«معجزه آبخیزداری» |۶ راهکار آبخیزداری برای جهش تولید در بخش کشاورزی
آبخیزداری از مقولات بسیار مهمی است که در جهش تولید بخش کشاورزی می تواند موثر واقع باشد. در این یادداشت به مساله پرداخته می شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ - محمد حسین غروی- در آبخیزها که واحد های طبیعی مدیریت سرزمین هستند منابعی وجود دارند که در صورت شناخت و مدیریت علمی و یکپارچه و بهره برداری پایدار از آنها چنان ظرفیت های عظیم اقتصادی و اجتماعی آزاد می گردند که اقتصاد کشور را بدون نیاز به فروش نفت دچار تحولی جهش گونه خواهد کرد. پنجاه سال تجربۀ نگارنده در کار آبخیزداری کشور مرا به این نتیجه رسانده است این تحول در گرو چند شرط مهم است که مهمترین آنها عبارتند از: عزم ملی در بالاترین و همۀ سطوح نظام ( به معنی اختصاص بالاترین اولویت ها به ویژه از نظر تخصیص اعتبار و پشتیبانی)، اصلاحات اساسی قانونی و تشکیلاتی و مدیریت های جهادی (عالمانه ،عاشقانه ، صبورانه، قانون مدار، مردمی).
از همین پرونده بیشتر بخوانید:
اما آبخیزداری چیست؟
بهره برداری پایدار (برنامه ریزی شده و با مدیریت یکپارچه) از منابع حوزه آبخیز.
در کشور ما به علت تخریب منابع آب و خاک و محیط زیست ظرفیت پایه تولید در خطر، وظیفۀ آبخیزداری در درجۀ اول احیا و حفظ ظرفیت های پایۀ تولید است و سپس در درجۀ دوم می توان به افزایش ( و به عبارتی جهش) تولید پرداخت.
تعریف تولید و جهش آن
تعریف تولید: تولید کالا و خدمات مورد نیاز با استفاده از منابع و امکانات موجود و بالقوه
تعریف جهش تولید: به طور کلی جهشی را می توان با کیفیت و مطلوب تلقی کرد که در تحقق آن شرایطی مخصوصا دو شرط زیر محقق شده باشد که یکی پویایی و پایداری جهش تولید است و دیگری تناسب در بهره برداری از منابع طبیعی و محیط زیست می باشد لذا می توان گفت که منظور از جهش تولید، جهش در کمیت و کیفیت تولید است که بتواند اقتصاد را بر روی سطح بالاتر روند رشد بلند مدت قرار دهد و رشدهای موقتی و بی کیفیت که بر پایه عوامل خارج از اقتصاد متکی است مدنظر نمی باشد بنابر این بعضی از مصادیقی که افزایش جهشی تولید بر اساس جهش بهره برداری صرفا کمی و حساب نشدۀ از منابع تولید ارائه می کند قابل قبول نیست مثلا این نظر که: " سطح دیم زارها می تواند تا 10 میلیون هکتار توسعه پیدا کند ... وزیر جهاد کشاورزی همچنین با بیان اینکهدنیا 70 درصد از محصول خود را از دیم به دست می آورد و 30 درصد به صورت آبی است، اذعان کرد: در ایران 70 درصد محصولات کشت آبی و 30 درصد به صورت دیم است و این بخش توان جهش و تغییر را دارد."
منابع حوزه آبخیز
منابع حوزۀ آبخیز: برخلاف تصور اولیه منابع حوزه تنها منابع طبیعی( تجدید شونده) نیستند و برنامه ریزی برای جهش تولید نباید منحصر به آنها و نه حتی لزوما بر محوریت آنها صورت گیرد. این منابع عبارت است از:
منابع طبیعی: اعم از تجدید شونده مانند جنگل ها و مراتع و حیات وحش و آبزیان و جاری مانند آب و باد و انرژی خورشیدی تجدید ناپذیر مانند خاک( که عملا تجدید ناپذیر است) و انواع معادن سطحی و زیر زمینی
منابع انسانی: نیروی کار ماهر و سادۀ از ساکنین و شاغلین در آبخیز
منابع مالی: سرمایه های نقدی و تسهیلات بالقوه بانکی و غیره
منابع اقتصادی: سرمایه های غیر نقدی مانند انواع ماشین آلات و تجهیزات و ساختمان ها و سازه ها و تاسیسات موجود در حوزه و همچنین اراضی کشاورزی و باغات و دامداری ها و موسسات دامپروری و نظایر آنها.
منابع اجتماعی و فرهنگی: آثار تاریخی ، صنایع و هنرهای دستی و غیره
منابع زیست محیطی: گردشگری، شکار و اسکی، مزیت های اقلیمی ، مناظر و مرایای طبیعی و غیره
بنا بر آنچه قبلا ذکر شد آبخیزداری عبارتست از برنامه بهره برداری پایدار از مجموعه منابع موجود و بالقوه آبخیز. در این برنامه ابتدا کمیت و کیفیت منابع شناسایی و احصاء می گردد و سپس به شرط عدم تاثیر منفی بلند مدت بر ظرفیت پایه این منابع ، برای بهره برداری بلند مدت از آنها برنامه ریزی می گردد .
راهکارهای آبخیزداری برای جهش تولید
- شناخت کمیت و کیفیت منابع حوزه
- برآورد ارزش های اقتصادی منابع
- برآورد مشکلات و محدودیت های زیست محیطی بهره برداری از منابع
- برآورد سرمایه گذاری های مورد نیاز برای بهره برداری از هریک از منابع
- اولویت بندی منابع از نظر ارزش های خالص اقتصادی و مزیت های اجتماعی و فرهنگی
- انتخاب و برنامه ریزی برای بهره برداری پایدار از منابع اولویت دار
برون دادها و دستاوردهای آبخیزداری
- تنوع تولید و ثبات بیشتر و نوسان کمتر و رشد دائمی و پایدار در اقتصاد حوزه و بالطبع در اقتصاد کشور
- حد اکثر (جهش) تولید پایدار(در آمد ، اشتغال و تولید کالاها و خدمات)
- فقر زدایی و حد اقل فشار به منابع طبیعی "جنگل مرتع " و خاک
- جهش تولید ( با تاکید بیشتر بر توسعه مشاغل خدماتی ) با حداقل فشار به اکوسیستم های طبیعی و کمترین وابستگی به بهره برداری از زمین و مصرف آب
برنامه های زیر بنایی آبخیزداری
- ساماندهی گروه های ذینفع ساکن حوزه در قالب تشکل های مردم نهاد برای در دست گرفتن مدیریت حوزه
- ساماندهی مکانی روستاهای حوزه در قطب های اقتصادی فرهنگی و اقلیم های آسایش و مناطق امن
- ساماندهی اراضی زراعی و باغات بر اساس قابلیت ها و ظرفیت های آب و خاک و اقلیم و نیازهای بازارهای داخل و حوزه و سایر متغیرها
- عملیاتی کردن و ساماندهی مشاغل خدماتی و صنایع کوچک و روستایی
انتهای پیام/
