فشار مسکو به تاشکند برای عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از پایگاه «دیپلمات»، در تاریخ 2 اکتبر و در پی دیدار با شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهوری ازبکستان، خانم والنتینا ماتوینکا، رئیس شورای فدراسیون روسیه، اعلام کرد که ازبکستان در حال کار بر روی مساله پیوستن به اتحادیه اقتصادی اوراسیا با دستور و راهبری شخص میرضیایف است. اگرچه پس از آن روشن شد که ازبکستان صرفا در کلام ماتوینکا به دنبال عضویت در اتحادیه اوراسیا بوده و در بیان وی، پذیرش ازبکستان به عنوان یک واقعیت انجام شده در نظر گرفته شده و اظهار امیدواری کرده تا این پذیرش بدون تاخیر صورت پذیرد.

اظهارات ماتوینکا واکنش‌هایی را در داخل و خارج از ازبکستان در بر داشت. اظهارات متعاقب سیاستمداران روس نیز نیاز داد که موضوع عضویت احتمالی ازبکستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا نه تنها در درون دولت ازبکستان به بحث گذارده شده، بلکه به صورت دوجانبه با روس‌ها نیز در سطوح عالی‌رتبه در چارچوب یک گروه کاری به ریاست آنتون سیلوانوف، وزیر امور مالی روسیه نیز مطرح و بررسی شده است. پیش از این نیز در سال جاری میرضیایف درباره در نظر گرفتن منافع و مضرات احتمالی درباره عضویت در اتحادیه اوراسیا صحبت کرده بود. برنامه اصلاحی میرضیایف به نظر می‌رسد بر توسعه اقتصادی و یافتن بازارهای جدید برای کالاهای ازبکستان مبتنی است؛ که این موضوع دقیقا خلاف پس‌زمینه شکل‌گیری اتحادیه اقتصادی اوراسیا می‌باشد که به طور فزاینده‌ای در حال محدود کردن واردات از کشورهای غیرعضو است.

اعلام مذاکرات پیرامون موضوعی مهم اینچنینی از سوی مسکو، در حالی صورت می‌‌گیرد که تاشکند آن را نشانی از بی‌احترامی به فرایند سیاسی داخلی پیرامون آن می‌پندارد. علاوه بر این، مادامی که تاشکند در حال بررسی دقیق تصمیم پیش‌رو است، اظهارات رئیس شورای فدراسیون روسیه طوری برداشت می‌شود که گویا ازبکستان تصمیمش را گرفته و مساله عضویت تنها موضوع حال حاضر و پیش رو است.

مباحث و تاملات تاشکند پیرامون عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به همسایگانش و نیز اعضای این اتحادیه و چالش با تمرکز این گروه بر گسترش ابزاری آن سر و کار دارد. در نشست سران کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، پیش از اظهارات ماتوینکا در مورد ازبکستان، قاسم ژومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان گروه کشورهای عضو را به تمرکز بر ارتقاء کیفیت همکاری‌ها و توسعه فرصت‌های تجاری در این سازمان، به جای توسعه آن با عضویت کشورهای جدید، دعوت کرد. سورانبای جین‌بیک‌اف، رئیس‌جمهور قرقیزستان نیز در نوبت خود اشاره داشت که کشورهای عضو به جای پرداختن به مسائل واقعی اقتصادی همکاری با یکدیگر، در حال بحث و مشاجره با هم هستند.

زمان و محتوای اظهارات رئیس شورای فدرال روسیه به این کشور اعمال فشار بیشتر بر ازبکستان را پیشنهاد می‌کند. برای دست کم گرفتن این تفسیر، صادق صفایف، سناتور ازبک در یک کنفرانس مطبوعاتی گفته است که رئیس‌جمهور ازبکستان یک رهبر مستقل و قدرتمند است و تنها برای منافع ازبکستان اقدام می‌کند. او همچنین گفته است که فشارها بر تاشکند اعمال شده‌اند. تاشکند به نظر می‌رسد به توانایی خود برای مذاکره با روسیه پیرامون موضوع اتحادیه اقتصادی اوراسیا مطمئن است، اما مسکو تجربه خود و مسیر خود را طی می‌کند؛ همانطور که با حضور اعضای آسیای مرکزی فعلی مشخص است.

عضویت ازبکستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا به نظر می‌رسد شکاف میان سیاستمداران و نخبگان این کشور را تقویت کند. همانند آنچه در دیگر کشورها به وقوع پیوست، دیدگاه‌ها و رویکردهای موافق و مخالف اتحادیه اوراسیا وجود دارد؛ دیدگاه‌های مخالف معتقدند تلاش‌های میرضیایف برای بررسی گزینه عضویت یک کار بیهوده و عبث است. چرا که اتحادیه اقتصادی اوراسیا یک سازمان ضعیف در بسیاری از حوزه‌هاست، و عضویت ازبکستان بیش از همه به نفع روسیه است، آن هم در راستای یک پروژه صرفا سیاسی و نه یک مکانیزم همکاری اقتصادی سودمند. هر کسی که نگاهی به منشا شکایات درباره اتحادیه اقتصادی اوراسیا بیندازد، به خوبی می‌بیند که همه اعضا با سازمان در چالش و جدل هستند، به جز روسیه. مسکو به سادگی می‌تواند در این مانور از تاشکند جلو بیفتد.

ازبکستان ممکن است خود را گیر افتاده در ترتیبات اتحادیه اقتصادی اوراسیا و موضوعی برای افزایش کنترل روسیه ببیند. بازارهای ازبکستان به دنبال دسترسی به بازارهایی هستند که یا توسط روسیه به شدت کنترل می‌شوند، یا نیازمند رضایت مسکو برای دسترسی هستند. این موضوع مسکو را در جایگاه قدرت قرار داده و اگر در گذشته هر سابقه‌ای بوده، امروز روسیه یک نقش غیرعادلانه و بر اساس تمایل خود را ایفا خواهد کرد. علاوه بر این، در حالی که پروژه‌های ارزان‌تر ازبک به خوبی در بازارهای روسیه کار می‌کنند، محصولات برتر روسی نیز می‌توانند بازار ازبکستان را به سادگی تحت سلطه خود در آورند.

اظهارات ماتوینکا با دولت ازبکستان هماهنگ نشده بود و می‌توانست حتی یک اقدام تاکتیکی، بخشی از برنامه مسکو بوده باشد. اظهارات رئیس شورای فدرال روسیه، نه‌تنها غیرمحترمانه نسبت به فرایندهای سیاسی داخلی ازبکستان برای بررسی عضویت آن بود، بلکه به دیدگاه پدرخواندگی روسیه در قبال این جمهوری سابق شوروی نیز صحه می‌گذارد. پر واضح است که مسکو می‌خواهد تاشکند عضوی از اتحادیه اقتصادی اوراسیا باشد و  تمایل به دریافت پاسخ مثبت از سوی ازبکستان دارد، اما چه تصمیمی برای ازبکستان بهتر خواهد بود؟

انتهای پیام/