نگاهی به اختلافات صدا و سیما و وزارت ارشاد درباره نظارت بر نمایش خانگی/ تأکید دو طرف بر تعامل و تفاهم
دبیر شورای نظارت بر صداوسیما در واکنش به اختلافات رسانه ملّی و وزارت ارشاد بر سرِ نظارت بر نمایش‌خانگی تأکید کرد در میانِ این اختلافات، بخشی که متضرر می‌شود محتوا و مردم محتواپسند است.
خبرگزاری تسنیم- مجتبی برزگر: اوایل سالِ قبل بود که بحثِ واگذاری صدور مجوز ساخت و نظارت بر نمایش‌خانگی بالا گرفت؛ یکسری از آن طرف و یکسری از این طرف توئیت و یادداشت می‌نوشتند و همدیگر را مورد تحلیل قرار می‌دادند. تلویزیونی‌ها برای سریال‌سازان خانگی می‌نویسند "چرا آن‌قدر با این لاکچری‌بازی‌ها و فضای لوکس سریال‌هایتان به فرهنگ و سبک زندگی مردم لطمه زده‌اید؟"، آن طرف هم می‌گویند و می‌نویسند که "تلویزیون در سریال‌های خودش درمانده است و نمی‌تواند به آن دوران درخشان و طلایی سابقِ خودش برگردد."، شاید در این میان موضوع نظارت مغفول مانده که بسیار کلیدواژه مهمی است؛ به‌قول بسیاری از بزرگان این عرصه، شرکت‌های خارجی مثل نت‌فلیکس در عین خوش‌ساخت بودن، به‌نظر می‌رسد کمیته بررسی و تأیید فیلمنامه و طرح در این شرکت‌ها و کمپانی‌ها جدّی‌تر است.
بالأخره بعد از کش و قوسِ فراوان، رسماً ساترا وارد میدان شد. ابتدا به نظارت در نمایش‌خانگی و رسانه‌های صوت و تصویرِ فراگیر ورود کرد و چند صباحی هم هست گفته می‌شود که دیگر مجوزهای تولیدِ وزارت ارشاد کارکردی ندارند. علی عسکری به عنوان رئیس سازمان صداوسیما مدتی قبل با معرفی شوراهای محتوایی ساترا از مأموریت جدید گفت. بر همین اساس آقایان حجت‌الاسلام محمد قمی، منصور واعظی، علی‌اصغر پورمحمدی، محسن مهاجرانی، پرویز شیخ طادی و غلامرضا میرحسینی به‌عنوان اعضای حقیقی شورای پروانه تولید سریال‌ها و آقایان علی‌اصغر پورمحمدی، محسن مهاجرانی، محمدرضا جعفری جلوه و عبدالکریم خیامی به‌عنوان اعضای حقیقی شورای انتشار محتوای نمایشی رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر معرفی شدند.
شروعِ مناقشه‌ای جدّی با سریالی پرحرف و حدیث
البته چندی قبل‌تر هم با مناقشه‌هایی که در جریانِ سریال "زخم‌کاری" بین وزارت ارشاد و ساترا پیش آمد، ساترا صریحاً اعلام کرد که شبکه خانگی از جمله محتوای VODها را کاملاً نظارت می‌کند و مجوزهای ارشاد را به رسمیت نمی‌شناسد؛ این موضوع در حالی است که از آن سو نیز برخی سازمان‌های دولتی نظیر وزارت ارتباطات ساترا را به رسمیت نمی‌شناسند و حواشی زیادی در دولت دوازدهم گریبان‌گیر ساترا شد. «وحید فرهمند» قائم مقام رئیس ساترا و معاون تدوین مقررات و امور حقوقی در اظهارنظری ضمن انتقاد نسبت به رویه پیشین اعطای مجوز که به اذعان او گاهی بدون خواندن فیلمنامه از سوی ارشاد اعطا می‌شد، اعلام کرد که اساساً دیگر مجوزهای این سازمان را به رسمیت نمی‌شناسد.
اظهارات این مقامِ ارشد ساترا، نشان می‌دهد سازمان تنظیم و مقررات صوت و تصویر فراگیر (ساترا) دیگر به طور کامل در محتوای نمایش خانگی نظارت دارد و تمامی سریال‌ها و برنامه‌ها باید مجوز خود را برای شروعِ کار، از این سازمان اخذ کنند. البته ناگفته نماند که برخی از گروه‌ها کماکان برای آغاز سریال و یا برنامه ترکیبی در فضای نمایش‌خانگی به بخشِ موردنظر در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مراجعه می‌کنند. از سویی دیگر، انتشار بیانیه اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران و مطالبه‌ای که از وزیر جدید فرهنگ و ارشاد داشتند برای بازگرداندن نظارت بر نمایش‌خانگی به این وزارتخانه نشان می‌دهد اختلافات کماکان پابرجا است.
اولین موضع وزیر جدید ارشاد
بعد از این اظهارنظرها و اختلافات، محمدمهدی اسماعیلی وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی همزمان با اعلامِ فعالیت شوراهای تولید و نمایش ساترا واکنش نشان داد. او درباره اینکه اعطای مجوز به VODها توسط ساترا است یا وزارت ارشاد و یا صداوسیما، تأکید کرد: «در سال‌های اخیر اختلافاتی در این باره به‌وجود آمده و ما دنبال حل کردن این اختلافاتیم.به همین دلیل ان‌شاءالله بزودی در سازمان صداوسیما و ارگان‌های دیگر جلساتی داریم برای اینکه این مسئله را تعیین تکلیف کنیم و از این موضع اختلافی خارجش کنیم.»
صحبتی قابل تأمل
وزیر ارشاد در بخشِ دیگری، صحبت قابل تأملی داشت که نشان می‌دهد به تعبیرِ برخی از کارشناسان شاید به مراتب این اختلافات میان صدا و سیما و وزارت ارشاد کماکان باقی و حتی شدیدتر هم شود این بخشِ صحبت‌های آقای وزیر است. چرا که او در واکنش به این نکته که هنوز سازمانی که می‌خواهد مجوز VODها را اعطا کند مشخص نیست؟، تأکید کرد: «چرا مشخص است و الان سازمان سینمایی این مسئولیت را به عهده دارد و برخی دیگر از دوستان برخی از این مجوزها را در دست دارند که باید از این حال دربیاید. بحث‌ها روشن است و تقریباً نهادهایی که این موضوع را در اختیار دارند بررسی کردند و گزارش‌های کاملاً کارشناسی ارائه دادند و کار کاملاً آماده است و در اختیار شورای عالی فضای مجازی قرار گرفته است و بزودی و ظرف مدت کوتاهی تعیین تکلیف خواهد شد.»
اسماعیلی در حاشیه آیین آغاز سال تحصیلی هنرستان‌های هنرهای زیبای کشور هم در پاسخ به سؤالی مبنی بر مواضع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به برخی از حاشیه‌های «ساترا» و انتقاداتی که تعدادی از هنرمندان و صنوف مختلف خانه سینما درباره نحوه مدیریت این مجموعه روی مجوز آثار تصویری داشته‌اند، توضیح داد:«من در جریان جزئیات این شرایط طی سال‌های اخیر بوده‌ام و معتقدم بدون جنجال رسانه‌ای این بحث باید حل شود و چند روز پیش هم گفته‌ام. موضوع نیز کاملاً روشن است و ما باید همه اقدامات را در چارچوب قانون انجام بدهیم.»
البته او دوباره صحبت‌های قبل خود را درباره جایگاه نظارتی و شأن وزارت فرهنگ و ارشاد در زمینه نمایش‌خانگی تکرار کرد و گفت: «ما طی روزهای اخیر با شورای عالی فضای مجازی، دوستان در مجلس شورای اسلامی، سازمان صداوسیما در هفته اخیر گفت‌وگوهای خوب و فشرده‌ای داشتیم و کار در حال جمع‌بندی است که بزودی در مراکز قانونی تصمیم‌گیری این ماجرا اتفاق می‌افتد. قطعاً ما معتقدیم که جایگاه نظارتی و شأن وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مسیری که تا به امروز ادامه داشته باید ادامه پیدا کند و اگر ابهامی در این زمینه هست و مسائل جدیدی پیش آمده که نیازمند تصمیم‌گیری جدید است باید با رعایت قوانین و رویه‌های موجود تصمیم‌گیری شود.»
آیا دوباره نمایش‌خانگی به ارشاد برمی‌گردد؟
بحث تولید و نظارت سریال‌های خانگی از زمان نگارش فیلمنامه و پروانه ساخت تا ممیزی و نظارت و مجوز پخش در این دو سه سال بارها سوژه داغ رسانه‌ها، سازندگان آثار و حتی مردم شده است. اینکه بالأخره چه نهادی بر روند ساخت این آثار نظارت دارد و چند و چون این نظارت چگونه خواهد بود برای هر صنف و قشری از هر زاویه‌ای بحث برانگیز شده است؛ از منافع مالی و انحصاری گرفته تا آسیب نخوردن به محتوا و ممیزی و خروجی کار. حدود یکی دو سال است که ساترا (سازمان فعال زیر نظر صداوسیما) اعطای مجوز وی او دی‌ها و پلتفرم‌ها را بر عهده دارد و طی یک سال اخیر نیز قرار بود مجوزهای تولید این آثار را هم بر عهده بگیرد و تا بخشی از کار را هم در دست گرفت. باید دید آیا دوباره مجوز سریال‌های خانگی هم به ارشاد برمی‌گردد یا خیر.
واقعاً مشکلِ نمایش‌خانگی؛ نهاد نظارتی است؟/ چند چالشِ مهم
اول: دستمزدهای سرسام‌آور
سریال‌های نمایش خانگی بیشتر و مجموعه‌های تلویزیونی کمتر، مشکلِ محتوایی دارند. در خانگی‌ها با سبک زندگی‌ای مواجه می‌شویم که خیلی دورتر از فضای خانواده‌های ایرانی است و در تلویزیون با مشکلات و فقدان‌های فیلمنامه‌ای مواجهیم. کاربلدهایی که کنار نشسته‌اند و فیلمنامه‌نویسان، تهیه‌کنندگان، بازیگران و حتی بعضاً کارگردانان تازه‌واردی به میدان آمده‌اند که آزمون و خطاهایشان برای سازمان صداوسیما مشکل‌ساز شده است. البته در این میان مدیران هم آن‌طور که باید و شاید، مشرفِ بر این عرصه ورود نکرده‌اند!
اما با این تفاصیل ضربه‌های مهلکِ ضدفرهنگی را سریال‌های خانگی متموّل به خانواده‌ها وارد کرده‌اند و از طرفی دستمزدهای هنگفت بازیگرانش همه را به مضیقه انداخته است که چطور در میدانِ ساخت فیلم وارد شوند وقتی بازیگری طلبِ دستمزدهای میلیاردی می‌کند، حتی سینماگران بسیار شناخته‌شده‌ای هم این درد را فریاد کرده‌اند که "با این وضع نمی‌توان کار دندان‌گیری تولید کرد مگر اینکه مثل برخی دیگر به‌سراغِ سرمایه‌های مشکوک برویم."
دوم: رقابت میان تلویزیون و نمایش‌خانگی
میانِ همه حرف و حدیث‌ها و مخالفت‌ها و موافقت‌ها یک بحث مهم وجود دارد و آن ادامه رقابت سریال‌سازی است؛ مصداق بارز آن گفت‌وگوی لایو و زنده محمدحسین لطیفی کارگردان شناخته‌شده سینما و تلویزیون با خبرنگار تسنیم است که در جریان این گپ‌وگفت به این نکته اشاره کرد:"تلویزیون خودش به‌عنوان یک رقیب برای نمایش خانگی مطرح می‌شود و نباید این رقابت از بین برود. تلویزیون می‌تواند نمایندگان مؤثرتری در شوراهای ساخت و نمایش این شبکه رسانه‌ای داشته باشد تا استانداردهای محتوایی گوشزد شود. تلویزیون ضمانت اجرایی بدهد، من نظرم این است که اگر در راستای این منویات و استانداردهای درست، جلو بروید تلویزیون هم این سریال را پخش می‌کند."
سوم: پول‌های کثیف و روابط مبتذل و سخیف
این واقعیت مهمی است که ارشاد، و برخی حاشیه‌سازان، شائبه‌اندازان نمی‌توانند از آن فرار کنند؛ سریال‌های خانگی مسئله‌ساز شده‌اند، چه از حیثِ پولشویی و سرمایه‌هایی که با شائبه کثیف بودن وارد فرآیند تولید برخی از این آثار شدند و چه نمایش روابط مبتذل و سخیفی که به‌دلیل نبود قصه‌گویی تنها روش برای بازاریابی برخی آثار نمایشی شده‌اند، اتفاقی که در مورد برخی از این سریال‌ها منجر به توقف در ابتدای راه توزیع و تکرار مراحل بازبینی برای ادامه عرضه شد، حتی برخی در این میان، شبکه نمایش خانگی را ضرر برای سینماگری و تولید سریال و فیلم دانستند؛ چرا که گرانی تولید و دستمزدها، پول‌های بادآورده و محتواهای رهاشده و بعضاً نخوانده و نظارت‌نشده، همه، میدان را به‌سمتی هدایت می‌کند تا متولیان دیگری پیدا کند؛ طبیعتاً در این میان جدی‌ترین گزینه سازمان صداوسیما است.
چهارم: آیا VODها در قالب صوت و فراگیر تعریف می‌شوند یا خیر؟
بسیاری درباره این اعتقاد سؤال دارند؛ وقتی به تعریف حوزه صوت و تصویر فراگیر یا همان "ساترا" نگاه کنیم می‌بینیم که محتوای صوتی و تصویری که به‌صورت گسترده و یک‌سویه و بدون الزام به شناسایی مخاطب از طریق فرستنده‌های امواج رادیویی یا شبکه‌های کابلی ماهواره‌ای و اینترنتی توزیع می‌شود و یا قابلیت توزیع دارد و همچنین محتوای مربوطه زنده و یا دارای جدول پخش زمانی است به این سازمان زیرمجموعه صداوسیما ارتباط پیدا می‌کند، بنابراین شکی نیست که VODها را زیرنظر سازمان صوت و تصویر فراگیرند.
پنجم: سلاخی اخلاق و خانواده
اگر قرار باشد هر نهادی میدان‌دارِ نمایش خانگی باشد، حتماً باید نهادهای پژوهشی و دانشگاهی پشتیبانی کنند تا سریال‌های صرفاً "بفروش" و دور از سبک زندگی امروزِ نمایش خانگی، فرمانشان را به‌سمتِ سبک زندگی ایرانی بچرخانند، چرا که رفتارهای افسارگسیخته عمده سریال‌های خانگی، جریان ضدفرهنگی و خانوادگی خطرناکی را در حال شکل دادن است. باید هرچه زودتر جلوی این رفتار صرفاً تجاری و غیرهنری را گرفت. بخشی از نقدها و ایرادات به سریال‌های تلویزیون هم وارد است؛ وقتی تبه ندرت به امیدآفرینی توجه می‌شود، بعضاً خانواده در مهجوریت و اخلاق سلاخی می‌شود. بخشی از سریال‌های تلویزیون با طعم بدبختی، درماندگی و استیصال روی آنتن می‌رود و طنزهای امروز تلویزیون هم مسیری بهتر از لوسی و لودگی پیدا نمی‌کنند.
صداوسیما و هر مقام تصمیم‌گیرنده دیگر باید برای پیشبرد انسانیت، اخلاق و خانواده پا به عرصه سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری برای سریال‌های نمایش خانگی بگذارد و از طرفی تلویزیونی‌ها هم برای توسعه و رشد و بازگشت به اصالت در سریال‌سازی، مقابل امید نایستند؛ همچون برخی که آمده‌اند تا امید را از خانواده ایرانی بگیرند. خردمندان جایگزین تاجران در نمایش خانگی شوند؛ کسانی به‌خاطر گرفتن هر قسمت 40 میلیون، انسانیت و شعور و شخصیت ایرانی را به‌سخره نگیرند، سینماگرها و هنرمندانی که خودشان مدعی سبک زندگی اصولی‌اند خودشان مقابل دوربین‌هایی قرار نگیرند که مولّدِ سبک زندگی تغییریافته آمریکای دهه 30 و 40 است. شاید این جمله تکراری باشد اما نظارت و کنترل باید به‌سمت پژوهشگری و دانشگاهی برود و اگر صداوسیما قرار است پا به این میدان بگذارد باید به آن جمله معروف حضرت امام خمینی(ره) که "صداوسیما دانشگاه است"، تأسی کند.
واکنش دبیر شورای نظارت بر صداوسیما؛ اول قانون و دوم تفاهم
محمد صوفی دبیر شورای نظارت بر صداوسیما درباره اختلافات میان صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر سر نظارت بر شبکه نمایش‌خانگی به خبرنگار تسنیم گفت: هر دو طرف اساس را باید بر دو چیز بگذارند؛ اول قانون؛ باید ببینیم قانون و مقررات موجود در کشور درباره نقش‌آفرینی این دو نهاد در حوزه تولید و نظارت بر نمایش‌خانگی چه می‌گوید. دوم تفاهم؛ یک جاهایی امکان دارد با توجه به اینکه کار جدید و نویی است، یک ابهاماتی وجود داشته باشد؛ این‌ها را می‌توان با تعامل برطرف و از قانونگذار سؤال کرد. آن‌قدر این موضوع روشن است که می‌توان براحتی با یک جلسه دور هم بنشینند و حل کنند تا محصولاتی بهتر از این‌ها را شاهد باشیم.
وی با اشاره به اینکه به جای اختلاف و منازعه که چه کسی مسئولِ نمایش‌خانگی باشد باید اساس را بگذارند بر کیفیت محتوا، تأکید کرد: به جای اینکه دغدغه ما بر این باشد که چه کسی مسئول نظارت بر نمایش‌خانگی باشد دغدغه ما باید افزایش کیفیت محتوا باشد. این موضوع را اصل قرار دهیم، با توجه به اینکه شرایطی پیش آمده بخش خصوصی بیش از گذشته تلاش می‌کند در حوزه تولید محتوا و پیام نقش داشته باشد، به این نکته باید توجه کنیم که چه کار کنیم این اثر خانگی در طراز نظام فرهنگی کشور ما باشد.
محتوا و مردم محتواپسند/ متضررِ اختلافات ارشاد و صداوسیما
صوفی با تأکید بر این نکته که در میانِ این اختلافات به آن بخشی که ضرر می‌رسد محتوا و مردم محتواپسند است، خاطرنشان کرد: "اره بده، تیشه بگیر"، دردی از مردم دوا نمی‌کند. مردم دنبال این نیستند مسئول صدور مجوز و نظارت بر عهده کدام ارگان و سازمان است، بیشتر علاقه‌مندند اثری که در VODها تماشا می‌کند اثری در خور باشد؛ ما هم از این سو، باید تلاش کنیم این آثار در طراز فرهنگی کشورمان باشند. در میانِ این اختلافات بر سر مسئولیت نظارت بر نمایش‌خانگی، آن بخشی که متضرر می‌شود محتوا و مردم محتواپسند است.
وی در پایان افزود: درباره اختلافات میان صدا و سیما و وزارت ارشاد، همه‌چیز اتفاقاً شفاف و روشن است؛ قانون هم قدیمی نوشته نشده که هزاران تبصره داشته باشد. همه‌چیز در سایه سعه صدر و تعامل میانِ نمایندگان دو دستگاه، اتفاق می‌افتد.
انتهای پیام/
