گزارش| توسعه مناسبات ایران و تاجیکستان؛ تکمیل پازل روابط با سفر امامعلی رحمان به تهران

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، از سال 2014 و با تنگ‌تر شدن فضای سیاسی جمهوری تاجیکستان برای حزب نهضت اسلامی، مناسبات تهران و دوشنبه نیز به مرور تنزل یافت. تحولات سپتامبر 2015 پیرامون ژنرال عبدالحلیم نظرزاده (معروف به حاج حلیم) معاون سابق وزیر دفاع تاجیکستان، غیرقانونی اعلام شدن حزب نهضت اسلامی چند روز پس از این تحولات (بر اساس نامه دادستان کل که پیش از آن به دفتر حزب ارسال شده بود)، و شماری از فاکتورهای دیگر موجب بروز سردی بی‌سابقه‌ای در مناسبات دو کشور هم‌زبان و با فرهنگ مشترک شده بود.

در این مدت طرف تاجیکستان ایران را متهم به حمایت از حزب نهضت اسلامی می‌کرد. این در حالی است که اعضای این حزب همگی در اروپا بوده و تنها یک سفر محی‌الدین کبیری، رهبری این حزب اسلام‌گرای معتدل به تهران در چارچوب کنفرانس وحدت اسلامی و دیدار کوتاه وی با مقام معظم رهبری، موجب ناراحتی دولت تاجیکستان شده بود. در همین حال، طرف اپوزوسیون تاجیک ایران را یک کفیل صلح بر اساس سازشنامه صلح تاجیکستان می‌دانست و معتقد بود علاوه بر اشتراکات طبیعی اسلامی، طرف ایرانی متعهد به رسیدگی به این مساله در چارچوب حقوق بین‌الملل است.

این دوراهی پیچیده که در یک طرف مناسبات رسمی با دولت تاجیکستان قرار داشت و در طرف دیگر تعهدات حقوقی، اخلاقی و البته اصولی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، موجب شد تا هر کدام از طرفین نسبت به موضع تهران ابراز نارضایتی کنند. در همین حین، توجه بیش از حد دولت یازدهم و دوازدهم به مذاکرات هسته‌ای و تمرکز توان دستگاه دیپلماسی بر دست‌یابی و حفظ برجام، موجب شد تا وضعیت روابط با هر دو طرف به طرز بی‌سابقه‌ای کاهش یابد.  

به هر ترتیب اما این دوره سخت در مناسبات میان دو کشور که باعث تنزل مناسبات به پایین‌‌ترین سطح طی 28 سال اخیر شده بود، با اراده مقامات دو کشور پایان یافت. انتصاب نظام‌الدین زاهدی، معاون اول سابق وزیر امور خارجه تاجیکستان به عنوان سفیر این کشور در تهران که به تجربیات ادبی و فرهنگی و نگاه مثبت نسبت به ایران و فرهنگ ایرانی معروف است، نخستین گام مثبت تاجیکستان در این زمینه بود. در طرف مقابل نیز، پس از حواشی مربوط به معرفی سیدمحسن نبوی، سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در اتریش که قرار بود جای حجت‌الله فغانی در دوشنبه بگیرد، محمدتقی صابری تفرشی، معاون اداری مالی وزارت امور خارجه به عنوان سفیر جدید کشورمان در تاجیکستان منصوب شد. این نخستین گام دو کشور برای توسعه مناسبات بود.

پس از آن بود که به مرور زمان شاهد توسعه مناسبات دو کشور بودیم. سفر سراج‌الدین مهرالدین به تهران و امضای تفاهم‌نامه امنیتی دوجانبه میان دو کشور و متعاقب آن سفر حسن روحانی به دوشنبه در تاریخ 25 خرداد 98 به منظور شرکت در اجلاس سیکا و دیدار با امامعلی رحمان، نقطه عطف این مناسبات بود. پس از آن نیز پرواز مستقیم مشهد به دوشنبه مجددا پس از چند ماه وقفه راه‌اندازی شد و بازگشت شرکت‌های ایرانی به دوشنبه از سر گرفته شد.

 در این مدت سفیر تاجیکستان در جمهوری اسلامی ایران دیدارهای بسیار زیادی در تهران با مقامات مختلف ایرانی صورت داد و به ویژه در حوزه استفاده تاجیکستان از بندر استراتژیک چابهار و توسعه مناسبات ترانزیتی، همکاری‌های رو به رشدی صورت گرفته است. زاهدی در این دیدارها با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد و امور دارایی، مسعود سلطانی‌فر، وزیر ورزش و جوانان، غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی، هادی سلیمان پور، دبیر کل سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و نیز علیرضا رشیدیان، استاندار خراسان رضوی، ملاقات و گفت‌و‌گو کرده است.

در دوشنبه نیز محمدتقی صابری طی روزهای اخیر دیدارهای متعددی را با مقامات تاجیک ترتیب داده است. نخستین دیدار مهم صابری در دوشنبه با سراج‌الدین مهرالدین، وزیر امور خارجه این کشور صورت گرفت. در این دیدار دو طرف ضمن تاکید بر اشتراکات فرهنگی، مذهبی، زبانی و تاریخی، بر اراده مقامات عالی دو کشور بر گسترش همه جانبه روابط و توسعه همکاری‌ها تاکید کردند. پیش از این نیز دیدارهای دیگری توسط سفیر کشورمان در دوشنبه با وزیر معارف و علم تاجیکستان و نیز رئیس کمیته رشد گردشگری این کشور در خصوص توسعه مناسبات ترتیب داده بود.

صبح امروز نیز صابری دیدار دیگری با شکورجان ظهوراف، رئیس مجلس نمایندگان تاجیکستان برگزار کرد. در این دیدار نیز مجددا با تاکید بر اشتراکات دو کشور، تقویت همکاری‌ها با استفاده از مکانیزم‌های دوجانبه همچون کمیسیون مشترک همکار‌ی‌های ایران و تاجیکستان مورد تاکید طرفین قرار گرفت. همکاری‌های پارلمانی نیز موضوع و محور دیگر این دیدار بود.

تمام این دیدارها و سفرها در حالی صورت می‌گیرد که به نظر می‌رسد سفر امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان به تهران نقطه آخر تکمیل پازل مناسبات دو کشور باشد. پیش از این در دوره دولت‌های نهم و دهم، که مناسبات دو کشور در سطح مناسبی قرار داشت، امامعلی رحمان سفرهای متعددی را به ایران صورت داده بود. ملاقات سه‌جانبه رحمان، کرزای و احمدی‌نژاد در تهران در سال 2009، دو سفر در سال 2010 به تهران یکی به منظور شرکت در جشن بزرگ جهانی نوروز و دیگری شرکت در ملاقات سه جانبه سران دولت‌های تاجیکستان، ایران و افغانستان، دو سفر در سال 2011، مجددا شرکت در جشن جهانی نوروز و شرکت در شرکت در کنفرانس بین‌المللی مبارزه با تروریسم در تهران و سال 2012 در جریان شرکت در اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد از جمله سفرهای رئیس‌جمهور تاجیکستان به تهران بوده است. امامعلی رحمان در سفرهای خود در سال‌های 2009 و 2012 با مقام معظم رهبری نیز دیدار کرده بود.

با این حال آخرین سفر وی در تاریخ 13 مرداد 1392، به منظور شرکت در مراسم تحلیف حجه‌الاسلام حسن روحانی در تهران انجام شده است. بدین ترتیب می‌توان گفت امامعلی رحمان، رئیس‌جمهوری تاجیکستان در دوره کاری دولت‌های یازدهم و دوازدهم هیچ سفری به جمهوری اسلامی ایران نداشته است. از این رو، اکنون که فرایند تعاملات دو کشور در مسیر بازیابی قرار گرفته است، سفر رسمی امامعلی رحمان، به عنوان رئیس‌جمهور و پیشوای ملت تاجیکستان به تهران و دیدار وی با مقامات عالی‌رتبه ایرانی، از جمله مقام معظم رهبری، می‌تواند گام بسیار مهمی در توسعه بیش از پیش روابط دو کشور و رفع سوءتفاهم‌ها و اختلاف‌ نظرهای پیشین باشد.

انتهای پیام/