رونمایی از چهره زنانه جنگ

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «نعت جان» عنوان کتابی است از انتشارات راه یار که خاطرات و فعالیت‌های صغری بستاک، پرستار جنگ را روایت کرده  است و تلاش دارد اندکی از غبار غفلت و کم‌توجهی درباره نقش و حضور اجتماعی زنان در مقطع انقلاب و دفاع مقدس بزداید.

صفوراسادات امین‌جواهری، کارشناس ارشد جامعه‌شناسی و پژوهشگر زن و خانواده در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داده است، به این کتاب پرداخته که در ادامه می‌خوانید:

دریای تاریخ شفاهی ایران در برش انقلاب اسلامی و اندکی پس از آن، مملو از روایت‌ زندگی شیرمردمانی است که در آن زمان، خوش درخشیدند. رزومۀ پُروپیمان فعالیت آن شیرزنان و شیرمردان، طول عمر نوح را برایمان تداعی می‌کند. در این میان، روایت نقش‌آفرینی زنان برای برخی جذاب‌تر است. برای چه کسانی؟ برای برخی که رونمای چهرۀ زنانۀ انقلاب و جنگ را می‌پردازند و گروهی دیگر که در جست‌وجوی صحنه‌ای درخور برای نقش‌آفرینی زنان‌اند و دیگرانی که در سودای الگوگیری‌اند. «نعمت جان» روایت زندگی یکی از آن بانوان است: صغری بُستاک.

صغری، دختری است که تصاویر زندگی‌اش پیش از انقلاب، نشانی از عزم ورود به فعالیت‌های اجتماعی ندارد. ریشه‌هایش در خانواده‌ای مقید و منضبط رشد کرده است، اما مردودی‌اش، سوادآموزی اجباری‌اش، شیطنتش در مدرسه، جرزدن‌هایش و... رایحۀ بانویی زُبده و پیش‌بَرنده را به مشام نمی‌رساند. ناگهان، در صحنۀ زندگی او، پرده‌ای جدید آغاز می‌شود: پردۀ انقلاب. این پرده، صُغری بستاک را سر ذوق می‌آورد تا بر صحنۀ زندگی‌اش نقشی خوش بیافریند.  

در کتاب «نعمت جان»، همسفر سال‌های جوانی صغری بستاک می‌شویم. در روایت بلند زندگی او، ممکن است میان سال‌های زندگی‌اش گُم ‌شویم و در میان نسبت برخی شخصیت‌ها با او سردرگُم. اگر در سیر رفت‌وبرگشتی میان خاطرات، نشان‌گذاری‌های زمانی بیشتری شده بود، ذهن مخاطب می‌توانست روی قوس زمان تعادلش را حفظ کند و در هیاهوی رفت‌وبرگشت‌ها به بی‌زمانی سُر نخورد. نیز اگر کلیت اعضای خانواده‌اش در ابتدا معرفی می‌شد، سردرگمی‌ در میان برخی شخصیت‌های روایت پیش نمی‌آمد.

در عوض با کش‌وقوس حدود 20 نوع از فعالیت‌‌های خانم بستاک شگفت‌زده خواهیم شد. پردۀ جدید زندگی صغری با مطالعۀ پنهانی کتاب‌های امام(ره) و شعاردهی در تظاهرات و روی پشت‌بام شروع شده بود. طیف فعالیت‌های بانو بُستاک در این سفر، از تدریس در نهضت سوادآموزی است تا شبه جراحی بدون بی‌هوشی در بیمارستان اندیمشک. دستش به هر کاری می‌رسید، برای انقلاب انجام می‌داد. برایش تفاوتی نداشت سبزی پاک کند و پتوی خونی بشوید یا پشت میز بنیاد مستضعفین و تعاون سپاه ‌نشیند و پروندۀ خانواده‌های نیازمند را تنظیم ‌کند.

روی رنگین‌کمان فعالیت‌هایش، دو نگین به چشم می‌آید. اول اینکه صغری بستاک هرجا بود به محیطش نشاط می‌بخشید. سر هرکاری بود، حواسش بود با نواختن تار تفریح و معنویت، قوای روحی‌ خودش و اطرافیانش را تازه کند. تفریحات او همیشه با جمع‌ بود و البته با حفظ عفاف و حیا. دوم اینکه همیشه برای رسیدن به موقعیت‌هایی که دوست داشت یا مصمم بود آن را انجام دهد، با همه‌ چیز می‌جنگید، از بی‌دانشی خودش تا سرزنش‌های برادرش و غصه‌خوردن‌های مادرش.

صغری پس از گذر از سال‌های فعالیت انقلابی‌اش، دیگر آن آدم قبلی نبود. از درون صغری، نعمتی جوشیده بود استوار و امیدوار و فعال و ایثارگر. سال‌هایی که به جای غصه‌خوردن برای خانواده‌های فقیر تحت پوشش کمیته، احساساتش را افسار زد و برای حل مشکلاتشان تلاش کرد، یاد گرفت به سختی‌ها نبازد. آن زمان که ولولۀ شروع جنگ را در دل پنهان کرد و با آمادگی جسمانی و اسلحه‌شناسی، خود را برای جنگ احتمالی آماده ‌کرد، یاد گرفت، نگرانی را نشر ندهد. آن وقتی که ناراحتی سیل‌زدگان و جنگ‌زدگان را با جملات پُرامید ‌زدود، یاد گرفت چطور نبض زندگی از پا افتادگان را احیا کند. در سال‌هایی که برای زنان روستایی سفرۀ خوداشتغالی را پهن کرد و برسواد دینی‌شان افزود، یاد گرفت دستگیری مفید، خودکفاکردن فرد ضعیف است. آن زمانی که به نظافت مجروحان کمک کرد و پتوی خونی شُست و تکه‌های بدن غسل داد و دفن کرد، جگر شیر پیدا کرد. نعمتی که از دل صغری سربرآورده بود در زندگی شخصی‌اش، همسر و همراهِ زندگی جانبازی قطع نخاعی شد و ایثار را در صحنۀ زندگی مشترک نیز به نمایش گذاشت.

البته جای اطلاعاتی دقیق‌تر دربارۀ سن صغری بُستاک در آغاز سفرنامه و جزئیات بیشتری از فعالیت‌های پس از ازدواج او در پایان سفرنامه، بسیار خالی است. صغری خانم، پس از اینکه به سِمَت «نعمت‌جان» نائل شد، با آن همه انرژی و هیجان برای فعالیت‌ و حضور اجتماعی چه کرد؟ ابهامات فراوان پیرامون کاهش فعالیت‌های خانم بستاک پس از ازدواجش حلقۀ مفقود این سفرنامه است. بازنمایی دقیق‌تری از احساس روزمرۀ صغری بستاک و علت تغییر احساس و نیازش، فعالیت‌های جایگزین، تأثیر کاهش فعالیت بر زندگی خانم بستاک از جمله وجوه زنانه‌ای است که اگر بود بر غنای محتوای روایت می‌افزود.

صغری بُستاک فقط یکی از بانوانی است که در بستر انقلاب، خوش ‌درخشید و اگر این بستر نبود چه‌بسا درخششی هم در کار نبود. او با ورود به عرصۀ انقلاب و دفاع مقدس، خود را یافت و همۀ توان و اراده‌اش را به کار گرفت. در پردۀ جدید زندگی او عاملیت، جانشین انفعال شد و کنشگری فعال، پیشتاز، سستی‌ناپذیر و خستگی‌شکن به نام «نعمت جان» نمایش را به اوج رساند. چه بسا نعمت‌جان‌ها که بر این پرده خوش درخشیدند؛ گویا بستر انقلاب نعمت‌ساز بود.

کتاب «نعمت جان» که تحقیق و تدوین آن برعهده سمانه نیکدل بوده، در 208صفحه و با قیمت 30هزار تومان توسط انتشارات راه یار منتشر شده است و علاقه‌مندان علاوه بر کتاب‌فروشی‌ها می‌توانند از طریق صفحات مجازی ناشر به نشانی raheyarpub و یا سایت vaketab.ir نسبت به تهیه کتاب اقدام کنند.

انتهای پیام/