«معجزه آبخیزداری»|آبخیزداری و آبخوانداری در قوانین برنامه توسعه جمهوری اسلامی ایران

به گزارش خبرگزاری تسنیم«پرونده معجزه آبخیزداری»؛ قوانین برنامه توسعه یکی از قوانین و اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود که به صورت پنجساله تنظیم شده و پس از تصویب در مجلس شورای اسلامی توسط رئیس جمهور ابلاغ می شود. با توجه به اهمیت آبخیزداری و آبخوانداری در مدیریت آب و منابع طبیعی کشور، در این گزارش به جایگاه آبخیزداری و آبخوانداری در طی این برنامه ها می پردازیم.

** قانون برنامه دوم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1376-1380)

‌تبصره 76 - به منظور تسریع و جلب منابع بیشتر جهت سرمایه‌گذاری در اجرای طرح‌های آب و خاک کشاورزی شبکه‌های فرعی آبیاری و‌زهکشی، دام و طیور و شیلات، احیای منابع طبیعی، شبکه‌های آبیاری و زهکشی و آبخیزداری دولت مکلف است حداکثر تا سقف سی درصد (30%)‌ از اعتبارات مصوب طرح‌های فوق در بودجه سالانه را با اعلام وزرای مسئول و از طریق وزارتخانه ذیربط در اختیار بانک کشاورزی قرار دهد. ذیحسابان‌مکلفند مبالغ پرداختی به بانک کشاورزی را به هزینه قطعی منظور دارند. بانک کشاورزی موظف است از محل تلفیق منابع مذکور با منابع اعتباری‌سیستم بانکی و منابع حاصل از مشارکت کشاورزان و دامداران جهت سرمایه‌گذاری در این طرح‌ها در چارچوب مقررات اعتباری بانک مبادرت به‌اعطای تسهیلات نماید.

از همین پرونده بیشتر بخوانید:

آبخیزداری و آبخوانداری؛ اولویت تحول آفرین وزیر جهاد کشاورزی در بخش کشاورزی

«معجزه آبخیزداری»|مروری بر دیدگاه های مرحوم پرویز کردوانی درباره آبخیزداری و آبخوانداری

«معجزه آبخیزداری»| کشاورزی شهری؛ توصیه آبخیزداری برای امنیت غذایی

«معجزه آبخیزداری»| تأمین 45 درصد منابع آب ایران با جنگل‌های زاگرس/ چرا طرح‌های آبخیزداری در جنگل‌های زاگرس باید در اولویت باشد؟

«معجزه آبخیزداری»|رونق کشاورزی در مناطق نیمه بیابانی در طول تمدن ها / علت چیست؟

«معجزه آبخیزداری»|آب شرب کدام شهر با آبخیزداری تأمین شد؟

«معجزه آبخیزداری»|مدیریت آب باران در منشأ با آبخیزداری؛ سیاستی راهبردی برای مقابله توأمان سیل و خشکسالی

«معجزه آبخیزداری»|هوتک ها؛ سامانه های ارزشمند آبگیر باران در جنوب ایران/ ضرورت سازماندهی 2000 هوتک

«معجزه آبخیزداری»|ماجرای پر آب شدن قنات باغات آستان حضرت معصومه قم با آبخیزداری

«معجزه آبخیزداری»|آبخیزداری محور توسعه روستایی/ درخواست های متعدد کشاورزان برای آبخیزداری و آبخوانداری

«معجزه آبخیزداری»|توصیه های مهم رهبر معظم انقلاب نسبت به آب خوزستان/ آبخیزداری باید با جدیت و قوت دنبال شود

«معجزه آبخیزداری»|گذر از بحران آب و خشکسالی در کالیفرنیای آمریکا با آبخیزداری و کنترل سیلاب

«معجزه آبخیزداری»|گوش شنوایی برای تصویب قانون مدیریت جامع حوزه آبخیز وجود ندارد

«معجزه آبخیزداری»|ضرورت توجه به آبخیزداری و آبخوانداری در دولت سیزدهم

«معجزه آبخیزداری»|تنش‌های آبی خوزستان نتیجه بی‌توجهی به آبخیزداری است

«معجزه آبخیزداری»|مدیریت جامع حوزه آبخیز؛ مهمترین راهکار غلبه بر تنش آبی استان خوزستان

** قانون برنامه سوم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1381-1385)

‌ماده 106 – به دولت اجازه داده می‌شود:به‌منظور جلب منابع مالی بیشتر جهت سرمایه‌گذاری و تسریع در اجرای طرحهای تأمین آب و خاک کشاورزی، شبکه‌های اصلی و فرعی‌آبیاری و زهکشی طرحهای کوچک آبی و احیاء قنوات و چشمه‌سارها، دام و طیور و دامپزشکی و شیلات، منابع طبیعی(‌جنگل، مرتع و بیابان) ‌آبخیزداری، نوغانداری، زراعت و باغداری اعتبارات لازم را در بودجه‌های سالانه منظور و از طریق وزارتخانه ذی‌ربط دراختیار بانک کشاورزی قرار‌دهد.  مبالغ پرداختی به بانک کشاورزی به‌هزینه قطعی منظور می‌شود. بانک کشاورزی موظف است از محل تلفیق منابع مذکور با منابع اعتباری سیستم‌بانکی و منابع حاصل از مشارکت تولیدکنندگان و بهره‌برد اران بخش کشاورزی جهت سرمایه‌گذاری در طرحهایی که دارای توجیه فنی و اقتصادی‌هستند، در چارچوب مقررات، تسهیلات اعطاء کند.

** قانون برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1386-1390)

‌ماده 69- دولت مکلف است برنامه حفظ، احیاء، اصلاح، توسعه و بهره‌برداری از منابع‌طبیعی تجدیدشونده را باتوجه به اولویت‌های زیر تنظیم و به مورد اجراء بگذارد:

‌الف - خروج دام از جنگل و ساماندهی جنگل نشینان شمال تا پایان برنامه چهارم‌به میزان هفتاد درصد (70%) باقیمانده دام و جنگل‌نشینان در پایان سال 1383.

ب - کاهش پنجاه درصد (50%) دام مازاد از مراتع جهت تعادل بین دام و مرتع و‌همچنین لغو و اصلاح پروانه چراهای مربوطه.

ج - اجرای عملیات آبخیزداری در بیست درصد (20%) سطح حوزه‌های سدهای‌در دست اجرا، تمام شده و ده درصد (10%) حوزه‌های سایر مناطق.

‌د - توسعه زراعت چوب به میزان حداقل یکصد هزار هکتار، حذف تعرفه واردات‌چوب و تشدید مبارزه با قاچاق چوب.

‌هـ - توسعه فضای سبز و جنگلهای دست کاشت به میزان حداقل پانصد هزار‌هکتار. همچنین اجرای عملیات کنترل کانونهای بحرانی بیابان‌زا به میزان حداقل یک و نیم‌میلیون هکتار.
‌و - اجرای عملیات پخش سیلاب (آبخوانداری) در حوزه‌های شهری، روستائی و سایر اراضی‌کشاورزی و منابع طبیعی به میزان یک و نیم میلیون هکتار به منظور ایجاد مراتع مشجر،‌تبدیل اراضی بیابانی به زراعی و تغذیه آبخوانها.

‌ز - پوشش کامل حفاظتی در جنگلهای کشور (‌شمال، زاگرس، ارسباران، خلیج‌عمان و ایرانی – تورانی

ح - پوشش کامل سوخت‌رسانی به عشایر، جنگل‌نشینان و روستائیان.

ط - گسترش مشارکت شوراهای روستائی و بسیج محلی در حفاظت از جنگلها و‌مراتع به میزان پانزده درصد (15%) از سطح عملیاتی.

** قانون برنامه توسعه پنجم جمهوری اسلامی ایران (1391-1395)

ماده140-

به منظور مدیریت جامع (به هم پیوسته) و توسعه پایدار منابع آب در کشور:

الف ـ در راستای ایجاد تعادل بین تغذیه و برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی در کلیه دشتهای کشور، وزارت نیرو نسبت به اجرای:

1. پروژه‌های سازه‌ای و غیرسازه‌ای در سطح تمامی دشتهای کشور با اولویت دشتهای ممنوعه آبی
2. اقدامات حفاظتی و جلوگیری و مسلوب‌‌المنفعه نمودن برداشتهای غیرمجاز از منابع آب زیر زمینی در چهارچوب قانون تعیین تکلیف چاههای آب فاقد پروانه

3. نصب کنتورهای حجمی بر روی کلیه چاههای آب محفوره دارای پروانه با هزینه مالکان آن

4. اعمال سیاستهای حمایتی و تشویقی

5. اجرای نظام مدیریتی آب کشور براساس سه سطح ملی، حوضه‌های آبریز و استانی به نحوی اقدام نماید که تا پایان برنامه با توجه به نزولات آسمانی، تراز منفی سفره‌های آب زیرزمینی در این دشتها نسبت به سال آخر برنامه چهارم حداقل بیست و پنج درصد (25%) (دوازده و نیم درصد(12.5%) از محل کنترل آبهای سطحی و دوازده و نیم درصد (12.5%) از طریق آبخیزداری و آبخوان‌داری) با مشارکت وزارت جهاد کشاورزی بهبودیافته و با استقرار نظام بهره‌برداری مناسب از دشتهای موضوع این بند اهداف پیش‌بینی‌شده را تحقق بخشد.
ب ـ وزارت جهاد کشاورزی طرحهای تعادل بخشی نظیر آبخیزداری، آبخوان‌داری، احیاء قنوات، بهبود و اصلاح روشهای آبیاری و استقرار نظام بهره‌برداری مناسب دشتهای موضوع بند « الف»را به نحوی اجراء نماید که اهداف پیش‌بینی شده تحقق یابد.

ماده 141-
ج ـ دولت مکلف است در تهیه و اجرای همزمان طرحهای تأمین آب و طرحهای مکمل نظیر احداث شبکه‌های آبیاری و زهکشی و تجهیز و نوسازی اراضی پایین‌دست و طرحهای حفاظت خاک و آبخیزداری در حوزه‌های بالادست سدهای مخزنی هماهنگی لازم به عمل آورد.

د ـ دولت شبکه‌های اصلی و فرعی آبیاری و زهکشی اراضی آبخور سدهای احداث‌شده را گسترش دهد به نحوی که سالانه حداقل بیست واحد درصد نسبت‌ به عملکرد طرحهای سال قبل افزایش یابد.

ماده 142- به منظور تقویت بازارهای محلی و منطقه‌ای و توجه به ارزش آب:

الف ـ به وزارت نیرو اجازه داده می‌شود خرید آب استحصالی و پساب تصفیه‌شده از سرمایه‌گذاران اعم از داخلی و خارجی، آب مازاد ناشی از صرفه‌جویی حقابه‌داران در بخشهای مصرف و همچنین هزینه‌های انتقال آب توسط بخش غیردولتی را با قیمت توافقی یا با پرداخت یارانه بر اساس دستورالعمل مصوب شورای اقتصاد، تضمین نماید.
ب ـ سرمایه‌گذاری و مالکیت، مدیریت و بهره‌برداری سدها و شبکه‌های آبرسانی با حفظ کلیه حقوق حقابه‌بران، توسط بنگاهها و نهادهای عمومی غیردولتی و بخشهای تعاونی و خصوصی با رعایت سیاستهای کلی اصل چهل و چهارم (44) قانون اساسی و قانون مربوط مجاز است.

ج ـ به منظور جمع‌آوری آبهای سطحی و هرز آبهای پراکنده و نیز استفاده و جمع‌آوری نزولات آسمانی در فصلهای غیرزراعی برای بهبود کشاورزی، وزارت نیرو موظف است در دو سال اول برنامه نسبت به احیاء آب‌بندانهای شناخته‌شده اقدام و در صورت نیاز آب‌بندانهای جدید احداث نماید.

ماده148- دولت مکلف است جهت اصلاح الگوی بهره‌برداری از جنگلها، مراتع و آب و خاک اقدامات زیر را انجام دهد:
الف ـ جایگزینی سوخت فسیلی و انرژی‌های تجدیدپذیر به جای سوخت هیزمی

ب ـ توسعه زراعت چوب و تشدید مبارزه با قاچاق چوب و محصولات جنگلی و مرتعی و حذف تعرفه واردات چوب و امکان واردات چوب عمل‌آوری‌نشده

ج ـ ساماندهی جنگلها و حمایت از تولید دام به روش صنعتی

د ـ ساماندهی ساخت و ساز در مناطق جنگلی براساس قوانین و مقررات ذی‌ربط

هـ ـ توسعه جنگلهای دست کاشت

و ـ اجرای عملیات آبخیزداری تا سطح هشت میلیون هکتار تا پایان برنامه

ز ـ اجرای عملیات بیابان‌زدایی و کنترل کانونهای بحران

** قانون برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1396-1400)

ماده35ـ دولت مکلف است به‌منظور مقابله با بحران کم‌آبی، رهاسازی حقآبه‌های زیست‌محیطی برای پایداری سرزمین، پایداری و افزایش تولید در بخش کشاورزی، تعادل‌بخشی به سفره‌های زیرزمینی و ارتقای بهره‏وری و جبران تراز آب، به‌میزانی که در سال پایانی اجرای قانون برنامه یازده میلیارد مترمکعب شود، اقدامات زیر را به‌عمل آورد:

الف ـ افزایش عملکرد در واحد سطح و افزایش بهره‌وری در تولید محصولات کشاورزی با اولویت محصولات دارای مزیت نسبی و ارزش صادراتی بالا و ارقام با نیاز آبی کمتر و سازگار با شوری، مقاوم به خشکی و رعایت الگوی کشت مناسب با منطقه

ب ـ توسعه روشهای آبیاری نوین، اجرای عملیات آب و خاک (سازه‌ای و غیرسازه‌ای)، توسعه آب‌بندها و سامانه(سیستم)‌های سطوح آبگیر حداقل به میزان ششصد هزار هکتار در سال

تبصره ـ برای توسعه روشهای آبیاری نوین حداقل هشتادوپنج‌درصد(85%) هزینه‌ها به‌عنوان کمک بلاعوض توسط دولت در قالب بودجه سالانه تأمین و پرداخت می‌شود

پ ـ حمایت از توسعه گلخانه‌ها و انتقال کشت از فضای باز به فضای کنترل‌شده و بازچرخانی پسابها، مدیریت آبهای نامتعارف و مدیریت آب مجازی

ت ـ طراحی و اجرای الگوی کشت با تأکید بر محصولات راهبردی و ارتقای بهره‌وری آب در چهارچوب سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و تأمین منابع و الزامات مورد نیاز در قالب بودجه سالانه و اعمال حمایت و مشوق‌های مناسب فقط در چهارچوب الگوی کشت

ث ـ احیاء، مرمت و لایروبی قنوات به میزان سالانه پنج‌درصد(5%) وضع موجود در طول اجرای قانون برنامه با تأکید بر فعالیت‌های آبخیزداری و آبخوانداری برای احیای قنوات

ج ـ ایجاد زیرساخت مورد نیاز برای پرورش دویست‌هزارتن ماهی در قفس تا پایان اجرای قانون برنامه و توسعه فعالیت‌های شیلاتی و ایجاد تأسیسات زیربنایی در سواحل کشور

چ ـ برق‌دار کردن چاههای کشاورزی دارای پروانه بهره‌برداری
ح ـ نصب کنتور هوشمند و حجمی آب با اعطای تسهیلات از وجوه اداره‌شده بر روی چاههای دارای پروانه بهره‌برداری تا پایان اجرای قانون برنامه

خ ـ استفاده از آب استحصالی سدها، با اولویت تأمین آب شرب مورد نیاز در حوضه آبریز محل استقرار سد
د ـ تأمین حقابه کشاورزان از رودخانه‌ها، چشمه‌ها و قنات‌ها از آب سدهای احداثی بر روی این رودخانه‌ها، قنات‌ها و چشمه‌ها

گزارش از: مهدی عرفانیان

انتهای پیام/