان رسیدگی کنند البته  به نظر می رسد از بسیاری از آنان رفع اتهام خواهد شد. چنانچه برخی عناصر مرتکب جرایمی شده باشد، به 5 یا 10 سال حبس محکوم می شوند.  به هرحال،  مسائل مربوط به نظام عمر البشیر به تدریج حل وفصل می شود. بعد از گذر از این مرحله، شخصیت  هایی که در نظام گذشته موثر بودند، به نظر میرسد که در ساختار نظام آینده سودان باز تولید خواهند شد زیرا آنان سهمی  در جامعه سودان دارند . مثلا حزب کنگره ملی ( حزب حاکم سابق ) با همان اسم یا نام جدید وارد عرصه سیاسی خواهد شد  و اگر شخصیت های این حزب جامعه سودان را مورد خطاب قرار دهند، می توانند 30 تا 40 درصد آراء جامعه سیاسی آینده سودان را به خود جلب کنند. در محموع باید گفت که بازتولید حزب و گروههای سیاسی وابسته به نظام گذشته حتما انجام خواهد شد. منتها نه در این 39 ماهه دوره انتقالی بلکه بعد از آن .

تسنیم: شما چشم اندازه روابط سودان جدید با جمهوری اسلامی ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

منصوری منش: تحلیل من این است که دولت انتقالی مجبور است، رویکرد نسبتا بیطرفانه ای را درپیش بگیرد. اگر مجبور شود، حضور نظامیان سودانی را  در یمن بپذیرد، از طرف دیگر میتواند روابط با تمام کشورهای جهان از جمله جمهوری اسلامی ایران، ترکیه،  قطر ... را مطالبه کند. یعنی روابط سودان با سایر کشورهای جهان به روند عادی خود بازگردد. بنده پیشبینی می کنم، طی دوره انتقالی زمینه برقراری روابط سودان با جمهوری اسلامی ایران فراهم شود.

تسنیم: از این فرصتی که در اختیار ما قرار دادید، سپاسگزاریم.

منصوری منش: خواهش می کنم. من هم از شما تشکر می کنم.

گفت وگو از عباس سیدمیر جمکرانی

انتهای پیام/