یادداشت|تحولات و کاستی‌‌های کتاب‌های دینی کودک و نوجوان
برخی ناشران و نویسندگان با اتکا به فروش بالای این آثار و اعتماد خانواده‌ها به کتب دینی، کتاب‌هایی با ارزش‌های نازل تحقیقی، محتوایی، ادبی، تصویری و کتاب‌آرایی ارائه می‌کنند.
خبرگزاری تسنیم، سید‌علی کاشفی خوانساری:
کیفیت، صحت و جامعیت کتاب‌های دینی کودک و نوجوان همواره دغدغه کارشناسان ادبیات کودک و نوجوان بوده است. از دهه‌های گذشته کیفیت نازل متن و تصویرگری برخی کتاب‌های دینی کودک و نوجوان و همچنین تمرکز این دسته از کتاب‌ها بر چند موضوع خاص و غفلت از سایر حوزه‌ها بارها و بارها مورد انتقاد قرار گرفته است.
به باور این منتقدان برخی ناشران و نویسندگان با اتکا به فروش بالای این آثار و اعتماد خانواده‌ها به کتب دینی، کتاب‌هایی با ارزش‌های نازل تحقیقی، محتوایی، ادبی، تصویری و کتاب‌آرایی ارائه می‌کنند.
طرح این دغدغه‌ها و همچنین تلاش‌های برخی ناشران، نویسندگان و کارشناسان ادبیات کودک و نوجوان بی‌اثر نبوده است و در سال‌های اخیر شاهد برخی اصلاحات و تحولات در زمینه کتاب‌های دینی کودک و نوجوان بوده‌ایم. با این حال هنوز هم بازار از کتب مبتذل و بازاری دینی خالی نیست و برخی اشکالات و نواقص در این حوزه به قوت خود باقی است. این نوشته به مرور برخی از این دستاوردها و همچنین ذکر برخی کاستی‌ها در این حوزه می‌پردازد.
از جمله تحولات کتاب‌های دینی کودک و نوجوان در دهه اخیر رشد کتاب‌های غیرداستانی بوده است. به طور کلی حجم و سهم کتاب‌های ادبی (شعر و داستان) در میان کتاب‌های کودک و نوجوان ایران غیرمعقول و نامتعارف است. به دلیل پیشینه قوی ادبی در فرهنگ ایرانی از یک سو و از سوی دیگر بدفهمی در ترجمه عبارت ادبیات کودک و نوجوان که در اصل به همه خواندنی‌های کودکان و نه فقط آثار ادبی اطلاق می‌شود، در ایران این تصور به وجود آمده که همه دانستنی‌های مورد نیاز کودکان می‌باید و می‌تواند در قالب شعر و قصه ارائه شود.
این مسئله در ادبیات دینی کودکان هم نمود داشته و سالانه شاهد انتشار صدها عنوان کتاب قصه‌های قرآنی، قصص ائمه، قصه‌های عاشورایی، اشعار آموزشی دینی و ... هستیم. خوشبختانه در سال‌های اخیر درصد کتاب‌های غیرداستانی دینی رشد چشمگیری داشته است و این ضعف لااقل از منظر کمی روبه جبران است. باشد که از نظر کیفی هم این آثار به سطح مطلوبی برسند.
ضعف دیگری که شاهد تلاش‌های ارزشمندی برای جبران آن هستیم، تولید آثار دینی با موضوع غیرتاریخی است. به‌طور کلی اکثر قریب به اتفاق کتاب‌های دینی کودک و نوجوان ایران تا چندی پیش به دو موضوع تاریخ و احکام منحصر بود. گویی دین مفهوم و مصداقی جز این دو ندارد. کتاب‌های تاریخی درباره پیامبران، ائمه، صحابه، علما، عرفا و شهدا اکثریت عناوین کتاب‌های دینی کودک و نوجوان را شامل می‌شد و در کنار آن هم تعدادی کتاب مرتبط با احکام فقهی و آن‌هم نه همه احکام و بلکه منحصراً نماز، روزه و حجاب انتشار می‌یافت.
خوشبختانه در دهه اخیر شاهد تألیف و تولید کتاب‌هایی با موضوع اعتقادات و همچنین سبک زندگی هستیم. مجموعه احادیث موضوعی و کتبی درباره قرآن و برخی ادعیه نیز در این سال‌ها کم و بیش باب شده است. گرچه هنوز با جبران کامل خلأ کتاب‌های غیر تاریخی فاصله زیادی داریم، تلاش نویسندگان و ناشران این گونه کتاب‌ها قابل تقدیر است.
تحول دیگر دو دهه اخیر که هم پیامدهای مثبت و هم منفی داشته است شکل‌گیری گروهی از نویسندگان است که منحصراً در زمینه تولید کتاب‌های دینی کودک و نوجوان قلم می‌زنند. این گروه که بعضاً برآمده از محیط حوزوی‌اند، به تولید انبوه و مجموعه‌های متعدد کتاب‌های چند جلدی دینی می‌پردازند. تا دهه هشتاد عملاً کمتر نویسنده خاص کتاب‌های دینی کودک و نوجوان داشتیم و داستان‌نویسان و شاعران کودک و نوجوان در کنار سایر موضوعات به تالیف کتاب‌های دینی می‌پرداختند.
حرفه‌ای شدن نگارش کتاب‌های دینی کودک بی‌شک اتفاق مبارکی است؛ به شرط آن که به ضعف تالیف و نگاه سردستی و تولید سریع و آسان و خام‌دستانه نیانجامد.
واقعیت این است که برخی از آثار این دسته از نویسندگان چندان از نظر کیفی و تطابق با اصول فنی ادبیات کودک و نوجوان نمره بالایی نمی‌گیرند و هنوز تعداد زیادی از آثار دینی برجسته ویژه کودکان توسط نویسندگانی خلق می‌شود که کتاب‌های دینی درصد پایینی از آثار ایشان را تشکیل میدهند.
با وجود تحولات مذکور هنوز خلأهای فراوانی در حوزه کتاب‌های دینی کودک و نوجوان به زبان فارسی مشهود است. برخی از حوزه‌هایی که همت نویسندگان و مترجمان و ناشران را می‌طلبد به این شرح است:
1. تألیف و ترجمه درباره سایر ادیان، پیروان و آیین‌های آنان
2. تألیف و ترجمه درباره سایر فرق اسلامی، اعتقادات ایشان و مسلمانان امروز جهان در کشورهای گوناگون
3. کتاب‌هایی درباره برخی اصول و فروع مغفول دین همچون عدل، معاد، امامت، حج، زکات، جهاد، امر به معروف، تولا و تبرا
4. کتاب‌هایی درباره تاریخ تمدن اسلامی، دستاوردها، نوشته‌های مهم، دانشمندان، حکومت‌ها، آثار هنری و معماری مسلمانان در طول تاریخ
5. کتاب‌هایی درباره زیارتگاه‌ها، آیین‌ها و مراسم فرق مختلف اسلامی
6. کتاب‌هایی درباره اجداد و اقوام رسول خدا(ص)، اصحاب، شهدای صدر اسلام، تابعین و صالحین
7. داستان‌ها و اشعار ترجمه مربوط به دیگر ادیان و دیگر کشورهای اسلامی
8. مفهوم ساده دین و دینداری و نتایج آن در زندگی
9. گزیده ساده قرآن برای کودکان و خردسالان
10. تاریخ ادیان و دینداران در تمدن بشری
11. مقایسه ساده باورهای اصلی ادیان و مذاهب
12. فلسفه اسلامی، تصوف و عرفان اسلامی،جریان‌ها و مکاتب نوگرایی دینی در جهان اسلام
و ...
انتهای پیام/
