چشم‌انداز ۲۰۲۰ «تروریسم» ۴ــ‌آفریقا٬ کانون جدید تروریسم جهانی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از مرکز مطالعاتی المستقبل بر اساس گزارش شاخص تروریسم جهانی در سال 2019 میزان حملات تروریستی گروه تکفیری داعش برای دومین سال متوالی کمتر شده و حتی تعداد شاخه‌های آن نیز تا 69 درصد کاهش یافته است. اما این امر درباره همه مناطق جهان صدق نمی‌کند؛ فعالیت‌های تروریسم در برخی مناطق حتی در حال شدت گرفتن نیز هست. این حالت در منطقه آفریقا بسیار قابل توجه است؛ سال گذشته در کشورهایی مانند موزامبیک و مالی و نیجریه٬ بیش از 100 مورد کشته بر اثر حملات تروریستی ثبت شد. منطقه جنوبی صحرای آفریقا بعد از جنوب آسیا٬ دومین رتبه در تعداد کشته‌شدگان بر اثر حوادث تروریستی را در اختیار دارد.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که احتمالاً منطقه آفریقا کانون جدید تروریسم جهانی باشد.

هرچند که گروه‌های تروریستی در آفریقا در یک دهه گذشته٬ ضربات دردناکی را دریافت کرده‌اند؛ اما تا زمان اعلام شکست تروریسم با یک ضربه مهلک در این منطقه راه طولانی مانده است.

ایدئولوژی گروه‌های تروریستی در آفریقا

علت این که منطقه آفریقا همواره مستعد ظهور گروه‌های تروریستی است علاوه بر شاخص‌های تاریخی آن مانند: جاهلیت و فرقه‌گرایی و تحولات سیاسی و اقتصادی٬ به مسائلی چون عدم وجود یک دولت ملی٬ گسترش فساد٬ وخامت اوضاع اقتصادی و اجتماعی٬ گسترش نارضایتی عمومی میان جوانان و تفرقه‌انگیزی‌های ایدئولوژیک در مدارس اسلامی برمی‌گردد.

در سایه جهانی شدن پدیده افراط‌گرایی خشونت‌آمیز در آفریقا٬ داعش و القاعده سهم بسزایی در حمایت مادی و ایدئولوژیک از گروه‌های افراط‌گرای داخلی در این منطقه داشتند. بر اساس گزارش شاخص جهانی تروریسم٬ گروه‌های «شباب المجاهدین» و «بوکو حرام» چهارمین گروه تروریستی وحشتناک در جهان هستند.

پس از فروپاشی داعش در عراق و سوریه٬ هزاران نفر از عناصر این گروه تکفیری به کشورها و مناطق اصلی خود بازگشتند تا فعالیت‌های تروریستی‌شان را از سر بگیرند؛ این یعنی بازگشت صدها عنصر تکفیری از غرب و شمال آفریقا به این منطقه. همچنین بعید نبود که مناطق صحرای بزرگ و منطقه ساحل و لیبی و شمال سینا مقصد بعدی آن‌ها باشد. علاوه بر آن٬ پیش از این نیز سرکردگان افراط‌گرای تکفیری از جمله ابوبکر شیکاو سرکرده سابق گروه تروریستی «بوکو حرام» که هنوز هم اغلب عناصر این گروه به وی وفادار هستند٬ با همان ایدئولوژی خود در این مناطق حضور داشته‌اند. قابل توجه است که مکاتبات زیادی میان ابوبکر شیکاو و گروه تروریستی القاعده در سال‌های 2006 تا 2011 انجام شده بود.

شمال سینا؛ کانون تکفیری‌های داعش

یک شاخه از گروه تکفیری داعش موسوم به «ولایت سینا» در نوامبر 2014 فعالیت‌های تروریستی خود را در شمال شبه‌جزیره سینا آغاز کرد. این شاخه از داعش٬ بخشی از گروهک تکفیری انصار بیت‌المقدس بود که در ابتدای سال 2011 و پس از سقوط نظام حسنی مبارک رئیس جمهور مخلوع مصر ظهور کرد. گروه تکفیری موسوم به «ولایت سینا» در ابتدای فعالیت‌های تروریستی خود٬ لوله‌های گاز مصر‌ به‌سمت سرزمین‌های اشغالی فلسطین را که از منطقه سینا عبور می‌کرد مورد هدف قرار داد و حملاتی نیز ضد ارتش مصر و نیروهای امنیتی و نیز قبطی‌های این کشور ترتیب داد.

انتشار گروه‌های افرا‌ط‌گرا در لیبی

در حال حاضر تعدادی از تشکیلات و گروهک‌های افراط‌گرای وابسته به داعش و القاعده در لیبی فعالیت دارند. اولین گروه افراط‌گرا در لیبی تحت عنوان «سرایا الجهاد» به‌سرکردگی عوض الزواوی که خود هویت لیبیایی داشت در سال 1982 تشکیل شد؛ اما نیروهای امنیتی نظام معمر قذافی با دستگیری تعداد زیادی از عناصر این گروه تروریستی آن را فلج کردند، علاوه بر آنکه تعدادی از آنها به کشورهای دیگر فرار کردند.

اما با وجود این، جنگ افغانستان فرصت آموزش و تجهیز را برای جوانان لیبیایی فراهم آورد. در پایان آن جنگ تعدادی از جوانان لیبییایی که در این جنگ شرکت کرده بودند٬ یک گروه جدید به‌نام "الجماعة اللیبیة المقاتلة" را تشکیل داده توانستند به مناطق لیبی نفوذ کنند و با نیروهای امنیتی این کشور درگیر شوند.

در این میان پس از وقوع انقلاب ضد رژیم قذافی در لیبی٬ عناصر این گروه تروریستی اسلحه در دست گرفته در درگیری‌ها ضد گردان‌های قذافی شرکت کردند. لازم به ذکر است که بعد از سقوط نظام قذافی٬ این تروریست‌ها میان گروه‌های مسلح مختلف پخش شده و ده‌ها جوان لیبیایی دیگر نیز به آنها پیوسته، در مالی و الجزایر و سایر کشورهای آفریقایی ضمن هسته‌های خفته در داخل لیبی به فعالیت‌های تروریستی پرداختند. از جمله بارزترین این گروه‌ها گروه تروریستی انصار الشریعه بود. این گروه تکفیری که در ابتدای سال 2012 در شهر بنغازی لیبی تشکیل شد٬ یکی از بزرگترین گروه‌های افراط‌گرا در لیبی محسوب می‌شود که سرکرده آن شخصی به‌نام محمد الزهاوی ملقب به ابومصعب است و با گروه تروریستی القاعده در غرب کشورهای اسلامی بیعت کرد.

گروه تروریستی «انصار الشریعه » در حملات خود از عناصر داعش که به‌منظور تحکیم فعالیت‌های القاعده در شهر درنه لیبی ظهور یافته بودند کمک گرفت. دولت آمریکا این گروه تروریستی را مسئول حمله به کنسولگری ایالات متحده در لیبی در سال 2012 که منجر به کشته شدن کریستوفر استیونز سفیر سابق آمریکا در این کشور شد دانست. این گروه همچنین درگیری‌های گسترده‌ای با نیروهای خلیفه حفتر در خیابان‌ها و مناطق مختلف بنغازی داشت. سرانجام محمد الزهاوی سرکرده این گروه تکفیری میان درگیری‌ها با نیروهای حفتر در سپتامبر 2014 به هلاکت رسید.

مالی؛ آغوش باز برای افراط‌گرایان در منطقه ساحل

کشور مالی از خلال سال‌های گذشته همواره زمینه لازم برای ترسیم برنامه‌ جنبش‌های افراط‌گرایانه را داشته است. در حال حاضر نیز تعدادی گروه تروریستی که بارزترین آنها گروه تکفیری" نصرة الاسلام والمسلمین" به‌سرکردگی زعیم طارقی و وابسته به القاعده است٬ در این کشور هستند.

در این‌جا قصد داریم به تعدادی از این گروه‌های تکفیری اشاره کنیم:

ــ «گردان‌های ماسینا»

این گروه تروریستی در سال 2014 توسط عناصری از قبیله‌های فلان زنوج به‌سرکردگی محمد کوفا که یک مبلّغ سلفی بود و از منطقه موبتی در مرکز مالی آمده بود تشکیل شد. این گروه در ابتدای تشکیل خود اعلام بیعت با تکفیری‌های انصارالدین و کنار آنها شروع به فعالیت کرد. فلورانس پارلی وزیر دفاع فرانسه در سال 2018 اعلام کرد که محمد کوفا سرکرده این گروه تکفیری توسط نیروهای ارتش فرانسه به هلاکت رسیده اما وی اخیراً در یک فیلم ویدئویی که توسط گروه تروریستی انصارالدین منتشر شد٬ ظاهر شده اعلام کرد که وزیر دفاع فرانسه درباره مرگ وی دروغ گفته است.

ــ «المرابطون»

این گروه تکفیری در اوت 2013 پس از اعلام اتحاد با جنبش «توحید و جهاد» در غرب آفریقا به‌سرکردگی عبدالرحمن ولد عامر احمد الازوادی که از یکی از قبایل عربی در مالی آمده بود، تشکیل شد.

سرانجام نیروهای ویژه فرانسه در پایان سال 2014 موفق به ترور وی شدند. پس از آن یک درگیری داخلی در خصوص سرکردگی این گروه میان مختار بالمختار رئیس شورای مشورتی گروه المرابطون و عدنان ابوالولید الصحراوی رئیس سابق شورای مشورتی جنبش توحید و جهاد در غرب آفریقا به وجود آمد که هردو خود را سرکرده این گروه تروریستی می‌دانستند، دراین‌میان ابوالولید الصحراوی خود را سرکرده المرابطون معرفی و با ابوبکر بغدادی سرکرده تکفیری‌های داعش اعلام بیعت کرد. از سوی دیگر مختار بالمختار نیز خود را با همین عنوان معرفی و اعلام تجدید بیعت با القاعده کرد. بالمختار همچنان به سرکردگی خود در این گروه ادامه داد تا اینکه طبق گفته‌ها وی در یک حمله و بمباران هوایی در نزدیکی منطقه قرضه در شمال شهر سبها در لیبی٬ به‌همراه تعدادی از سرکردگان القاعده به هلاکت رسید.

ــ «امارة الصحراء»

پایه و اساس این گروه تروریستی به سَلَفیون الجزایر بازمی‌گردد که در ایالت‌های جنوبی الجزایر و امتداد مرزهای آن با مالی فعالیت می‌کرد. افراط‌گرایان الجزایری در سال 2000 به شمال مالی رفته واز آن تاریخ٬ مسلحان سلفی در این منطقه مستقر شده یک گروه تروریستی به‌نام امارة الصحراء را ایجاد کردند. عناصر این گروه در ابتدا مسئولیت حمایت لجستیکی گروه تندروی سلفی الجزایر و نیز آموزش و ارسال عناصر مسلح برای این گروه به عمق مناطق الجزایر را به‌عهده داشتند. گروه تکفیری امارة الصحراء با سرکردگان القاعده در افغانستان مذاکره کرده سپس در پایان سال 2006 به آن پیوست. مختار بالمختار اولین سرکرده این گروه بود٬ اما در سال 2007 توسط سرکردگان القاعده در مغرب برکنار شد و به‌ترتیب یحیی ابوعمار و موسی ابوداود و نبیل ابوعلقمه به‌سرکردگی این گروه انتخاب شدند و آخرین آنها فردی به‌نام یحیی ابوالهمام بود که در اواخر فوریه 2019 توسط نیروهای فرانسه در عملیات ویژه شهر تمبکتو در شمال مالی به هلاکت رسید و از آن زمان تاکنون سرکرده جدیدی برای این گروه تروریستی معرفی نشده است. لازم به ذکر است که گروه تکفیری امارة الصحراء دارای گروهک‌های متعددی در منطقه شمالی کشور مالی است، از جمله بارزترین این گروهک‌ها عبارتند از: گردان یوسف‌بن تاشفین٬ گردان الانصار٬ گردان طارق‌بن زیاد٬ گردان القدس و گردان الفرقان.

ــ داعش در مالی

سرکردگی عناصر داعش در مالی به‌عهده ابوالولید الصحراوی بود. وی در گروه‌‌های افراط‌گرای الجزایری آموزش دید و سپس در سال 2011 به القاعده در شمال مالی پیوست و تحت سرکردگی عبدالحمید ابوزید فعالیت می‌کرد. الصحراوی پس از آن از برخی سرکردگان القاعده جدا شده یک گروه تروریستی جدید به‌نام گروه «توحید و جهاد» در غرب آفریقا را تشکیل داد.

تجربه ابوالولید الصحراوی در گروه‌های تروریستی به او کمک کرد تا به‌سرعت فعالیت‌های تروریستی خود را گسترش دهد. پس از انحلال این گروه تکفیری و انضمام آن به گروه تروریستی المرابطون در سال 2013 وی تا سال 2015 عضو مجلس شورای المرابطون شده بدین ترتیب فرصتی یافت تا احمد التلمسی سرکرده این گروه را بکشد و در غیاب مختار بالمختار که در یک مأموریت تروریستی در لیبی به‌سر می‌برد٬ خود را سرکرده این گروه معرفی کند و گروه داعش در این منطقه را بفروشد. اما بالمختار به شمال مالی بازگشت و موفق شد المرابطون را از الصحراوی پس بگیرد و وی و طرفدارانش را از این گروه بیرون کند. مختار بالمختار پس از آن یک گروه تروریستی دیگر با نام داعش در صحرا تشکیل داد که بیشتر عناصر آن از قبیله فلان در غرب نیجریه بودند و در سال 2017 نیز عناصر افراط‌گرای مالیایی از «گردان کتیبه صلاح‌الدین» به‌سرکردگی سلطان ولد بادی به آن پیوستند.

عناصر تکفیری داعش وابسته به ابوالولید الصحراوی در منطقه‌ای میان آسنگو و مینیکا و هاروپاندا که یک منطقه جنگلی است و ساکنین کمی هم دارد فعالیت می‌کنند. عناصر این گروه تروریستی در شمال و شمال‌شرقی شهر گاوا و نیز در جنگل‌های غرب نیجریه درحال فعالیت هستند. این گروه عملیات‌های خود را در مناطق کشورهای مالی و نیجریه و بورکینافاسو انجام می‌دهد و حدود دوسال است که وارد جنگ باز با گروه شورشی طوارق موسوم به گاتیا شده‌ است. لازم به ذکر است که عناصر تروریستی داعش وابسته به ابوالولید الصحراوی در اکتبر 2017 حدود 4 نیروی آمریکایی را در نزدیکی شهر تونگو تنگو در مرز نیجریه و مالی کشتند.

ــ «بوکو حرام»

رسانه‌ها نام این گروه تروریستی را به‌زبان رایج مردم نیجریه، «بوکو حرام» نامیده‌اند که ترجمه آن آموزش غربی حرام است؛ باتوجه به اینکه این گروه با این آموزش درحال مبارزه است.

گروه تکفیری بوکو حرام درابتدا فعالیت‌های خود را به‌شکل علنی در برخی ایالت‌های شمال نیجریه آغاز کرده تا سال 2009 نفوذ خود را در این مناطق گسترش داد و پس از سیطره بر برخی مساجد و مناطق شهر مایدوگوری در ایالت بارنو٬ وارد مبارزه مستقیم با ارتش و نیروهای امنیتی نیجریه شد. لازم به ذکر است که در این درگیری‌ها صدها نفر از عناصر این گروه تکفیری به‌اضافه تعداد زیادی از ساکنین این منطقه کشته شدند.

چرا داعش تلاش می‌کند فعالیت خود را به جمهوری دموکراتیک کنگو بکشاند؟

آن‌گونه که خبرگزاری «اعماق» که یک رسانه وابسته به گروه تروریستی تکفیری داعش است٬ در 18 آوریل 2019 اعلام کرد٬ داعش سعی دارد در مرحله کنونی٬ هسته‌ها و شاخه‌هایی در کشورها و مناطق جدید ایجاد کند.

داعش هم‌زمان با اجرای حمله تروریستی خود در جمهوری دموکراتیک کنگو٬ تأسیس یک خلافت جدید وابسته به این گروه تکفیری را در این منطقه اعلام کرد؛ این خلاف حملات تروریستی داعش در کشورهایی مانند فیلیپین و... بود که در آن مناطق تنها مسئولیت حملات را به‌عهده می‌گرفت و حرفی از خلافت جدید نبود.

این نشان می‌دهد که داعش تلاش می‌کند تا وجود خود را در جمهوری دموکراتیک کنگو تثبیت کند؛ به‌ویژه که بدون نفوذ به این منطقه و تثبیت ابقای خود در آن برای یک دوره طولانی٬ هیچ خلافت جدیدی در هیچ کجا اعلام نمی‌کند.

اصرار داعش را بر به‌عهده گرفتن مسئولیت عملیات‌های تروریستی که در جمهوری کنگو شکل می‌گرفت می‌توان با ملاحظات مختلف تفسیر کرد که بارزترین آنها عبارتند از:

ــ استفاده از نقاط ملتهب: هدف گروه ترویستی داعش همچون مصر بر اتخاذ همان سیاستی است که پیش از این در عراق و سوریه دنبال می‌کرد؛ سیاست سوءاستفاده از شدت بحران‌های داخلی کشورها.

این حالت بحرانی در جمهوری کنگو نیز به‌وضوح دیده می‌شد؛ به‌طوری که برخی گروه‌های مسلح که تعداد آن‌ها به 12 عدد می‌رسید مانند گروه تروریستی "ماى ماى کاتا کاتانگا" کنار گروه‌‌های جنایتکار افراط‌گرا در مناطق مختلف این کشور فعالیت می‌کردند.

قابل توجه است که فلیکس تشیسکدی رئیس‌جمهور کنگو در ابتدای آوریل 2019 درباره خطر احتمال تقویت عملیات‌های تروریستی داعش در قاره آفریقا پس از شکست نظامی در سوریه و عراق هشدار داده بود. همچنین تعدادی از کشورهای منطقه آفریقا تحرکاتی را مشاهده کرده‌اند که احتمال می‌دهند از جانب گروه تروریستی داعش حمایت شده باشد.

ــ گسترش افقی: شکست‌های نظامی داعش در عراق و سوریه٬ این گروه تکفیری را به‌شدت تحت فشار گذاشت؛ تا جایی که احتمال ادامه فعالیت‌های آن به‌عنوان اصلی‌ترین گروه تروریستی در نقشه گروه‌های تروریستی جهان تحت‌الشعاع قرار گرفت.

از این رو٬ داعش از اجرای عملیات‌های تروریستی در مناطق دور از سنگر اصلی خود خبر داد که این امر تنها برای تأکید بر قدرت ابقای آن نبود؛ بلکه مهم‌تر از آن می‌خواست اثبات کند که توانایی گسترش در مناطق مختلف را در یک زمان واحد دارد، موضوعی که در ظهور هسته‌ها و شاخه‌های وابسته به این گروه تکفیری در افغانستان و فیلیپین و شمال آفریقا تا جمهوری دموکراتیک کنگو٬ خود را نشان داد.

شاید بتوان با قطعیت گفت که این سیاست داعش می‌تواند در جذب عناصر جدید از مناطق مختلف به آن کمک کند.

در راستای همین سیاست داعش قابل‌توجه است که در 21 آوریل سال میلادی گذشته، هم‌زمان با حمله اخیر داعش به کنگو٬ یک عملیات تروریستی دیگر توسط آن در سریلانکا انجام شد که در این حمله سه کلیسا و هتل مورد هدف قرار گرفتند و نزدیک به 300 نفر کشته و صدها زخمی٬ نتیجه این عملیات وحشتناک بود.

ــ تشدید فشارها: این نوع عملیات‌های داعش ممکن است در نتیجه فشارهایی باشد که در دوره کنونی متوجه آن است؛ به‌ویژه پس از شکست‌های نظامی که سرکردگان این‌ گروه به‌ویژه ابوبکر بغدادی سرکرده سابق آن را در بن‌بست قرار داد و البته اعلام خبر کشته شدن بغدادی. به‌نظر می‌رسد که داعش تلاش می‌کند از خلال اجرای عملیات‌های تروریستی و اعلام ایجاد شاخه‌های تروریستی وابسته به خود در کشورها و مناطق مختلف٬ آمادگی قبلی خود را بازیابی کند.

می‌توان گفت که تلاش‌های گروه تروریستی داعش در مرحله آینده به‌زودی به داخل قاره آفریقا کشیده می‌شود؛ به‌ویژه از خلال ضربه‌های نظامی آن بر مناطقی که قبلاً تحت سیطره این گروه تکفیری بود.

انتهای پیام/+