گزارش|ناگفته‌هایی از مبارزات علمای شیراز علیه ابتذال پهلوی / ماجرای واکنش شدید شهید دستغیب به جشن هنر چه بود؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز،سلسله جشن‌های هنر شیراز که با کارگردانی فرح دیبا در یک دهه در فاصله سال‌های 1346 تا 1356 طراحی و به اجرا درآمد، زاییده گرایش‌های روشنفکری چپ‌گرایانه فرح و لودگی‌های پایان‌ناپذیر رژیم پهلوی بود، با این اوصاف علما و روحانیون آگاه شیراز در برابر این ایادی واکنش نشان داده و در یک حرکت جمعی در شهریور ماه 1356 رژیم را مجبور به تعطیلی و عدم برگزاری این جشن‌ها کردند.

در این زمینه در کتاب «انقلاب اسلامی در شیراز» که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده در مورد این حرکت عظیم می‌خوانیم:

یازدهمین جشن هنر شیراز در سال 1356 برگزار شد. از مدت‌ها قبل از برگزاری جشن و در حین برگزاری و به ویژه هنگام حضور فرح در شیراز برای افتتاح جشن، اقدامات و تدابیر ویژه‌ای به اجرا درآمد. علاوه بر این با گسترش برنامه‌های جشن علاوه بر نقش رستم و تخت جمشید، 15 نقطه دیگر نیز در شیراز به عنوان محل برگزاری جشن انتخاب شدند.

در این دوره از جشن، علاوه بر برنامه‌های تئاتر، موسیقی، فیلم و دیگر هنرها از ایران، گروه‌های هنری زیادی نیز از دیگر کشورها حضور یافتند که مهمترین آنان عبارتند از: آندره سربان رهبر گروه هنری تئاتر لاماما از نیویورک، گروه هنری اسکوات از مجارستان، گروه هنری TSE از فرانسه و فیلم‌هایی از ژاپن و دیگر کشورهای آسیایی.

نمایش جنجالی در جشن هنر شیراز

گروه هنری اسکوات که از عده‌ای از هنرمندان طغیانگر مجارستانی تشکیل شده و به نیویورک مهاجرت کرده بودند اثر «خوک، بچه، آتش» را جهت اجرا به جشن هنر شیراز آورده بودند. این نمایش که به اصطلاح یک موضوع انتقادآمیزی در مورد وضعیت کنونی بود، در آن از آدم‌کشی‌های گروه مافیا، تا قتل بچه و درد زایمان و تجاوز نشان داده شد. برخلاف همه‌ برنامه‌های هنری که در جایگاه‌های مشخص و با حضور تماشاگران خاص به اجرا درمی‌آمد، این نمایش در پیاده‌روهای خیابان‌های فردوسی شیراز و در مقابل چشمان مردم کوچه و بازار به نمایش درآمد.

 این نمایش در دو صحنه اجرا شد، نیمی از آن در پیاده‌رو خیابان و نیمی دیگر در داخل مغازه شیشه‌ای، بازیگران این نمایش تعدادی مرد، چند کودک و یک زن جوان بودند. در یکی از صحنه‌ها چندین بار صحنه‌های خلاف عرف و شنیع در ملا عام به اجرا درآمده و از تلویزیون مداربسته نیز برای تماشاگران پیاده‌رو به نمایش درآمد. در حالی که اجرای صحنه‌های مزبور در مقابل چشمان حیرت‌زده مردم این انتظار را می‌داد که مسئولان از ادامه نمایش جلوگیری به عمل آورند اما تنها به حذف یک صحنه کوتاه اکتفا شده و نمایش کماکان به اجرا درآمد.

واکنش علما و روحانیون شیراز

پس از انتشار مطالب روزنامه‌ها و نیز آگاهی علما و روحانیون از اجرای نمایشنامه «خوک، بچه، آتش» علما و روحانیون شیراز نیز به واکنش برخاستند. ابتدا آیت‌الله محلاتی در روز چهارشنبه بعد از اقامه نماز جماعت در مسجد مولا در خلال دعا می‌گوید: «خدا لعنت کند مسببین جشن هنر را، خداوند لعنت نماید برگزارکنندگان جشن هنر را خدا لعنت کند شرکت‌کنندگان در جشن هنر را و [مردم] همه با صدای بلند آمین می‌گویند».

از آنجایی که او پیشنهاد کرده بودند که ائمه جماعات مساجد پس از اقامه نماز جماعت نسبت به جریان جشن هنر اعتراض نمایند برخی از روحانیون از جمله سیدعلی‌اصغر دستغیب در مسجد الرضا و حجت‌الاسلام احمد پیشوا در مسجد نو در اعتراض به جشن هنر مطالبی ایراد کردند. اما واکنش آیت‌الله دستغیب شدیدتر از سایرین بود و طی سخنرانی‌های متعدد در مسجد جامع نسبت به جشن هنر انتقاد کرد. وی در یکی از سخنرانی‌ها چنین گفت:

«... یک چیزی شنیدم. جشن خوک. عجیب اسمی هم دارد. آنها که به اینجا می‌روند نر و ماده با هم از خوک هم پست‌ترند. ای لعنت بر آنها. مؤسس آن هم خوک است. لعنت بر آنها باد. تا کی این مملکت و این جوان‌ها را می‌خواهید گمراه کنید و به دست استعمار بدهید و منحرف کنید. این اولیاء چه کار می‌خواهند بکنند، ماه مبارک رمضان و این رقاصه‌ها آنها هم که می‌روند خرند. شیراز اهل علم بوده حال کرده‌اندش رقاصخانه نمی‌گذارند دهن ما بسته باشد».

گفته می‌شود مأموران امنیتی در بیرون شبستان مسجد جامع ضبط‌ صوت‌ها را توقیف و نوارهای آن را می‌گرفتند تا آن سخنرانی‌ها دردسری برای دولت به وجود نیاورد. البته اعتراضات تنها به سخنرانی‌ها ختم نشد. آیت‌الله محلاتی از کلیه روحانیون و علما خواست تا به عنوان اعتراض به مساجد نروند و از برگزاری نماز جماعت خودداری نمایند. وی همچنین درخواست کرد که تلگرافی با امضای علما و روحانیون مبنی بر تعطیلی و موقوف شدن برگزاری جشن هنر در شیراز در سال‌های آینده تهیه شده و به تهران ارسال شود. اما از آنجایی که همزمان با وقایع، جشن مذکور پایان یافت و برخی از مقامات نیز ضمن تماس با علما وعده دادند که در آینده از اجرای چنین نمایش‌هایی جلوگیری به عمل خواهند آورد، جریان تعطیلی مساجد نیز لغو گردید.

واکنش‌های مزبور از سوی علما و روحانیون موجب شد که حتی ساواک نیز درخواست کرد به منظور جلوگیری از وقوع چنین اتفاقاتی مسئولین جشن، چگونگی برگزاری این جشن در سال‌های آینده و همچنین انتخاب نمایش‌نامه‌ها و در نظر گرفتن روزهای جشن با ایام سوگواری و ماه‌های رمضان و محرم تدابیری اتخاذ نمایند. آنتونی پارسونز سفیر وقت انگلستان در تهران نیز با اشاره به برنامه‌های مزبور جشن هنر این واقعه را به مثابه جرقه‌ای برای اعتراضات مردم خواند که در نهایت به شیراز محدود نشده و طوفان اعتراضات به مطبوعات و تلویزیون هم رسید. وی می‌نویسد: «در جریان دیدار خود با شاه ضمن در میان گذاشتن این موضوع با وی یادآور شده است که اگر چنین نمایشی بر فرض مثال در منچستر انگلیس اجرا می‌شد کارگردان و هنرپیشگان آن جان سالم به در نمی‌برند».

انتهای پیام/424/ش