روایتی از امام رضا (ع) که انسان را یاد سردار سلیمانی می‌اندازد

حجت‌الاسلام محمدعلی معینیان، استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی تسنیم درباره اهمیت کرامت در سیره رضوی گفت: کرامت موضوعی است که در سرتاسر سیرۀ امام رضا علیه‌السلام دیده می‌شود. برای فهم بیشتر این مسئله، نیاز است مقداری دربار کرامت بدانیم. کرامت به معنای گرامی داشتن و بزرگ شمردن دیگران است، لذا در نسبتِ با دیگران تعریف می‌شود. خداوند خلقت انسان را با کرامت و بزرگی قرار داد، همچنان که در سورۀ اسراء می‌فرماید «وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنی‌‌آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْر»؛ یعنی ما فرزندان آدم را کرامت بخشیدیم؛ و بعد او را در خشکی و دریا حرکت دادیم. در انتهای آیه می‌فرماید این انسان‌ها را که کرامت بخشیدیم، بر بسیاری آفریده‌های خود برتری دادیم. این برتری داشتن انسان از ناحیۀ خداوند و به دنبال کرامت است. ما به عنوان یک مؤمن وظیفه داریم در قبال کرامت دو اقدام داشته باشیم: ابتدا باید این کرامت را با تقوا حفظ کنیم. دوم اینکه کرامت دیگران را حفظ کنیم. پس هم در قبال کرامت خود و هم در قبال کرامت دیگران مسئولیم.

وی افزود: کرامت با اطاعت خداوند حاصل می‌شود؛ پس بزرگوارترین انسان، مطیع‌ترین آنها هستند و مطیع‌ترین آنها افرادی‌اند که به درجات عالی تقوا دست یابند و به تعبیری، با تقواترین‌ها، همان کریم‌ترها خواهند بود، لذا می‌فرماید «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ‏ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ». چه کسانی با تقواترند؟ بدون تردید، در اوج اهل تقوا، حضرات معصومین علیهم‌السلام قرار دارند و به دنبال ایشان، شیعیان و خاصان ایشان، کریم‌ترین انسان‌ها نزد خداوند متعال هستند. در زیارت جامعۀ کبیره در اوصاف ائمۀ معصومین علیهم السلام داریم «وَ أصُولُ الکَرَمِ»؛ یعنی آن بزرگواران ریشه و اصول کرم هستند. یا در فرازی داریم «عَادَتُكُمُ الْإِحْسَانُ وَ سَجِیَّتُكُمُ الْكَرَمُ»؛ یعنی عادت شما احسان و ذاتشان با کرامت و بزرگواری همراه است. اما سایر انسان‌ها باید کرامتشان را حفظ کنند که راهش، عبودیت و تقواست. هرکه بر خلاف این مسیر گام بردارد، کرامت ذاتی‌اش را از دست می‌دهد؛ چرا که خداوند در قرآن اشاره دارد وقتی انسان از این مراتب فاصله بگیرد، «أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ»، یعنی از حیوان نازل‌تر و گمراه‌تر خواهد شد؛ پس نه تنها کرامت و بزرگی را از دست می‌دهد بلکه به مرحلۀ پستی و فرومایگی خواهد رسید تا حدی که از حیوان هم پست‌تر می‌شود. لذا وظیفه داریم این کرامت را در خودمان حفظ کنیم و با عبودیت و تقوا آن را ارتقاء دهیم.

معینیان با اشاره به اینکه انسان کریم انسانی است که در مراحل بالای عبودیت و تقوا قرار دارد و در روایات نشانه‌هایی برایش ذکر شده است، گفت: یکی از نشانه‌های آن، تسلط بر زبان است. انسان با کرامت به شدت از زبان خود محاظفت می‌کند تا به گناه آلوده نشود. همچنین انسان کریم به دیگران بسیار احسان و نیکی می‌کند و شرّ و بدی نسبت به دیگران روا نمی‌دارد. مورد بعدی اینکه از خطا و لغزش دیگران چشم‌پوشی می‌کند. اهل عفو و گذشت است و اهل انتقام و کینه‌توزی نیست. قبل از اینکه دیگران از او درخواست کنند، به شما عطا می‌کنند. نکته دیگر اینکه انسان باید کرامت دیگران را حفظ کند. در روایت داریم هرکه مؤمنی را تحقیر کند، یعنی کرامت او را زیر پا بگذارد و تحقیرش کند، به ذات الهی اهانت و با خداوند اعلام جنگ کرده است.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: امام رضا (ع) در روایتی فرمود «لَا یَتِمُّ عَقْلُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ حَتَّی تَکُونَ فِیهِ عَشْرُ خِصَالٍ»؛ یعنی عقل انسان کامل نمی‌شود مگر اینکه 10 خصلت در خود ایجاد کند. حضرت پس از آنکه 9 مورد را گفت، سپس فرمود: الْعَاشِرَةُ وَ مَا الْعَاشِرَةُ؛ دهمی، چه دهمی! این جمله نشان از تأکید امام بر این گزینه دارد. امام ادامه داد: لَا یَرَی أَحَداً إِلَّا قَالَ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی وَ أَتْقَی؛ یعنی دهمین صفت این است که کسی را نبیند مگر اینکه بگوید او از من برتر و با تقواتر است. امام (ع) این موضوع را به صورت عام فرمود. این مسئله چگونه ممکن است؟ امام شرح می‌دهد: إِنَّمَا النَّاسُ رَجُلَانِ؛ انسانها دو گونه‌اند: عده‌ای خَیْرٌ مِنْهُ وَ أَتْقَی و عده‌ای رَجُلٌ شَرٌّ مِنْهُ وَ أَدْنَی. یعنی «گروهی هستند که از وی برتر و با تقواترند گروهی از وی بدتر و پست ترند.»

معینیان افزود: در شرایطی که فردی را پایین‌تر از خود می‌بینیم، چگونه او را برتر از خود بدانیم؟ امام فرمود وقتی فردی از گروه پایین‌تر و بدتر را مشاهده کند، با خود بگوید: شاید این شخص نیکی‌هایش پنهان باشد که برای وی بهتر است و خوبی‌های من آشکار است که برایم شر محسوب می‌شود. وقتی انسانِ بهتر و پاک‌تر از خویش را ببیند، در برابرش فروتنی کند تا به مقام وی برسد. حضرت فرمود اگر اینگونه عمل کردی، بی‌گمان خداوند به او کرامت بخشد و نیکی‌اش دلپذیرتر شود و یاد او نیک شود؛ در این شرایط سرور مردم دوران خود خواهد شد. فَإِذَا فَعَلَ ذَلِکَ فَقَدْ عَلَا مَجْدُهُ وَ طَابَ خَیْرُهُ وَ حَسُنَ ذِکْرُهُ وَ سَادَ أَهْلَ زَمَانِه».

وی با اشاره به بزرگ‌منشی سردار شهید حاج قاسم گفت: وقتی این روایت را می‌خوانیم، ناخودآگاه ذهن انسان به سوی شهید حاج قاسم می‌رود. آن بزرگوار هم در مقام عبودیت و تقوا در اوج بود و هم این فرمایش امام را جامۀ عمل پوشاند. ایشان هیچ‌گاه با نگاه تحقیر به کسی نظر نکرد و با همه تواضع داشتند؛ نتیجۀ این امر، بزرگ شدن این شخصیت والامقام در جامعه و نزد خدا بود.

انتهای‌پیام/