گزارش| ۲ راهی ترکیه در لیبی؛ ناتو یا روسیه؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ این روزها٬ ترکیه در جریان تحولات میدانی لیبی٬ در حال تلاش مضاعف است تا دولت وفاق ملی به نخست وزیری فائز السراج٬ به ثبات و اقتدار کامل برسد و مخالفین تحت امر ژنرال خلیفه حفتر٬ شکست بخورند و کنار زده شوند.

اما ظاهراً رسیدن به چنین هدفی٬ چندان آسان هم نیست. چرا که علاوه بر جغرافیای خاص لیبی که 90 درصد مساحت آن را بیابان‌های لم یزرع تشکیل داده و کنترل نظامی آن سخت به نظر می‌رسد٬ در بُعد اجتماعی نیز ویژگی‌های خاصی دارد که یکی از آنها٬ ساختار استیلای تفکر و فرهنگی قبیله‌ای و تبعیت قابل مختلف از جریانات متعدد است.

علاوه بر این٬ ذخایر عظیم نفتی لیبی٬ اهمیت این کشور در جغرافیای آفریقا و مدیترانه٬ تحرکات خاص مصر٬ امارات و عربستان سعودی٬ مجموعهای از فاکتورها و عواملی را گرد آورده که موجب تمرکز قدرتهای مختلف بر روی لیبی شده است.

اما شاید برای ترکیه٬ از همه این‌ها مهم‌تر٬ عاملی به نام پیچیدگیهای تصمیم‌گیری سیاسی و دفاعی روسیه در خاک لیبی و تطابق منافع روسیه با مخالفین ترکیه از جمله حفتر٬ فرانسه٬ یونان٬ امارات و عربستان و کم‌توجهی آمریکا و ناتو به آینده معادلات سیاسی و امنیتی لیبی است.

به نحوی که ترکیه عملاً یک بار دیگر در آستانه خطر تنها ماندن قرار گرفته است. لذا می‌توان گفت: تنازع منافع روسیه و ناتو در ماجرای لیبی٬ کار را برای ترکیه دشوار کرده و فراهم آوردن شرایط مطلوبی از موازنه و تعامل با هر دو سو٬ نیاز به ظرافت و تحمل و بردباری لازم برای گذر از موانع دارد.

از دشواری‌ راضی کردن روسیه تا به دست آوردن دل ناتو

ناتو در سال 2011 میلادی و در دوران مسئولیت باراک اوباما تمام تلاش خود را به کار بست تا در لیبی٬ بازی موجود را به هم زده و  با ایجاد الگویی جدید٬ قدرت خود را به دنیا نشان دهد.

ترکیه نیز به عنوان یکی از اعضای مهم ناتو در آن دوران٬ بخشی از ماموریت تحرکات ناتو را بر عهده گرفت. اما واقعیت این است که مداخله گسترده ناتو٬ کار را خراب‌تر کرد و لیبی هنوز هم روی ثبات و آرامش را به خود ندیده است.

اما حالا٬ گویی شرایط تغییر کرده و ناتو خواهان آن نیست یا تمایل ندارد که همچون گذشته٬ یک بار دیگر در لیبی٬ بی‌گدار به آب بزند. چرا؟

پاسخ روشن است. به این دلیل که رئیس جمهوری به نام دونالد ترامپ در واشنگتن بر سر قدرت است که اساساً و اصولاً٬ عقیده‌ای به ناتو ندارد و حالا هم که در مبارزه با کرونا زمین‌گیر شده و عملاً در قد و قامت یک رئیس جمهور ناتوان و ناکارآمد٬ نه تنها منتقدین و مخالفین داخلی٬ بلکه سران ناتو را نیز٬ از خود ناامید کرده است.

در نتیجه٬ ترکیه در روند حرکت خود در لیبی٬ گاه وارد دره‌های به شدت تاریک و گاهی نیز وارد دشت‌های فراخ مه‌آلود می‌شود و نمی‌داند دقیقاً باید چه اقدامی انجام دهد که از یک سو منجر به خشم و عصبانیت روسیه نشود٬ از دیگر سو دل‌آزردگی ناتو را به دنبال نیاورد و در همان حال٬ امنیت و حیات دوستان اخوانی تحت حمایت خود را در دولت وفاق ملی٬ حفظ کند.

پس جمع این اضداد و حرکت در این مسیر متناقض برای ترکیه٬ آسان نیست.

آیا ترکیه با روسیه بازی می‌کند؟

احتمالاً نسیم دوستی و اُنس بین آنکارا و مسکو٬ دست کم مانند چند ماه پیش٬ به خوبی در وزیدن نیست و فعلاً مشکلاتی در این مسیر ارتباطی وجود دارد.

شاید یکی از بدیهی‌ترین نشانه‌های اثبات چنین ادعایی٬ این است که سفر سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه و سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه به ترکیه که به شکل ناگهانی معوق شد٬ هنوز هم محقق نشده و این یعنی تداوم چانه‌زنی‌های پشت پرده بین دستگاه دیپلماسی این دو کشور.

گزارش ویژه روزنامه جمهوریت چاپ آنکارا٬ نشان دهنده این است که در نشست سران مجمع پارلمانی ناتو نیز٬ نمایندگان ترکیه سخنانی بر زبان آورده‌اند که اگر چه بخشی از آن به منظور جلب اعتماد و دوستی شرکای ناتو بوده اما در همان حال٬ نیش و کنایه‌ای علیه روسیه داشته است.

بر اساس گزارش جمهوریت٬ اظهارات نماینده ترکیه در مجمع پارلمانی ناتو٬ توجه شرکای ناتو را به سوی خود جلب کرد. عثمان آشکن باک از اعضای حزب عدالت و توسعه و نماینده ترکیه در مجمع پارلمانی ناتو موسوم به ناتوپا ((NATO-PA)) در مورد لیبی توضیحاتی داده است که احتمالاً به روابط مسکو – آنکارا لطمه خواهد زد.

آشکن باک در نشست مجازی ناتوپا گفته است: «قدرت گرفتن روسیه در لیبی خطرناک است و اعضای ناتو باید از ترکیه حمایت کنند تا روسیه در لیبی قدرت نگیرد.»

در این نشست٬ نماینده فرانسه که در هفته‌های اخیر همواره با سیاست‌های دولت اردوغان در لیبی مخالفت کرده٬ چنین گفته است: «بسیار تعجب می‌کنم از کشوری که با وجود عضویت در ناتو٬ از کشوری موشک اس 400 خریده و حالا علیه آن کشور حرف می‌زند.»

نوع اظهارات نماینده حزب حاکم ترکیه در مجمع ناتوپا٬ گویای این واقعیت است که ترکیه میخواهد به طور همزمان و مداوم٬ هم از ظرفیت ناتو و ارتباط با آمریکا و اروپا بهره بگیرد و هم در زمینِ بازی با روسیه٬ شریکی برای تیم پوتین باشد که در حوزه‌های انرژی فسیلی و هسته‌ای٬ ترانزیت٬ دفاعی – موشکی و توریسم و تجارت٬ به دنبال سودهای کلان است.

با توجه به مجموع این شرایط و ابعاد مختلف این تابلوی مه‌آلود٬ باید این واقعیت را پذیرفت که رفته رفته٬ ترکیه در میدان لیبی٬ یا بر سر یک دوراهی می‌رسد که باید در آنجا به شکل جدی با روسیه به تقابل و اختلاف جدی‌تر بیاندیشد٬ یا از هر گونه هماهنگی با ناتو و آمریکا دست بکشد و با روسیه به توافق برسد.

اما شواهد نشان دهنده آن است که تیم اردوغان٬ هنوز هم به دنبال تبعیت از آرمان و آرزوی خط سوم است و می‌خواهد فعلاً هر طوری شده٬ هردو سوی این محورهای متفاوت را راضی نگه دارد.

انتهای پیام/