چرا مسیر انقلاب اسلامی مانند انقلاب‌های بزرگ جهان تغییر پیدا نکرد؟
مقایسه انقلاب اسلامی با سایر انقلاب‌های بزرگ جهان نشان از آن دارد که نهضت امام خمینی برخلاف انقلاب‌های دیگر نه تغییری در مسیرش داشت و نه دچار استحاله شد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در جدیدترین قسمت از سلسله وبینارهای ایام‌الله دهه فجر، نشست «مقایسه انقلاب اسلامی ایران با سایر انقلاب‌های بزرگ جهان» در ابعاد سیاسی و اجتماعی با حضور اساتید حوزه و دانشگاه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در ابتدای این جلسه، منوچهر محمدی با موضوع حفظ آرمانها و دستاوردهای انقلاب اسلامی صحبت کرد و گفت: یکی از ویژگی‌های انقلاب اسلامی این است که هیچ‌گاه از آرمان‌هایش دور نشد و مردم نیز هیچ‌گاه از صحنه انقلاب اسلامی دور نشدند. بازرگان روزهای اول انقلاب می‌گفت «خیلی ممنون از مردم که انقلاب کردند و روحانیت که این انقلاب را رهبری کردند؛ حالا مردم به خانه بروند و روحانیت به مسجد و دموکرات‌ها حکومت کنند.» امام خمینی (ره) ظرف 24 ساعت در تلویزیون گفتند که مردم و روحانیت باید در صحنه باشند و اگر صحنه را ترک کنید همان بلایی سر انقلاب می‌آید که سر مشروطه آمد. بنابراین باید تأکید کرد که انقلاب اسلامی با دیگر انقلاب‌ها فرق دارد. رکن مردم، رهبری و ایدئولوژی حفظ شد و تاکنون ادامه داشته است و امروز انقلاب از مرزهای خود گذشته و وارد منطقه شده است.
وی اضافه کرد: این موضوع در حالی است که اگر سراغ انقلاب‌های دیگر بروید، ماجرا به گونه دیگری است. برای مثال می‌بینید که بعد از پیروزی انقلاب فرانسه و روسیه معیارهای ایدئولوژی در آنها کنار گذاشته شد و مسیر انقلابشان تغییر پیدا کرد. بنابراین مسئله حفظ آرمانها و دستاوردها در این انقلاب‌ها دچار استحاله شد اما در انقلاب اسلامی می‌بینیم که دستاوردها چه در عرصه کلان، چه در عرصه خرد حفظ شد.
محمدی با اشاره به دستاوردهای جمهوری اسلامی گفت: در سطح ملی، انقلاب اسلامی دو دستاورد مهم داشت که در شعارهای آن متجلی است. اولی «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» است و دومی «نه شرقی، نه غربی» است. می‌بینید که این شعارها امروز هم حفظ شده است. دقت داشته باشید که در جریان انقلاب اسلامی، نظام دینی بعد از 300 سال در ایران به وجود آمد و امروز کشورمان مستقل‌ترین کشور در دنیاست که هیچ قدرت خارجی نمی‌تواند در آن نفوذ کند. حتی اروپایی‌ها که ادعای استقلال می‌کنند، بدون اجازه آمریکایی‌ها حتی نمی‌توانند آب بخورند. کشور ما استقلال خود را حفظ کرده و توانسته کشورهای غربی را شکست دهد. هم‌چنین در انقلاب اسلامی آزادی به مردم داده شد.
وی تأکید کرد: با بررسی انقلاب‌های دیگر می‌بینید که اولاً آن انقلاب‌ها اصلاً پایبند به آرمان‌هایشان نماندند. ثانیاً دستاوردی نداشتند بلکه همان حکومت‌های پادشاهی با نام دیگری حاکم شده‌اند.
ابوالحسن فیاض دیگر سخنران این وبینار بود. وی گفت: آنچه که انقلاب اسلامی را متمایز از دیگر انقلاب‌ها می‌کند مسئله واقع‌گرایی است. به عبارت بهتر، انقلاب اسلامی نگاه بهتری به واقعیت داشته و دلیل ماندگاری و اعتلای آن همین موضوع است. یکی از تمایزات انقلاب اسلامی تلاش موفقیت‌آمیز برای گرفتار نشدن در دوگانه آرمان و واقعیت است. رهبری در بیانیه گام دوم به همین موضوع اشاره دارند و می‌فرمایند: «انقلاب پُرشکوه ملّت ایران که بزرگ‌ترین و مردمی‌ترین انقلاب عصر جدید است، تنها انقلابی است که یک چلّه پُرافتخار را بدون خیانت به آرمان‌هایش پشت سر نهاده و در برابر همه وسوسه‌هایی که غیر قابل مقاومت به نظر می‌رسیدند، از کرامت خود و اصالت شعارهایش صیانت کرده است.» حال این سؤال به وجود می‌آید که انقلاب اسلامی چگونه به آرمان‌هایش پایبند مانده است؟ پاسخ به این سؤال را در مفهومی به نام معرفت تاریخی باید جست‌وجو کرد.
وی در تعریف مفهوم معرفت تاریخی گفت: معرفت تاریخی گونه‌ای از شناخت است که مسئله تاریخ در آن جایگاه محوری پیدا کرده و منبعی برای شناخت بشر قرار می‌گیرد. باید دقت داشت که معرفت تاریخی علم متداول تاریخی دانشگاهی نیست؛ در حقیقت به دنبال پاسخ‌های جزئی به اتفاقات پراکنده نیست بلکه از آن انتظار می‌رود در پاسخگویی به سؤالات مهم بشر فعالیت بیشتری داشته باشد. معرفت تاریخی فلسفه تاریخ به معنای سکولار نیست؛ هم از معرفت دینی نیرو می‌گیرد و هم به گذشته، حال و آینده تاریخ دقت دارد. معرفت تاریخی سعی دارد به تجربیات تاریخی توجه کرده و به ارزیابی آنان بپردازد. شاید بتوان گفت که این مفهوم راه حل تسهیل‌شده برای ارتباط با توده مردم است چرا که زبانش عام‌تر است در حالی که بیان معرفت‌های فلسفی و دینی بیشتر جنبه نخبگانی دارد.
فیاض با اشاره به تمایز انقلاب اسلامی از جنبه معرفت تاریخی گفت: وقتی انقلاب اسلامی را از چشم‌انداز معرفت تاریخی می‌بینیم، شاهد تمایزات زیادی بین آن با دیگر انقلاب‌ها هستیم. به عبارت بهتر باید تأکید کرد که انقلاب اسلامی به واسطه دغدغه‌مندی نسبت به واقعیت‌های زیست اجتماعی انسان‌ها، درک بهتری از نیازمندی جامعه دارد. تمرکز بر همین نکته کلیدی یکی از ویژگی‌های برجسته انقلاب اسلامی است. باید اشاره داشت که معرفت تاریخی، دلیل توفیق انقلاب اسلامی در برابر دوگانه‌انگاری‌های واقع‌بینی نسبت به مسائل حیاتی انسان است.
غلامرضا خواجه سروی در این وبینار گفت: امروز می‌خواهم به بررسی دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه علمی، فناوری و تحقیقاتی بپردازم. لازم به ذکر است که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی چیزی بین 100 تا 150 هزار نفر در کشور درس می‌خواندند. از نظر مؤسسات آموزش عالی هم اکنون نزدیک به 45 دانشگاه مادر داریم که در مراکز استان‌ها قرار دارند در حالی که قبل از انقلاب، عدد این مؤسسات و دانشگاه‌ها به 20 تا هم نمی‌رسید.
وی اضافه کرد: نکته دیگر این است که عمده افراد تحصیل کرده در دانشگاه‌ها از نظر سطح تحصیلی فقط تا مقطع لیسانس می‌توانستند درس بخوانند و برای تحصیل در مقاطع ارشد و دکترا باید راهی خارج از ایران می‌شدند. بنابراین آموزش عالی بسیار محدودی داشتیم.
خواجه سروی با اشاره به فعالیت علمی پس از انقلاب اسلامی گفت: تقریباً از دهه 1360 آموزش عالی، فناوری و تحقیقات را آغاز کردیم و آموزش عالی ما مسیری را طی کرد که به سمت تأمین نیازهای کشور برود.
شکرالله خاکرند دیگر سخنران این جلسه بود. او گفت: با بررسی رویکرد مقام معظم رهبری نسبت به مسائل متوجه می‌شویم که ایشان دو جنبه را مورد توجه قرار دادند. از یکسو نسبت به داشته‌ها دقت دارند و به بیان آن چیزی که داریم می‌پردازند و از سمت دیگر، نگاه به آرمانها دارند و معتقدند که این فاصله باید جبران شود. اینکه نگاه به آینده باید امیدوارانه باشد.
وی اضافه کرد: رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند آنچه تاکنون رخ داده با آرمانی که باید می‌شده، دارای فاصله‌ای ژرف است. ایشان در بیانیه گام دوم انقلاب می‌فرمایند: بی شک فاصله میان بایدها و واقعیت‌ها همواره وجدان‌های آرمان‌خواه را عذاب داده و می‌دهد، اما این فاصله طی‌شدنی است و در 40 سال گذشته در مواردی بارها طی شده است و بی‌شک در آینده با حضور نسل جوان مؤمن، دانا و پرانگیزه با قوت بیشتر طی خواهد شد. بر همین اساس باید دقت داشت که در بیان دستاوردهای انقلاب باید نگاه به آینده داشته باشیم، آن هم نگاه مطالبه‌گرایانه و به آن چیزی که هستیم رضایت ندهیم. آقای محمدی اشاره کردند که همه انقلاب‌های دنیا با شاخص خشونت شناخته شدند و کرامت انسانی در آنها بعضاً زیرپا گذاشته شده است. این موضوع در حالی است که انقلاب اسلامی ما انقلابی بدون خشونت است و هیچ‌گاه از خشونت در آن استفاده نشده است. وقتی مردم در برابر ارتش می‌ایستادند، رویکردی که از امام منتشر می‌شود، رویکرد گل در برابر گلوله است. این رویکرد را در دفاع مقدس هم نسبت به دشمن و اسرا داریم. حال باید پرسید که دلیل این رویکرد چیست؟ باید دقت داشت که نظام ما نظامی ولایی است و کلیدواژه ولایت در آن اصل است. ولایت هم معنی محبت و دوستی می‌دهد و هم سرپرستی. شاید معنی درست آن سرپرستی متکی بر محبت است. ما این معنی را در نظام خانواده می‌بینیم که در رفتار پدرانه و مادرانه خودش را نشان می‌دهد.
محمدباقر بابا هادی در این وبینار از تحقیق و پژوهشی که انجام داده است صحبت کرد و گفت: در این پژوهش سه انقلاب را مورد بررسی قرار دادیم. اولی انقلاب فرانسه است که توسط مردم و رهبران مردمی انجام شد و دنبال آزادی مردم بود، اما بنابر دلایل متعددی تنها 10-12 سال دوام می‌آورد، رهبران آن اعدام می‌شوند و دوباره نظام پادشاهی دیکتاتوری برمی‌گردد. مورد دوم انقلاب روسیه است؛ در مورد انقلاب روسیه هم که معروف به انقلاب نان است ایدئولوژی‌ها خیلی سریع فراموش شده و همه چیز عوض می‌شود.
مورد سوم، انقلاب اسلامی ایران است. این انقلاب دارای رهبر دینی بوده، شعاری دینی داشته و با توجه به همین شعائر و اهداف تداوم پیدا کرده است. در این پژوهش، مؤلفه‌های مانایی انقلاب اسلامی را در اندیشه‌های امام خامنه‌ای مورد بررسی قرار دادیم. از جمله مؤلفه‌هایی که رهبر انقلاب بدان اشاره کردند این است که انقلاب ما مردمی است، دارای مکتب است، از ایدئولوژی اسلامی برخوردار و بدان پایبند است.
داریوش غلامی سخنران پایانی این نشست بود. او درباره راه پیش‌روی انقلاب در آینده تاریخی صحبت کرد.
انتهای پیام/
