چرا در شرایط بحران کرونا بازهم به مسافرت می‌رویم؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، تصاویر ثبت شده از خروجی شهرها در کنار اخبار اعلام شده از سوی پلیس راهور نشان می‌دهد که حجم مسافرت‌ها به نسبت سال گذشته کمتر شده ولی همچنان آمار، قابل قبول نیست.

اینکه با توجه به توصیه های اکید ستاد ملی مبارزه با کرونا مبنی بر سفر نکردن، این توصیه تقریبا به هیچ گرفته شده و در روز چهارشنبه آخر سال یک میلیون و ١١٢ هزار تردد در جاده های کشور گزارش شده، نشان دهنده چیست؟ 

در این روزها دلایل و تعابیر مختلفی در واکنش به سفر رفتن جمعی از مردم بیان شده است اما درباره چنین رفتارهایی، آسا ویکفورش (Åsa Wikforss) استاد فلسفه نظری دانشگاه استکهلم، نیز تعبیری دارد به نام "مقاومت در برابر دانش"!

به گفته او ما آدمها میل داریم آنچه را که باور داریم، تأیید کنیم یا آنچه را که دوست داریم، باور می‌کنیم اما آنچه را که دوست نداشته باشیم نمی پذیریم حتی اگر شواهد و مستندات علمی درباره آن وجود داشته باشد.

برای مثال برای یک فرد سیگاری سخت و دشوار است که پژوهشهایی را بپذیرد که میگوید سیگار سرطان‌زاست. خانم ویکفورش معتقد است همه ما در زندگی‌مان دچار این سوگیری هستیم و فقط آنچه را باور داریم، تأیید می‌کنیم.

اما واقعا چرا ما در برابر دانش مقاومت می‌کنیم؟

"خودفریبی" و "بی‌اعتمادی" از مهمترین عواملی است که ویکفورش به آنها اشاره کرده است. خودفریبی چگونه ما را در برابر دانش مقاوم می‌کند؟ 
وقتی فردی باوری دارد که با سایر باورهای دیگرش در تناقض باشد، برای جلوگیری از این تناقض آشکار دور آن باور متناقض "حصار" می‌کشد تا وارد زندگی‌اش نشود.

برای مثال کسی که می‌داند احتمال مبتلا شدن به کرونا به واسطه مسافرت رفتن یا ترک خانه زیاد است اما دقیقا بالعکس این عمل می‌کند، دارد دور این باور که کرونا باعث آسیب به او و خانواده‌اش می‌شود حصار می‌کشد تا زندگی‌اش با چالش روبه‌رو نشود. در اینجا فرد تلاش می‌کند به خطرات احتمالی چنین باور متناقضی نیندیشد. به عبارتی سعی می‌کند خودش را متقاعد کند که با این سفر اتفاقی برای او نمی‌افتد.

ویکفورش اعلام کرده است: تعداد کسانی که علم را میپذیرند ولی بر اساس آن عمل نمی‌کنند بسیار زیاد است.

اما چگونه ما نسبت به دانش بی‌اعتماد می‌شویم؟

به گفته ویکفورش ما از طریق اطلاعات گمراه‌ساز(از قبیل اخبار جعلی) به سخنان کارشناسان، منابع رسمی و دانش بی‌اعتماد می‌شویم. از نظر او رسانه‌ها به ویژه شبکه‌های اجتماعی نقش محوری در انتشار اینگونه اطلاعات دارند.

ویکفورش تعبیر جالبی درباره شبکه‌های اجتماعی دارد: "زهرآگین‌ترین تاثیر شبکه‌های اجتماعی شاید فی‌نفسه انتشار اطلاعات گمراه‌ساز نباشد بلکه تیشه زدن به ریشه اعتماد است".

با توجه به سخنان این استاد فلسفه نظری شاید بتوان راحت‌تر تحلیل کرد که چرا با توجه به توصیه‌های مکرر ستاد ملی مبارزه با کرونا باز هم جمعیت زیادی، خانه را به بهانه‌های مختلف ترک می‌کنند.

این افراد یا دچار خودفریبی شده‌اند یا تحت تاثیر اطلاعات گمراه‌ساز، اعتماد خود را به اطلاعات منتشر شده از دست داده‌اند.

سوال مهم این است که مقاومت در برابر دانش، راه علاجی هم دارد؟

آسا ویکفورش معتقد است نمی‌توان نسخه دقیقی برای این موضوع پیچید ولی توصیه‌هایی کرده است؛ شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد اگر محیط احترام و اعتماد خلق شود می‌تواند مقاومت مقابل دانش را تضعیف کند.

فهم این موضوع که چه تلاش‌های آگاهانه‌ای در جریان است تا با انتشار اطلاعات گمراه‌ساز، تیشه به ریشه اعتماد ما به نهادها بزند. شناخت عاملانی که در تلاش هستند بذر تفرقه را در میان ما بپراکنند و نهایتا رشد قوه استدلال‌گری یا همان تفکر انتقادی است ( البته او معتقد است برای تفکر انتقادی درست در یک حوزه، باید قدری اطلاعات پیش زمینه‌ای در آن حوزه خاص داشته باشیم).

او در نهایت می‌گوید این کارها هم چندان علاج نیست چون وقتی باور سرسختانه‌ای به یک ادعای کذب پدید بیاید کار از کار گذشته است اما معتقد است این کارها می‌تواند قدری در برابر دستکاری ذهن‌هایمان از ما محافظت کند.

پی نوشت: این مطالب برگرفته شده از گفتگوی آسا ویکفورش، یکی از موثرترین چهرههای دانشگاهی سوئد با نشریه آی. اِی. آی است که در فصلنامه ترجمان منتشر شده است.

انتهای پیام/