میزگرد نقش سدها در مدیریت سیلاب ــ ۴ | "سد" زیرساخت لازم برای توسعه است/ نباید نسخه‌های غرب را اجرا کنیم + فیلم
سد نیز یک زیرساخت است، حال این زیرساخت را کشوری مثل آمریکا در سال ۱۹۷۰ به‌طور کامل در کشورش ساخته و تمام کرده است و الآن دارد برای کشورهای دیگر نسخه‌های دیگری می‌پیچد که ما باید در این موارد بحث کنیم و هشیار باشیم.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سیلاب‌های سال 98، سیلاب‌هایی کم‌نظیر در تاریخ ایران بودند که خسارات بسیاری از خود به‌جای گذاشتند. نخستین میزگرد به‌منظور بررسی ابعاد گوناگون این سیلاب‌ها با عنوان "میزگرد سیلاب" در خبرگزاری تسنیم برگزار شد که مطالب مطرح‌شده در این میزگرد، در بخش‌های مختلف در قالب متن و فیلم تقدیم مخاطبان شد.
اکنون دومین میزگرد با عنوان "نقش سدها در مدیریت سیلاب" که با حضور "علیرضا سعیدی" معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران و "نیما حامد انسانیت" کارشناس مدیریت منابع آب در خبرگزاری تسنیم برگزار شده، در بخش‌های مختلف در قالب متن و فیلم تقدیم مخاطبان خواهد شد.
* * * * * * * * * * * * * *
بخش نخست میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب" با عنوان "سیلاب‌هایی که به‌خاطر سدها حتی حس نشدند/ واقعه فروردین 98 نشان داد سد کم داریم+فیلم" منتشر شد. در این بخش، مطالبی چون "سد در بدترین حالت، تأخیر در جریان سیلاب ایجاد می‌کند"، "تعدیل 70درصدی سیلاب فروردین 98 توسط سد گتوند"، "باید منطقی و بر اساس اصول در خصوص سدها بحث کنیم"، "به‌خاطر وجود سدها سیلاب‌های بزرگ را حتی حس نکردیم"، "اراضی آبی خوزستان بسیار وابسته به سدها هستند"، "بدترین نوع بهره‌برداری از سد هم نقش تخریبی ندارد"، "نمی‌توان نقش مؤثر سدهای زنجیره‌ای روی کارون را نادیده گرفت"، "40درصد کشاورزی دنیا وابسته به سدها است"، "برق‌آبی‌ها ارزان‌ترین برق را در‌اختیار ما قرار می‌دهند" و "در حوضه‌های کارون، دز و کرخه داریم آب را تقدیم دریا می‌کنیم" عنوان شد.
* * * * * * * * * * * * * *
بخش دوم میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب" با عنوان "وجود سد می‌تواند آثار تغییرپذیری طبیعت را به صفر برساند/ مقصر دانستن سدها یک مغالطه است+فیلم" منتشر شد. در این بخش مطالبی چون "مهار سیلاب می‌تواند جزو اهداف اصلی یا فرعی ساخت یک سد باشد"، "مهار سیلاب می‌تواند جزو اهداف اصلی یا فرعی ساخت یک سد باشد"، "ارزش وجود ظرفیت خالی 600میلیون مترمکعبی در مخزن سیمره برای کمک به شرایط بحرانی کرخه را با چه معیاری می‌توان سنجید؟"، "کسانی که می‌گویند در ساخت سد افراط کرده‌ایم ابتدا با تعاریف آشنا شوند"، "سد و مخزن بزرگ می‌تواند آثار تغییرپذیری طبیعت را کاهش دهد و حتی به صفر مطلق برساند"، "این بحث که سدها محیط زیست را رو به نابودی می‌برند اصلاً بحث درستی نیست"، "این یک مغالطه است که لزوم وجود سد را به‌عنوان یک ابزار، به‌خاطر تقابل برنامه‌ریزی اشتباه، نادیده بگیریم" و "در خوزستان به‌هیچ‌وجه رقابت بین کشاورزی و محیط زیست نداریم" عنوان شد.
* * * * * * * * * * * * * *
بخش سوم میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب" با عنوان " سدسازی گسترده ترکیه روی دجله و فرات/ مدیریت سازه‌ای و غیرسازه‌ای مکمل هم هستند نه در مقابل هم + فیلم" منتشر شد. در این بخش مطالبی چون "باید بدانیم خودمان را با کجا مقایسه می‌کنیم که می‌گوییم در سدسازی افراط یا تفریط کرده‌ایم"، "آمریکا تا سال 2000 بیش از 70 هزار سد ساخت"، "دولت سوئد ابتدا سدهای مورد نیازش را ساخت و سپس به اعتراضات توجه نشان داد"، "مقایسه وضعیت سدسازی ایران با کشورهای توسعه‌یافته که ساخت سدهایشان به اتمام رسیده درست نیست"، "مدیریت سازه‌ای و غیرسازه‌ای مکمل هم هستند نه در مقابل هم" و "اگر تمام سدهایمان را ساخته بودیم الآن می‌توانستیم تنها سراغ راهکار مکمل برویم " عنوان شد.
* * * * * * * * * * * * * *
بخش چهارم میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب" در ادامه در قالب متن و فیلم آمده است.
* زیر آب رفتن 20درصد از خاک پاکستان به‌دلیل کم‌توجهی به سدسازی
نیما حامد انسانیت، کارشناس مدیریت منابع آب در تشریح تجربیات دیگر کشورها در بحث سیلاب و مدیریت منابع آب به کشور پاکستان به‌عنوان نمونه‌ای کم‌توجه به ضرورت سدسازی اشاره کرده گفت: در کشور پاکستان در سال 2010 سیل بسیار فاجعه‌باری اتفاق افتاد که در این سیلاب، 20 درصد خاک پاکستان به زیر آب رفت.
وی افزود: یعنی کشور ضعیف وابسته به کشاورزی شاهد این بود که 20 درصد خاکش به زیر آب رفت، این کشور تنها 7 درصد حجم ذخیره دارد، به‌عبارتی می‌توان گفت این کشور تقریباً حجم ذخیره‌ای ندارد و رودخانه‌های آن کاملاً وحشی و مهارنشده است.
این کارشناس مدیریت منابع آب تصریح کرد: رودخانه سند، رودخانه‌ای با آورد بسیار زیاد و با دشت وسیع سیلابی مشابه خوزستان ما است.
* وقوع سیلاب شدید تنها 4 سال بعد از مخالفت‌های اجتماعی علیه سدسازی
وی ادامه داد: در شرایطی که 20 درصد خاک پاکستان به زیر آب رفته و سیلاب شدید این کشور را متأثر از خود کرده بود؛ وقتی جست‌وجویی در اخبار این کشور انجام می‌دادیم می‌دیدیم که در سالهای 2005 ــ 2006 در این کشور در شهرهای مختلف مخالفت‌های اجتماعی علیه ساخت سد راه انداختند، 4 سال بعد از این مخالفت‌ها که نمونه آن را به‌تعدد در ایران نیز شاهد بوده و هستیم، سیلابی در پاکستان اتفاق افتاد که آن‌قدر شدید بود که هنوز پس از گذشته حدود یک‌دهه از آن، این کشور نتوانسته آثار آن را از بین ببرد و همین الآن هم اقتصاد این کشور ضربه‌های ناشی از سیلاب 2010 را هنوز حس می‌کند.
* تأمین نزدیک به 100درصد برق کشور نروژ با استفاده از سدها
انسانیت با اشاره به کشور نروژ به‌عنوان نمونه‌ای از توجه به صنعت سدسازی اذعان داشت: در کشور نروژ نزدیک به 100 درصد برق شبکه از انرژی برق‌آبی تأمین می‌شود و در این زمینه افتخار می‌کنند که برق‌شان تجدیدپذیر است.
وی اضافه کرد: در کشور آمریکا در سال 1970 آخرین سدهای بزرگ این کشور ساخته شد و این قیاس مع‌الفارق است که کشور توسعه‌یافته‌‌ای را که سدهای خود را در سالیان قبل تکمیل کرده با کشور درحال توسعه‌ای که هنوز دارد زیرساخت‌های خود را تکمیل می‌کند، مقایسه کنیم.
* آمریکا 50 سال پیش سدهای خود را تکمیل کرده، الآن برای کشورهای دیگر نسخه‌های دیگری می‌پیچد
این کارشناس مدیریت منابع آب با بیان اینکه "سد یک زیرساخت است"، گفت: سد مثل راه یک زیرساخت است، وقتی داریم آزادراه تهران ــ شمال را می‌سازیم، ما داریم یک زیرساخت احداث می‌کنیم، درواقع ما نیاز داریم بین دو نقطه تهران و شمال کشور یک مسیر تردد را به‌عنوان زیرساخت ایجاد کنیم؛ سد نیز یک زیرساخت است، حال این زیرساخت را کشوری مثل آمریکا در سال 1970 به‌طور کامل در کشورش ساخته و تمام کرده است و الآن دارد برای کشورهای دیگر، نسخه‌های دیگری می‌پیچد که ما باید در این موارد بحث کنیم و هشیار باشیم.
انسانیت با ابراز اینکه "عقل سلیم بین همه، اعم از سدسازان، کارشناسان مدیریت منابع آب و کارشناسان و فعالان محیط زیست مشترک است و باید از این عقل سلیم برای اتخاذ راهبردهای مناسب کشور بهره بگیریم"، اظهار داشت: وقتی می‌گوییم "آمریکا دارد سدهای خود را تخریب می‌کند، پس ما هم باید این‌کار را کنیم!"، این از عقل سلیم به‌دور است؛ چرا که در آمریکا سدهای کوتاه زیر 10 متر را که وقتی می‌خواهند آنها را بردارند، با یک بیل مکانیکی تخریب می‌شوند به‌علت از دست رفتن کارآیی‌شان بر اثر عمر بالا تخریب کرده‌اند؛ این سدهای کوچک تخریب‌شده در آمریکا، سدهایی هستند که عمر بسیار زیادی داشته‌اند و حتی عمری بیش از 100 سال از زمان احداث آنها گذشته، پشت آنها رسوب پر شده و برخی که کارکرد برق‌آبی بسیار ناچیزی داشته‌اند نیز کارکرد خود را از دست داده‌اند و به‌علت پرشدن مخزن آنها از رسوب، هزینه‌های تعمیر و نگهداری آنها دیگر صرفه اقتصادی ندارد.
* در آمریکا "سدسازی" وعده انتخابات ریاست‌جمهوری بود
وی افزود: اما در آمریکا سد بزرگی را نمی‌بینیم که تخریب شود، آیا در حوضه کلرادو سدی را می‌بینیم که تخریب شده باشد؟ آیا در کالیفرنیا سدی می‌بینیم که آن را تخریب کنند؟ نه‌تنها سدی را تخریب نمی‌کنند و نه‌تنها این بحث اصلاً وجود ندارد، بلکه در نقاطی مثل کالیفرنیا، در انتخابات ریاست جمهوری اخیر آمریکا، جزء شعارهای انتخاباتی طرفین بود که کالیفرنیا سد ندارد، زیرساخت لازم را ندارد و باید برای آنجا سدسازی کرد و حتی به کشاورزان کالیفرنیا این قول را دادند که در آنجا سد بسازند.
این کارشناس مدیریت منابع آب تصریح کرد: این نبودِ زیرساخت لازم، در واقعه سد اوروویل خود را نشان داد که مثل واقعه سد دز ایران، سرریز کرد و سرریز سد اوروویل خراب شد و این بحث در آمریکا الآن وجود دارد که زیرساخت‌های سدسازی ضعیف است و باید اصلاح شود.
انسانیت با ابراز اینکه "در آمریکا عدم تکمیل برنامه‌ریزی‌های دهه 70 قرن بیستم در بحث سدسازی مورد بحث است"، گفت: در آمریکا در حوضه می‌سی‌سی‌پی سیل داریم و آمریکایی‌ها عنوان می‌کنند که "به‌عنوان یک کشور توسعه‌یافته، زیرساخت لازم را برای مهار سیلاب در این حوضه نداریم".
در ادامه، علیرضا سعیدی، معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با طرح این سؤال که "70 هزار سد در آمریکا ساخته شده، از این تعداد چند سد را تخریب کرده‌اند؟"، گفت: آمریکا سدهای مورد نیازش را تا دهه 80ــ70میلادی ساخته و تا این زمان همه پتانسیل‌ها را شناسایی کرده و ساخته‌اند.
* اغلب سدهایی با ارتفاع زیر 7 متر در آمریکا تخریب شده‌اند
وی افزود: بعد از آن در آمریکا شروع به تخریب سدها تا سال 2016 کردند و از این سال تاکنون تخریب سدی نداشته‌اند؛ بر اساس نمودارهای USGS، بسیاری از سدهایی که در آمریکا تخریب شده، ارتفاع سد تا 7 متر است.
معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران تصریح کرد: سدهای بسیار با ارتفاع زیر 7 متر را که در آمریکا تخریب شده حتی نمی‌توان اسم‌شان را سد گذاشت؛ بلندترین سدی که در آمریکا تخریب کرده‌اند، به‌ترتیبِ بلندترین ارتفاع‌ها، 64 متر، 49 متر و 38 متر است.
نیما حامد انسانیت، کارشناس مدیریت منابع آب نیز در این خصوص گفت: این سدهای تخریب‌شده، سدهایی با هدف تولید برق با ظرفیت ناچیز و عمر بالای صد سال بودند.
* منطقی نیست که از تخریب سدهای 100ساله و با ارتفاع زیر 7 متر آمریکا نتیجه بگیریم که سدهای 150متری و 200متری کارون را تخریب کنیم
علیرضا سعیدی، معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در ادامه اذعان داشت: اگر با چنین اطلاعاتی این نتیجه را بگیریم که آمریکا دارد سدهایش را به‌دلایل زیست‌محیطی تخریب می‌کند و ما هم برویم سراغ همین کار و از سدهای ساخته‌شده روی کارون شروع کنیم، سدهایی اغلب با ارتفاع 150 متر و 200 متر، و بخواهیم این سدهای بزرگ کشور را با چنین تحلیلی تخریب کنیم، این منطقی نیست.
وی ادامه داد: باید به این توجه کنیم که در آمریکا نیز وقتی پای منافع وسط باشد، زیر تمامی مسائل می‌زنند تا منافعشان به خطر نیفتد و نمونه آن معاهده پاریس است؛ وقتی آمریکایی‌ها دیدند که رشد اقتصادی‌شان دچار چالش شده و نمی‌توانند گاز گلخانه‌ای تولید نکنند، خیلی راحت معاهده را پاره کرده گفتند تمام کارخانه‌های زغال‌سنگ‌سوز شروع به کار کنند.
* اینکه بگوییم دیگر هیچ جا سد نمی‌سازد و ما هم نسازیم، این درست نیست
سعیدی با بیان اینکه "ما نباید یک سری نسخه‌های پیچیده‌شده از سوی غرب برای ایران را اجرا کنیم"، گفت: برای مملکت خودمان، خودمان باید نسخه مناسب توسعه تعریف کنیم؛ من باز هم تأکید می‌کنم که هم سد خوب داریم و هم سد بد داریم، کارشناسان و مهندسان داخلی باید تحقیق کنند و سدِ خوب را بسازند، اما اینکه یک خط‌کش بگذاریم و بگوییم، دیگر هیچ جا سد نمی‌سازد و ما هم نسازیم، این درست نیست.
انتهای پیام/+