زیارت ائمه علیهم السلام بیعت دوباره با آنان است/ زیارتنامه ها منابعی برای تقویت آموزه های معرفتی

حجت‌الاسلام ادیب یزدی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی تسنیم دربارۀ اهمیت زیارت گفت: یکی از آداب مهم مسلمانان که ریشه در آموزه‌های قرآن، سنت نبوی و عترت دارد، زیارت قبور مطهر انبیاء و اولیاء به ویژه ائمۀ معصومین علیهم‌‌السلام و حتی بزرگان دین است. ظاهرش این است که شما با زبانتان نسبت به زیارت‌شونده ابراز ارادت می‌کنید، اما محتوایش نوعی همراهی و تسلیم شدن و تمکین در برابر افکار و سنن و رفتار آن شخصیت مورد زیارت است. یا می‌توان گفت زیارت، نوعی بیعت است که با شخص مزرور توسط زائر انجام می‌شود؛ مثلاً وقتی به زیارت علی بن موسی الرضا علیه‌السلام می‌روید، در واقع به گونه‌ای  با ایشان بیعت قلبی و عملی می‌کنید که گویی حیات دارد. البته می‌دانیم مرگ آن بزرگواران مانند سایر مردم نیست. این انوار مقدس پس از مرگ هم دارای حیات ملکوتی‌اند و همچنان ولایتشان بر تمام شئونات خلایق استقرار دارد؛ همچنان که از ازل نیز اینچنین بودند. حال وقتی به زیارت ایشان می‌رویم، گویی در روزگارشان حضور داریم و از نزدیک با آن بزرگواران بیعت می‌کنیم و بیعت ما به این گونه است که به دنبال احیای ارزش‌هایی هستیم که امام معصوم ما را به آنها دعوت می‌کرده است.

  زیارتنامه‌ها منبع وثیقی برای تقویت آموزه‌های معرفتی‌اند

وی درباره ویژگی زیارتنامه‌ها گفت: هر امامی که به لقای خداوند می‌پیوست، سایر ائمه زیارتنامه‌ای دربارۀ ایشان صادر می‌کردند تا به شیعیان تفهیم کنند با این کلمات و با این آدابی که می‌گوییم زیارت بجا آورید. از امام سجاد، امام صادق و امام هادی علیهم‌السلام دستوراتِ تشرّف به قبور مطهر معصومین و حتی برخی امامزادگان داریم. از این جهت زیارتنامه‌ها منبع وثیقی برای تقویت آموزه‌های معرفتی محسوب می‌شوند.

نسبت مقامات به غیر معصوم باید دارای قرینه باشد

وی افزود: زیارتنامه‌هایی که از سوی معصومین علیهم‌السلام صادر شده، مأثور نام دارد. مأثور یعنی "اثری" در عصمت دارد و واجد ریشه وحیانی است. منتها برخی از زیارتنامه‌ها مأثور نیست؛ مثلاً بخشی از زیارتنامۀ جناب عبدالعظیم حسنی مأثور، اما بخش عمده‌اش مأثور نیست. 6 هزار امامزاده داریم. یکسری سلام‌های عمومی در تمام زیارتنامه‌ها وجود دارد که برای تمام ایشان عمومیت دارد، منتها آنجا که بحث مقامات است، حتماً باید مستند باشد؛ یعنی یا مأثور باشد و یا اگر مأثور نیست به صراحت، دلیل قانع کننده‌ای مثل دلیل روایی یا شهودی و یا عینی داشته باشیم؛ یعنی نمی‌توان برای امامزاده‌ای مقامی تصویر کنیم، چرا که ممکن است به غلو کشیده شویم، خطری که همواره شیعه را در طول تاریخ تهدید کرده است.  

این کارشناس دینی در این باره توضیح داد: وقتی می‌گوییم باید دلیل قانع‌کننده‌ای برای جایگاه و مقام غیر معصوم داشته باشیم، به این دلیل است که آن عباراتی که از زبان ما بیرون می‌آید، جایگاه فرد در نظام الهی را مشخص می‌کند؛ مثلاً دربارۀ زیارت حضرت عباس چند نوع زیارتنامه از معصوم صادر شده است. امام صادق در فرازهای زیارتنامه ایشان مقاماتی را نسبت می‌دهند و یا از خداوند مقاماتی بر ابوالفضل علیه السلام درخواست دارند که جز معصوم جرأت و توان بیان آنها را ندارد.   

حجت الاسلام ادیب یزدی افزود: همان طور که اشاره کردم عبارت‌هایی مندرج در زیارتنامه‌ها که حاکی از مقام فرد زیارت‌شونده است، باید منطبق بر واقعیت و ریشه در معارف الهی داشته باشد که این کار جز از معصوم بر نمی‌آید؛ همچنین مطرح کردیم در زیارتنامه‌های ساختگی باید توجه داشت دچار غلوّ نشویم. همچنان که خود اهل بیت اهل مراقبت، احتیاط و هوشمندی در مسائل مختلف بودند، ما هم ضرورت دارد مراقبت کنیم تا مورد طعن دشمنان قرار نگیریم و به آنها مجال تخریب شخصیت‌های دینی خود را ندهیم؛ مثلاً مقام امامزاده‌ای را تا حد عصمت پیامبران و عترت بالا نبریم. هرچند عموم عباراتی که صادر می‌شود واجد دقت است و خود علما نسبت به آن اهتمام دارند، اما در عین حال نمی‌توان وزن آن را هم‌وزن زیارتنامه‌های مأثور دانست، لذا خطاپذیرند. در عین حال برخی فراز عبارتهای زیارتنامه‌ها اشکالی ندارد؛ مثل نسبت عبد صالح دادن به شخصیتی مثل عبدالعظیم حسنی و یا امام راحل. بر هیچ کس پوشیده نیست که ایشان در راستای تبعیت از مأموریت انبیای الهی و پیروی از ائمه طاهرین قیام کرد و به مقام عبودیت و صالحیت نزد خدا دست یافت.   ‌

وی دربارۀ نسبت "طهارت" به غیر معصومان علیهم‌السلام گفت: خصوص طهارت بر اساس آیۀ «تطهیر» برای معصومین و حتی شیعیان خاص ایشان است، اما این مسئله برای سایر شیعیان عمومیت دارد، همچنان که در روایات است که ائمه، شیعیان خویش را اهل پاکی در ولادت و یا طاهر از گناهان معرفی کرده‎اند؛ رسول خدا در روایتی فرمود «إن الله تعالى طهرشیعتنا من ذنوبهم»؛ یعنی خداوند شیعیان ما از گناهان طهارت بخشید».

انتهای‌پیام/