میزگرد صداوسیما- بخش دوم| چرا یکسره آنتن در اختیار پیام‌‌های بازرگانی است؟/ تلویزیون آن زمانی لطمه خورد که مجری و تهیه‌کننده‌اش یک نفر شد
قاضی‌زاده هاشمی علاوه بر ورود به بحث آگهی بازرگانی، رقابت بین نمایش‌خانگی و تلویزیون را مناسب می‌داند، چون مدیران به تکاپو می‌افتند کار با کیفیت بسازند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، رقابت تلویزیون با نمایش‌خانگی در 1400، شاید ابعاد گسترده‌تری پیدا کند. وقتی نگاهی به سازندگان سریال‌ها و کارهای خانگی بیندازیم و البته تولیدات تلویزیون متوجه می‌شویم که هر دو می‌کوشند تا توجه مخاطب را به خودشان جلب کنند. به تعبیرِ احسان قاضی‌زاده هاشمی شاید این رقابت باعث شود مدیران تلویزیون برای کیفی‌سازی چاره‌ای بیندیشند و به نوعی به تکاپو بیفتند که میدان را به نمایش‌خانگی نبازند.
البته بخش دوم میزگرد بررسی صداوسیما با حضور سیداحسان قاضی‌زاده هاشمی نماینده مجلس و عضو شورای نظارت بر صداوسیما، بهروز مفید تهیه‌کننده و مدیر قدیمی تلویزیون، حسین فردرو نویسنده و کارگردان قدیمی تلویزیون و محمد هاشمی‌اصل تهیه‌کننده بیشتر روی این محورها و همچنین موضوع آگهی بازرگانی و حضور بازرگانی صداوسیما در سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی، مجری تهیه‌کننده‌ها و بمباران برنامه‌های تحویل سال و یلدایی تلویزیون و همچنین ناراحتی قابل تأمل تهیه‌کننده قدیمی، پرداخته‌ایم که مشروح این بخش به همراه فیلم آن در ادامه آمده است:
ما فضای رقابت میانِ تلویزیون و نمایش‌خانگی را می‌پسندیم
تسنیم: آیا مدیران تلویزیون هم به اندازه دغدغه‌ای که در شورای نظارت بر صداوسیما دارید، دغدغه دارند؟ الان فارغ از سریال تلویزیونی، در نمایش‌خانگی و فضای مجازی، برنامه ترکیبی ساخته می‌شود که در آن از خطوط قرمزی که در سازمان وجود دارد عبور می‌شود. با این شرایط به نظرتان صداوسیما تا کی می‌تواند در این فضای رقابتی با فضای مجازی باقی بماند و مخاطبش را حفظ کند؟
سیداحسان قاضی‌زاده هاشمی: من زاویه دید دیگری دارم. همه اینها را یک بازار می‌بینم که در این بازار باید بتوانید محصول با کیفیت‌تری عرضه کنید. اگر بخواهیم راجع به ساترا و حوزه صوت و تصویر فراگیر بحث کنیم بحث طولانی دارد. ما نظارت و سیاستگذاری صداوسیما روی نمایش خانگی را به‌وجود آوردیم اما منابع حمایت نمایش‌خانگی و مشارکت‌کنندگان آن متنوع است. طبعاً آنها یکسری محصولاتی عرضه می‌کنند و شبکه‌ها هم محصولاتی دیگر. خوب است که رقابت شکل بگیرد ما اتفاقاً فضای رقابتی را می‌پسندیم و به ساترا هم گفته‌ایم.
چطور تله‌فیلم در تلویزیون متولد شد؟
شما یک نهاد مثل معاونت سیما یا شبکه یک، دو، سه یا پنج نیستید. شما یک نهاد سیاستگذار مستقلید. اگر دیدید کیفیت این سریال در این پلتفرم اثر دیگری در این سریال می‌گذارد یعنی رقابت شکل گرفته است. یک عده‌ای در رقابت سینما و تلویزیون می‌گفتند که تلویزیون میدان را به سینما باخته است و به همین دلیل موضوع تله‌فیلم‌ها را مطرح کردند. این منطق غلطی است.
این رقابت مدیران تلویزیون را به تکاپو می‌اندازد
من این زاویه دید را به نمایش خانگی دارم. برای اینکه محصول باکیفیت تولید شود باید رقابت شکل بگیرد و کیفی‌سازی بشود و طبعاً هرکس هنر برتری دارد. این کار باعث می‌شود که مدیران تلویزیون به تکاپو بیفتند که کار با کیفیتی را ارائه دهند. در همان شبکه نمایش خانگی کار نازل کم نداریم؛ کارهای خیلی نازل و بی‌کیفیت که مردم آن را پس می‌زنند و پول سرمایه‌گذار تأمین نمی‌شود.
منتها آن نظارت و هویت فرهنگی برای ما مهم است و موضوع تجاری در اولویت‌های بعدی است. نظارت و هویت فرهنگی توسط ساترا سیاستگذاری می‌شود. به نظرم در این صحنه رقابت برقرار می‌شود. نه فقط در فیلم و سریال بلکه در برنامه‌های ترکیبی، مستندها و مسابقه‌ها هم چنین است. این رقابت چقدر خوب است که با شبکه‌های تلویزیونی برقرار شود. ما این را اصلاً قبول ندارم که تهدیدکننده است. شبکه تلویزیونی قدرتش را روی آنتن نشان دهد، کار خوب بسازد و از منابعی که در اختیار دارد به درستی استفاده و مدیریتش کند.
چرا یکسره آنتن در اختیار پیام‌‌های بازرگانی است؟
تسنیم: خیلی از تهیه‌کنندگان می‌گویند این رقابت به گونه‌ای بوده که یک دفعه در نمایش خانگی دستمزد آنقدر بالا رفت که در تلویزیون نمی‌توانیم این دستمزد را پرداخت کنیم و مجبور می‌شویم سراغ بازیگران دستِ چندم برویم. به تعبیر آقای لطیفی 75 درصد بودجه یک فیلم صرف بازیگران شده است؛ از یک طرف اتفاق دیگری در تلویزیون افتاد تحت عنوان بازرگانی و یا به قولی درآمدهایی که در خارج از سازمان صداوسیما وارد تلویزیون شدند. حتی برخی از مجریان از واژه زیرمیزی استفاده کردند و حتی برخی از برنامه‌ها و سریال‌ها وارد بازرگانی صداوسیما شدند.
قاضی زاده هاشمی: بحثی چند سال قبل در مجلس درباره شائبه‌هایی راجع به شرط‌بندی و بخت‌آزمایی ایجاد شد؛ مسابقه‌ای که به این شکل جایزه می‌داد و با ورود شورای نظارت این موضوع حل و فصل شد. واقعاً اقدامات جدی در این زمینه توسط شورای نظارت صورت گرفت. با وجود تمام این موضوعات باید درباره تمام درآمدهای بازرگانی صداوسیما اشاره کنم که اینها هدف‌گذاری شده است؛ صداوسیما موظف است 2 هزار و 700 میلیارد تومان درآمد بازرگانی داشته باشد؛ البته این مبلغ برای کشور خوب نیست؛ زیرا منجر به این می‌شود که یکسره آنتن را در اختیار پیام بازرگانی قرار دهیم. پس الزاماً چیز جالبی نیست؛ به ویژه با این شرایط اقتصادی و کرونایی که کشور دارد. با تمام این وجود تلاش‌مان بر این است که سهم بازرگانی از کل بودجه سازمان صداوسیما و درصد آن زیاد نشود چرا که بر مخاطب اثر می‌گذارد و مجبور می‌شویم حجم آنتن بیشتری واگذار شود.
صداوسیما به شدت نیاز به پول بازرگانی دارد
حرف ما با دولت این است که سهم بودجه عمومی و منابع عمومی را بالاتر ببرد و از آن طرف سهم بازرگانی را پایین‌تر بیاورد. آن موقع شورای نظارت بر صداوسیما به سازمان می‌گوید که این همه آگهی پخش نکند و این همه به دنبال مشارکت بین برنامه‌ای نباشد. البته صداوسیما به شدت نیاز به پول بازرگانی دارد و همه را باید به خزانه ببرد. اگر هر تهیه‌کننده و برنامه‌سازی به دنبال مشارکت برود و پول را به خزانه نفرستد، به سازمان و خودش ضربه زده است. الان به علت قاعده گذاری و به دلیل محاسبات مالی باید منابع به گردش خزانه برود. نه فقط شورای نظارت بلکه دیوان محاسبات و بازرسی کل کشور بر این موضوع نظارت دارد و این نظارت می‌تواند سازمان صداوسیما را از نظر درآمد و هزینه چارچوب‌دارتر کند.
آنچه الان ملاک ما قرار گرفته، این است که صداوسیما به سمت کیفی‌سازی برود، ارتقای شاخص‌های کیفی. یعنی حداقل شاخص‌های کیفی برنامه‌سازی‌اش ارتقاء پیدا کند و از آن طرف رقبایش هم حضور دارند. خواه ناخواه برنامه‌های تلویزیون در یک فضای رقابتی به این سمت و سو خواهد رفت که شاخص‌های کیفی‌اش را ارتقاء بدهد.
منتظرم روزی را ببینم دیگران از ما کپی کنند
تسنیم: چرا آنقدر کارگردانان خوب‌مان از تلویزیون به سمت نمایش خانگی رفته‌اند؟
حسین فردرو: خودم همواره دوست داشتم در جای جدید حضور پیدا کنم چرا که به نظرم یک محمل جدید ارتباطی است. این موضوع را خیلی بد نمی‌بینم. اگر شرایطی پیش بیاید با تلویزیون هم همکاری می‌کنم. دوست دارم کاری کنم که نتیجه‌اش از کشور خودم به بیرون برود. به جای اینکه از ما بپرسید چرا آنقدر برنامه کپی می‌کنید، به حدی برسیم که بپرسید چرا برنامه‌‌هایمان در کشور‌های دیگر کپی نمی‌شود؟ ما هم یک چیزی بسازیم و دیگران از ما کپی کنند.
شوراهای دست و پاگیرِ تلویزیون
تسنیم: در سیما فیلم، تمرکزگرایی در حوزه فیلم و سریال اتفاق افتاد. تهیه‌کنندگان صحبت‌های مختلفی داشتند؛ یکسری موافق و یکسری هم مخالف بودند. دامنه کار شبکه‌ها را پایین آوردند و فیلم‌سازی به صورت انحصاری به دست سیمافیلم افتاد. البته این مرکز کارهای خوبی کرده است اما الان تبدیل به شبکه توزیع کننده شده است. آیا موافقید که فیلم و سریال در مرکزی به نام سیمافیلم منحصراً کار شود یا مثل گذشته گروه فیلم و سریال شبکه‌ها با هم رقابت داشته باشند؟
محمد هاشمی اصل: اولویت کار کردن و مسئولیت سیما فیلم تولید فیلم و سریال است. موازی‌کاری رخ می‌داد؛ هم شبکه‌ها طرح می‌گیرند و هم خود سیمافیلم. در سیمافیلم چند گروه ایجاد شده است: الف ویژه، فیلم و سریال و... متأسفانه سازوکار و تمرکز مهم نیست، مهم خروجی این کار است که چه می‌شود؟ این شوراهای دست و پاگیر هیچ وقت نمی‌آیند که راهنمایی کنند. این که مثلا اشکال این فیلمنامه این است، برطرفش کنید. یک کاری را ساماندهی کنیم و اشکالات آن را بگیریم و کار جذابی بشود.
تسنیم: گفته می‌شود "آوای باران2" را می‌خواستید بسازید و گفتند ضعیف بوده است، در صورتی که کارهایی می‌سازند که ضعیف‌اند. چرا تلویزیون کماکان به تهیه‌کنندگان شکست خورده کار می‌دهد؟
محمد هاشمی‌اصل: آن را باید از مدیران بپرسید آقایانی که هستند چه کسی موفق است و چه کسی چه‌کار می‌کند. تهیه‌کننده فردی است که نطفه یک مجموعه نمایشی در دفترش بسته می‌شود، اگر تهیه‌کننده مؤلف باشد، فیلمنامه را بشناسد و تفکر داشته باشد و بتواند این تفکر را در کل سریال جاری و ساری کند، آن سریال موفق می‌شود.
تلویزیون آن زمانی لطمه خورد که مجری و تهیه‌کننده‌اش یک نفر شد
* علاوه بر این می‌خواهم اشاره کنم که کنداکتور تلویزیون هم در مواردی ضربه‌زننده است، برای مثال در شب یلدا مخاطب را بمباران می‌کنند که کدام شبکه را ببینند و در سال تحویل هم این اتفاق می‌افتد؛ چه لزومی دارد همه ویژه برنامه مناسبتی داشته باشند؟
شب یلدا و سال تحویل ماراتن غیرمنطقی میان بازیگران رخ می‌دهد. سال 1373 آقای فردرو برنامه‌ای می‌ساخت که اولین بار آقای شجریان به تلویزیون آمد. این برنامه فقط یک میهمان داشت. یعنی این‌طور نبود که این برود و آن بیاید. شب یلدا تازه مد شده و برنامه این شکلی می‌گیرند. چیزی از درون آن بیرون نمی‌آید. تهیه‌کنندگان چه طرحی دارند که با شبکه‌های دیگر فرق کند. فقط مجری‌محور شده است. یکی از این مجریان مجری تهیه‌کننده می‌شود، یکی از آسیب‌ها است. تلویزیون آن زمانی لطمه خورد که مجری و تهیه‌کننده‌اش یک نفر شد و بابت آنها هزینه داد. مجری را نتوانسته حذف کند و کماکان هم ضربه می‌خورد.
آقای مجری! این برنامه شما نیست!
یکی از معضلات تلویزیون این است که مجریان تهیه‌کننده آن برنامه شده‌اند. همان نگاهی که خودشان دارند پیاده می‌کنند. به راحتی برند برنامه را حفظ کنید. یک مدلی شده که الان مجریان می‌نشینند جلوی دوربین می‌گویند به برنامه من خوش آمدید. این برنامه برای تو نیست این برنامه برای صداوسیما است. گرفتاری‌های ما الان این است. در خصوص بحث کپی‌برداری از برنامه‌ها هم باید بگویم که اصولا بدخط رونویسی می‌کنیم و گرنه کپی‌برداری خوب اشکالی ندارد.
صداوسیما هرچه می‌گوید منبع و مرجع است
تسنیم: آقای مفید، ورود بی‌رویه آگهی بازرگانی سازمان صداوسیما به سریال‌ها و برنامه‌ها به قول خیلی از کارشناسان و منتقدین ضربه‌های مهلکی به محتوای برنامه‌ها و سریال‌ها زد، نظر شما چیست؟
مفید: به نظرم سازمان صداوسیما مقطعی را دو سه سال پیش گذراند و تلخ برای من این بود که کارشناسانی که به برنامه دعوت می‌شدند به دلیل قبول هزینه‌ای که می‌کردند دعوت می‌شدند. صداوسیما جایی است که وقتی حرفی می‌زند مرجع است و بچه‌ای که جلوی تلویزیون نشسته هر حرفی که آن می‌زند را باور می‌کند چرا که تلویزیون آن را زده است.
ورود بازرگانی صداوسیما به برنامه و سریال، توهین به معاونت سیما است
به نظرم باید بین آگهی و محتوای برنامه تفکیک شود. این نمی‌شود که هر کالایی صاحب یک برنامه فرهنگی بشود و آن برنامه را تحت‌الشعاع تبلیغِ خودش قرار بدهد. به نظرم این کار اصلا در شأن صداوسیما نیست و حتی قابل توجیه برای یک شبکه سراسری هم نیست. می‌گویند بودجه نداریم واقعیت این است بودجه‌های فرهنگی را جای دیگری می‌دهیم. باید به صداوسیما بدهیم تا از این فضا یک مقداری فاصله بگیرد. بنابراین آگهی‌ها در جای خودشان قرار بگیرد و برنامه‌ها در جای خودشان باشند. اتفاق بدتر این است که بخش بازرگانی سازمان تکفل محتوایی برخی از برنامه‌ها را قبول می‌کند. به نظرمن این توهین به معاونت سیما است. از نظر جایگاهی معقول نیست.
زیرمیزی در هرکاری می‌تواند باشد
تسنیم: برخی از راه درروها و زیرمیزی‌ها سخن می‌گویند. آیا شما به این موضوع اعتقاد دارید؟
بهروز مفید: من بیشتر در فضای نمایشی حضور دارم و شاید در فضای ترکیبی وجود داشته باشد. در هر جایی نظارت وجود نداشته باشد، آسیب‌پذیری خودش را دارد، اما به عنوان یک رویه پذیرفته شده در صداوسیما مطلقاً نیست. اصطلاح زیرمیزی که شما می‌فرمایید در هر کاری می‌تواند وجود داشته باشد. شاید زمینه‌اش بیشتر در فضاهای ترکیبی فراهم باشد. به نظرمن باید دقت لازم بشود تا چنین اتفاقی رخ ندهد.
از روزمرگی فاصله بگیریم به سریال‌هایمان کمک زیادی می‌شود
تسنیم: خلأهایی که در 1399 احساس می‌کنید چیست؟
بهروز مفید: بین 1397، 1398 و 1399 خیلی فاصله‌گذاری نمی‌کنم. یعنی نمی‌خواهم بگویم این خلأها برای امسال بوده و یا برای سال گذشته نبوده است. صداوسیما جایی است که بیش از بقیه با مردم و مخاطب در تماس است. یک کاری مورد استقبال قرار می‌گیرد و 70 درصد بیننده دارد؛ رقم کمی نیست. شما فرض کنید کاری 10 درصد مخاطب برای جامعه ما یعنی 8 میلیون بیننده داشته باشد، کدام روزنامه و کتاب می‌تواند با این رقابت کند؟ بهترین فیلم‌های سینمایی که خیلی هم پرفروش باشند و به ندرت در سال یک فیلم اتفاق می‌افتد امکان ندارد 2-3 میلیون مخاطب بیشتر داشته باشد. بنابراین تلویزیون جایگاه بسیار مهمی دارد و همه باید کمک کنند. اگر بتوانیم از روزمرگی فاصله بگیریم به سریال‌هایمان کمک زیادی می‌شود. سریالی که در 5، 6 ماهه تولید می‌شود چه خروجی خواهد داشت؟ یک فیلمنامه باید زمان لازم برای چکش‌کاری را داشته باشد.
نسبت به بودجه‌ای که برای شبکه تعیین می‌شود تعهد وجود ندارد
ما باید زمان معقولی برای تولید کارها بگذاریم. باید برای کارهای گفت‌و‌گو محور وقت بگذاریم. در عرض یک روز سه برنامه ضبط می‌کنیم قطعاً داریم به کاهش ظرفیت آن کار دامن می‌زنیم. مجری باید فرصت خوب داشته باشد. این بداهه‌گویی‌ها لطمه می‌زند. باید مدیران ما مقداری جسارت بیشتری داشته باشند و ابزار لازم به او داده شود. در عین حال مسئولیت شبکه‌ها باید افزایش پیدا کند و درباره بودجه‌ای که دارند، پاسخگو باشند. سال‌های سال است که نسبت به بودجه‌ای که برای شبکه تعیین می‌شود تعهد وجود ندارد. شبکه‌ها باید به سمت تخصصی شدن برود.
تسنیم: از تلویزیون ناراحتید؟
بهروز مفید: باید این‌طور بگویم بین تهیه‌کننده‌ای که 30، 40 سال کار می‌کند و تهیه‌کننده ای که یک سال و دو سال کار می‌کند تفاوتی قائل نمی‌شوند. به نظرم باید به نیروهای‌مان و کارگردان‌هایمان و تهیه‌کنندگان اعتبار خاص بدهیم و الان تهیه‌کنندگان سازمان کم بهاترین نیروهایی‌اند که به آنها اهمیت داده می‌شود. اما اگر کار خوب شد روی آن حساب باز نمی‌کنند. تهیه‌کننده‌های ما باید تخصصی بشوند. یک باره یک نفر وارد می‌شود و در فاصله 5، 6 ماه بدون آنکه تجربه کار نمایش داشته باشد سریال خوبی به او می‌دهند یا بدون آنکه تجربه کار ترکیبی داشته باشند کار روزانه می‌دهند. اینها برای مدیریت ما نقطه قوت نیست.
می‌خواستند جلوی "بیگانه‌ای با من است" را بگیرند
تسنیم: اتفاق تلخ 1399 برای شما؟
بهروز مفید: سریال "بیگانه ای با من است". در حقیقت به طور ناگهانی به ما اطلاع دادند این کار در فاز یک متوقف می‌شود بدون اینکه از منِ 40 سال کار کرده و کارگردانی که چندین سال کار تجربه کرده، هیچ نظری بپرسند. گفتم این کار تلخ نیست. کار تلخ از نظر من این است با اعصاب مخاطب درگیر شود اما کار ما درام بود با احساسات مخاطب ارتباط می‌گرفت.
بعد از پافشاری ما فاز دو که قرار بود در 30 قسمت باشد به 9 قسمت تغییر پیدا کرد و این برای ما آزرده خاطری ایجاد کرد. الان می‌توانم درباره‌اش صحبت کنم که کار می‌توانست دیده شود. من قبول دارم اختلاف نظر همیشه وجود دارد اما چرا برای عوامل برنامه‌ساز این احترام را قائل نیستند. تصمیم گرفتن پشت درب‌های بسته کار خوبی نیست. وقتی برای مدیران تلویزیون فرقی نکند مجری که چند سال در دانشگاه صداوسیما تحصیل کرده یا مجری که به واسطه اسپانسر از بیرون می‌آید، چه فایده‌ای دارد؟
ادامه دارد...
انتهای پیام/
