ایجاد ۷۵ هزار مترمربع فضای باز در تهران/۹۵ درصد بافت‌های فرسوده در مناطق ۷ تا ۲۰/در نگاه به زمین شهری، منفعت اقتصادی در اولویت بود

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، روند رو به رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرها در نیم قرن اخیر را می‌توان به معنای چند برابر شدن مشکلات و نیاز مردم به خدمات مختلف تلقی کرد اما از آنجایی که توسعه شهر و افزایش جمعیت متناسب با طراحی خدمات مورد نیاز مردم نبوده، توزیع خدمات نیز به نحو مطلوب صورت نگرفته و شهروندان مناطق جنوبی شاهد یک نابرابری در حوزه‌های مختلف خدماتی هستند. 

یکی از این نابرابری‌هایی که به واسطه شکل‌گیری نحوه ساخت و ساز در سالیان گذشته، ایجاد شده کمبود فضاهای سبز و باز شهری است و مردم بسیاری از مناطق به ویژه محله‌های دارای بافت فرسوده را رنج می‌دهد اما مدیریت شهری با تدابیری در سال‌های اخیر در تلاش است تا به جای در نظر گرفتن منفعت اقتصادی، منفعت اجتماعی را اولویت قرار دهد تا بخشی از نیازهای مردم در این حوزه را برطرف کند؛ برای اطلاع از جزئیات این رویکرد و اقدامات صورت گرفته با کاوه حاجی‌علی‌اکبری مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران به گفت‌‌وگو نشستیم که بخش نخست آن روز گذشته منتشر شد و اکنون بخش دوم این گفت‌وگو تقدیم مخاطبان تسنیم می‌شود: 

تسنیم: در سال‌‌های اخیر شاهد ایجاد میدانگاه‌های شهری در برخی نقاط تهران بودیم که برای شهری مانند تهران که از انواع ساخت و ساز اشباع شده و تشنه چنین فضاهایی است، اقدام مفیدی بود و مورد استقبال شهروندان قرار گرفت؛ چگونگی شکل‌گیری این فضاها و پروژه‌های در دست اجرا را برایمان تشریح کنید.

یکی از مشکلاتی که در بافت‌های فرسوده وجود دارد کمبود فضاهای باز و سبز شهری است؛ البته این نیاز و کمبود در همه جای شهر وجود دارد اما در بافت‌های فرسوده به دلیل کوچک بودن خانه‌ها و فشرده‌تر بودن بافت‌های مسکونی، فضای باز کمتر است بر همین اساس یکی از برنامه‌هایی که در سازمان نوسازی از سال 97 آغاز شد و همچنان در دست پیگیری است، تأمین فضاهای باز شهری در ترکیب با فضاهای سبز است.

این فضاها می‌توانند مقیاس‌های مختلفی، متناسب با زمین‌هایی که برای ساخت آنها وجود دارد، داشته باشند؛ ممکن است در یک محله زمین 500 متری به این کار اختصاص یابد اما در برخی محلات زمین‌های بزرگتر با مقیاس 5 هزار متر مربع مواجه شویم و آن را تبدیل به فضای باز کنیم.

منفعت اقتصادی جای خود را به منفعت اجتماعی داد

نکته مهم ماجرا این بود که در نگاه به زمین شهری، اولویت را به جای منفعت اقتصادی به منفعت اجتماعی دادیم؛ طبیعتاً زمین در تهران کالای گران قیمت و کمیابی است و هرجا زمینی وجود داشته باشد، دوست دارید سودی از آن کسب کنید، در گذشته هم این نگاه در شهرداری تهران به اندازه‌ای وجود داشت اما سعی کردیم در بافت‌های فرسوده این نگاه را تغییر دهیم و منفعتمان را در تأمین فضای باز در محلات دارای بافت فرسوده، ببینیم. 

بنابراین مبتنی بر همین رویکرد تلاش کردیم ظرفیتهایی که در محلات دارای بافت فرسوده وجود دارد را شناسایی کنیم که در این راستا به تعریف حدود 30 پروژه رسیدیم؛ پروژه‌هایی که مساحتشان از 100 متر مربع آغاز و به 10 هزار متر مربع می رسید البته توانمندی و ظرفیت زمین‌ها با هم متفاوت است اما در هر زمین متناسب با شرایطی که داشت اقدامات لازم را انجام دادیم.

ایجاد 75 هزار مترمربع فضای باز در محلات دارای بافت فرسوده

30 پروژه مذکور حدود 75 هزار متر مربع فضای باز شهری را در محلات دارای بافت فرسوده ایجاد کرد؛ یک گروه از این زمین‌ها پروژه‌هایی بودند که به عنوان میدانگاه شهری معروف شدندو زمین‌های بزرگ مقیاس هستند یعنی مساحت زمین و موقعیت قرارگیری آن به گونه‌ای است که، فراتر از ساکنان محله می‌توانند از آن بهره‌برداری کنند و این نکته مثبتی محسوب می‌شود.

در سازمان نوسازی 5 پروژه با این مقیاس تعریف و اجرای آن را از سال 98 آغاز کردیم؛ نخستین میدانگاه (میدانگاه امیرکبیر) که در فضای فوقانی تونل امیرکبیر واقع در منطقه 14، محله شکوفه قرار دارد با وسعت 8 هزار و 400 متر مربع، شهریور سال گذشته به بهره‌برداری رسید. این فضا برای تملک مسیر تونل امیرکبیر ایجاد اما رها شده بود که مردم نیز نسبت به وجود آن اعتراض داشتند.

ما توانستیم این نقطه را به میدانگاه تبدیل و چند ساختمان برای ارائه خدمات ورزشی و فرهنگی، مسیرهایی برای پیاده‌روی، دوچرخه سواری و فضای بازی کودکان ایجاد کنیم.

تسنیم: همه فضاهایی که برای میدانگاه در نظر گرفته شد متعلق به شهرداری بود یا نسبت به تملک زمین‌ها اقدام شد؟

تملک زمین‌هایی که در برنامه کارمان قرار گرفت، در گذشته انجام شده بود و متعلق به شهرداری تهران بود.

بعد از امیرکبیر، ایجاد سه میدانگاه دیگر در دستور کار قرار گرفت؛ یکی از آنها میدانگاه شمسه با مساحت 6 هزار  متر مربع در غرب برج طغرل، محله شیخ صدوق در منطقه 20بود که برج طغرل را به آستان شیخ صدوق متصل می‌کند. به دلیل اینکه زمین‌های آن در حریم برج قرار داشت و با محدودیت ارتفاع مواجه بود، شهرداری در گذشته آن را خریداری کرده و به زمین رهاشده‌ای تبدیل شده بود که در بهترین حالت ممکن بود از آن به عنوان پارکینگ استفاده می‌شد.

میدانگاه بعدی فضای بین آرامستان‌های ارامنه در محله دولاب بود که 7.7 هکتار وسعت دارد، ثبت ملی شده و دارای ارزش‌های تاریخی و فرهنگی بسیار منحصر به فردی است چراکه تقریبا همه افراد سرشناس ارامنه، مسیحیان و آشوریان که خدمات ارزنده‌ای به ایران ارائه کرده‌اند، در آن دفن شده‌اند. بین این آرامستان گذری به مساحت 5 هزار و 500 متر مربع وجود داشت که از آن استفاده‌ای نمی‌شد و ما آن را به میدانگاه تبدیل کردیم.

چهارمین پروژه که دو هفته پیش به بهره‌برداری رسید میدانگاه بریانک بود که روی ایستگاه متروی بریانک واقع شده است؛ 9 هزار و 500 متر مربع وسعت دارد و در کنار فضای باز خدمات ورزشی به جوانان، نوجوانان و کودکان ارائه می‌شود.

پروژه دیگری که امیدواریم در هفته‌های پیش رو به بهره برداری برسد، میدانگاهی در محله یافت آباد، واقع در منطقه 18 است که 10 هزار متر مربع وسعت دارد و شهرداری در گذشته آن را تملک کرده بود. این زمین، یک فضای باز بود که از آن استفاده‌ای نمی‌شد و محصور بود با تبدیل آن به میدانگاه، 85 درصد زمین به فضای باز و 15 درصد برای ارائه خدمات ورزشی و فرهنگی و سالن چند منظوره در نظر گرفته شده است. 

در حال حاضر نیز تعدادی پروژه در رده میدانگاه در دست طراحی است  که امیدواریم بتوانیم امسال عملیات اجرایی آن را آغاز کنیم.

تسنیم: پروژه‌های در دست طراحی نیز در مناطق بافت فرسوده است؟

قرارگیری 95 درصد بافت های فرسوده در مناطق 7 تا 20 تهران

مأموریتمان این است که در مناطق مرکزی و جنوبی دارای بافت فرسوده این کار را انجام دهیم این در حالی است که 95 درصد بافت‌های فرسوده در مناطق 7 تا 20 قرار دارد. در منطقه 7 نیز منظور شرق خیابان شریعتی است؛ یعنی اگر یک خط فرضی از شریعتی در نظر بگیرید و از انقلاب تا میدان آزادی حرکت کنید 95 درصد بافت‌های فرسوده زیر آن قرار می‌گیرند.

بیشترین میزان بافت فرسوده نیز در مناطق، 10،12،14، 15 و 17 قرار دارد و حوزه مأموریتی سازمان این محلات است چراکه آنها محدوده‌هایی با کم‌برخورداری تاریخی مواجه هستند.

تسنیم: امکان افزایش فضاها در این محلات وجود دارد یعنی یک محله ظرفیت داشتن چند میدانگاه را دارد ؟

همه محله‌ها نیازمند داشتن این فضاها هستند و هرچقدر از این فضاها ایجاد کنیم باز هم نیاز به آن وجود دارد اما مسئله کمبود زمین است و اینطور نیست که زمین، یک کالای در دسترس باشد و هرجا اراده کردیم بتوانیم از آن استفاده کنیم.

اختصاص عوارض قطع درختان به تأمین زمین در محلات فاقد فضای سبز و باز

ما ناگزیر به استفاده از ظرفیت‌های موجود هستیم، البته معنای آن این نیست که نباید ظرفیت‌های جدید تولید کنیم، شهرداری هم انصافا این کار را انجام داده است؛ یک ردیف در منابع شهرداری تهران به نام عوارض قطع اشجار وجود دارد که شهرداری تهران از سال گذشته مکلف شده درآمدهای ناشی از‌ آن را فقط صرف تأمین زمین در محلاتی که فاقد فضای باز وسبز هستند، کند یعنی در محله‌ای که همین حالا هم سرانه خوبی دارد هزینه نکند.

هرچه از این دست زمین‌ها تعریف و خریداری شود می‌توانیم پروژه‌های بیشتری طراحی و اجرا کنیم ضمن اینکه در سال جاری 3 زمین در محله لشکر واقع درمنطقه 8 از همین محل خریداری کرده‌ایم. البته این فرصت فراهم نبود که مجموع متراژ این زمین در یک نقطه متمرکز باشد بنابراین شهرداری سه قطعه 800 متری را خریداری کرد، ما نیز طراحی را انجام داده‌ایم و در مرحله انتخاب پیمانکار هستیم.

تسنیم: آماده‌سازی و تجهیز این فضاها هزینه چندانی که برای شهرداری ندارد؟

خیر؛ میدانگاه‌ها یکی از پروژه‌های ارزان قیمت هستند زیرا ساخت و سازهای زیادی ندارد و با هزینه کم و مهمتر اینکه در زمان کوتاه می‌توان آنها را به بهره‌برداری رساند البته تلاش می‌کنیم تا جای ممکن، حداقل یکی از خدمات مورد نیاز محله را در کنار فضای سبز و باز تأمین کنیم حال ممکن این این نیاز یک درمانگاه کوچک، کتابخانه، قرائت‌خانه یا محوطه بازی بچه‌ها باشد اما به دلیل کمبود زمین ناگزیریم استفاده‌های چند منظوره از زمین داشته باشیم که پیش‌بینی چنین خدماتی به نوعی نقش چراغ فضا را هم ایجاد می‌کند یعنی جایی که همیشه چراغش روشن است و باعث شکل‌گیری نظارت اجتماعی می‌شود.

نیازسنجی و بهره مندی از مشارکت شهروندان در فرآیند تعریف و طراحی پروژه

گونه‌های متفاوتی از این فضاها را در محله‌های جنوبی تهران ساخته‌ایم یا در دست اجرا داریم، مانند 3 قطعه زمین  واقع در منطقه 8، 2 قطعه زمین واقع در منطقه 14 که در دو طرف بزرگراه امام علی تقاطع خیابان کرمان واقع شده است و مجموعاً 8 هزار مترمربع است و زمینی که در ضلع شمال شرقی حرم حضرت عبدالعظیم حسنی در منطقه 20 قرار دارد و حاصل تملک‌های صورت گرفته در این منطقه است و هرکدام متناسب با شرایط زمینها، ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی محلات و همچنین خواسته‌های مردم باید طراحی و اجرا شود.

در اولین پروژه‌ای از این دست که اردیبهشت 98 به بهره برداری رسید، مرکز شیرین‌دخت در محله مینایی واقع در منطقه 15 بود؛ زمینی به مساحت 2500 مترمربع که سازمان نوسازی یک دهه قبل پلاک‌های ریزدانه را خریداری کرده بود تا در آن مجتمع تجاری بسازد در صورتی که اصلا نیاز محله نبود و ما تصمیم گرفتیم آن را به فضای باز شهری تبدیل کنیم اما فرایند طراحی با مشارکت مردم بود.

بر این اساس با مراجعه به ساکنان اطراف این زمین فهمیدیم آنها دو خواسته دارند که شامل ایجاد فضایی برای درس خواندن دانش‌آموزان و فضایی برای آموزش، تولید و فروش محصولات خانگی است از این رو تلاش کردیم در شیرین‌دخت هر دو فضای مورد نیاز اهالی را ایجاد کنیم بنابراین در حد یک فضای 2 هزار و 500 متری، 200 متر را به چنین کارکردی اختصاص دادیم.

درمحله اتابک نیز زمین 400 متر مربعی داشتیم که وقتی از مردم پرسیدیم چه چیزی نیاز دارند اولین خواسته شان وجود مرکز یا پایگاه سلامت بود چراکه آنها برای تزریق یک آمپول فضایی در نزدیکی‌شان قرار نداشت.

انتهای پیام/