یادداشت| چه تحولاتی ترکیه را به سمت روابط آشکار با رژیم صهیونیستی حرکت داد؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، ترکیه یکی از کشورهایی است که پر سابقه ترین روابط سیاسی با اسرائیل را درمیان کشورهای مسلمان داراست، روابط این کشور با اسرائیل سالها قبل در همه زمینه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی جاری بوده و روابط دو کشور سابقه درخشانی دارد.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

اما دور جدید روابط در شرایطی شکل می گیرد که نظم اسرائیلی- عربی در خاورمیانه در حال شکل گیری است و روند مشارکت اعراب در عادی سازی روابط با اسرائیل به طور فزاینده ای در حال گسترش است.

دو سوال اصلی و اساسی وجود دارد: اول اینکه چرا ترکیه به دنبال افزایش مبادلات با اسرائیل است و دوم چه تاثیری بر روندهای جاری خواهد داشت.

اسلام سیاسی ترکیه یکی از مطلوب ترین مدل های مورد پذیرش غرب و اسرائیل در سالهای گذشته بوده است. برتری این الگو بر الگوهای رقیب منطقه ای(ایران و اعراب) از نظر غرب دال بر هزینه های سیاسی است که جهان اسلام بر آنها تحمیل می کند، بدین معنی مطلوب ترین الگو، الگویی است که کمترین مزاحمت را برای آنها داشته باشد.

بدیهی است که حضور بلند مدت و استراتژیک ترکیه در اردوگاه غرب و ناتو، همچنین ساختار سیاسی سکولار، دو مولفه اصلی هماهنگی ترکیه با نظم فعلی است. پس الگوی مطلوب محسوب می شود.

بر اساس این پیش فرض، عادی سازی روابط اعراب و اسرائیل، «انحصار الگوی مطلوب» ترکیه را از بین خواهد برد و بدیهی است که ترکیه برای جبران آن به سمت اسرائیل خواهد رفت تا از مسابقه نزدیکی به این رژیم و ترتیبات جدیدی که متعاقباً شکل خواهد گرفت غایب نباشد.

ترکیه به خوبی می داند روابط اعراب با اسرائیل ابعاد پیچیده و غیر قابل پیش بینی بر روندهای منطقه ای خواهد داشت و نباید این  تحول مهم را دست کم بگیرد.

اسرائیل حلقه گم شده سیاست پاندولی از غرب به شرق دولت عملگرای اردوغان است. سیاست های بلند پروازانه و پر هزینه ترکیه در مدیترانه شرقی بدون جلب نظر این رژیم دشواری هایی خواهد داشت.

هم چنین در شرایطی که دولت آمریکا در حال گذر است و در روزهای پایانی حضور ترامپ، ترکیه در معرض تحریم هایی از سوی ایالات متحده آمریکاست، لابی صهیونیستی واسطه خوبی برای تعدیل فشارهای احتمالی آمریکاست و از تنش در روابط ترکیه با آمریکا خواهد کاست.

مهمتر اینکه با عادی سازی روابط اسرائیل در منطقه، تابوی روابط آشکار ترکیه با اسرائیل نیز شکسته شد و بسیاری از همکاری های پنهان اسرائیل – ترکیه در زمینه های نظامی بیش از پیش آشکار خواهد شد.

این پیچیدگی و متناقص بودن رفتارهای سیاست خارجی ترکیه در منطقه ناشی از دو عامل مهم است: اول عملگرایی منفعت طلبانه شدید ترکیه در سیاست خارجی و دوم ماهیت سیال تحولات منطقه ای و جهانی.

اما نکته مهمتر در روابط این دوکشور پیامدهای منطقه ای آن است. شرایط یک دهه گذشته، روابط ترکیه و عربستان را تیره کرده و بخش مهمی از ناکامی سیاست اخوانیسم اردوغان در شمال آفریقا ناشی از فشارهایی بود که عربستان و متحدین آن در منطقه اعمال کردند.

هرچند در کنار ناکامی های بی شمار در مصر و تونس، ترکیه در جلب متحدی مانند قطر و حتی برخی جریان های فلسطینی همچون حماس موفق بود.

اردوغان به عنوان پرچمدار اخوانیسم (اخوان لیبرال) تعهدی همه جانبه در خصوص حمایت از فلسطین در مقابله با اسرائیل دارد، از این رو تلاش می کرد با حفظ روابط گسترده تجاری و اقتصادی، روابط دیگر را به صورت پنهان ادامه دهد.

با تمایلات جدیدی که به سوی اسرائیل از سوی دولت عدالت و  توسعه ترکیه اعلام شده است، روابط سیاسی نیز هم راستای روابط اقتصادی گسترده خواهد شد.

در این صورت اردوغان در پارادوکس بزرگی به نام اخوانیسم و رهبری این جریان گرفتار می شود. شاید شکافی که بین اخوان لیبرال و سنتی در سالهای گذشته بوجود آمده با روابط ترکیه –اسرائیل عمق بیشتری پیدا کند، اما همین موضوع ممکن است به تنش زدایی ترکیه و عربستان نیز منجر شود.

در خصوص سیاست های منطقه ای ایران نیز محدودیت هایی متصور است. همکاری آنکارا – تل آویو در سوریه، ایجاد اتحاد سه گانه با عربستان در موضوع یمن، آینده جریان های آزادیبخش در فلسطین و مسئله حزب الله از جمله ترتیبات مهمی هستند که تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.

به هر حال سیاست توسعه طلبانه و عملگرای ترکیه ایجاب می کند که اردوغان تماشاگر هیچ بازی در سطح منطقه ای و بین المللی نباشد و پاندول وار از غرب به شرق و از جنوب به شمال برود. سیاست خارجی پر هزینه و پر خطر همراه باتناقص های رفتاری بی شمار اما باقدرت چانه زنی بالا مهمترین ویژگی این سیاست است.

در یک جمع بندی می توان گفت، افزایش مبادلات ترکیه و اسرائیل، فشارهای بیشتری بر روابط تهران –آنکارا نیز وارد خواهد کرد. بدیهی است برای جلوگیری از انزوای ایران در این مسیر باید طرح ها و اقدامات موثری اتخاذ شود.

علی سعادت آذر دکترای مطالعات منطقه ای

انتهای پیام/