موسی نجفی: ایران از دوره قاجار تاکنون چنین استقلالی را به خودش ندیده است
معتقدیم تاریخ ایران از دوره قاجار، مشروطه و پهلوی تاکنون چنین استقلالی به خود ندیده است و این موضوع بسیار ارزشمندی است که نباید به راحتی از کنار آن گذشت.
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مراسم گرامیداشت هفته پژوهش، امروز (21 آذرماه 1400) در سالن استاد بیرشک پژوهشکده دانشنامه‌نگاری برگزار شد.
موسی نجفی، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در این مراسم به اهمیت عنصر "زمان" و "ابتکار و نوآوری" در پژوهش اشاره کرد و گفت: اگر پژوهش به زمانه خودش متکی نباشد، فایده‌ای ندارد و اگر پژوهش نتواند با گذشته یا زمان فعلی ارتباط برقرار کند یا افقی به آینده بدهد، به‌درد جامعه نمی‌خورد.
وی تأکید کرد: ما باید در "پژوهش" به این پیوستگی زمانی توجه کنیم و اگر چنین نباشد،"گسستگی" همان خطری است که نسل ما را تهدید می‌کند. نمونه بارز این گسستگی در یک خانواده قابل مشاهده است. بارها مشاهده کرده‌ایم که بین فرزند، پدر و پدربزرگ یک خانواده "گسستگی" رخ داده است. ما اهالی علوم انسانی باید نگران این نوع مسائل باشیم که البته مسئله ساده‌ای نیست و باید با دقت در پیوهش مورد توجه قرار گیرد.
نجفی ادامه داد: در خصوص جایگاه ایران در جهان دو تفکر کلی بین جناح‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور دیده می‌شود که هر دو محترم هستند. یک تفکر این است که کشور را در حال انحطاط می‌بینند و معتقدند ایران در 50 سال اخیر نه‌تنها پیشرفت نداشته بلکه، پسرفت هم داشته است و البته که دلایل خودشان را هم دارند.
وی در توضیح طرز تفکر گروه دوم، عنوان کرد: این نگرش معتقد است ایران رو به تکامل است و کشور ما با آن استقلالی که در سال 57 با انقلاب اسلامی کلید خورد، رشد خودش را کرده و اکنون به دوره تمدنی رسیده است. به این معنی که فرهنگ به منصه ظهور اجتماعی رسیده است. به تعبیر مرحوم استاد مطهری "فرهنگ، جلوه معنوی تمدن و تمدن جلوه مادی فرهنگ است". اگر این مرحله تبدیل فرهنگ به تمدن را در یک خط سیر دنبال کنیم، به پیشرفت ایران اعتراف می‌کنیم.
وی افزود: اگر ما بعد از 40، 50 سال خودمان را در مرحله تثبیت اجتماعی ببینیم، چه می‌شود که باید دو تفکر را بررسی کینم. به فرض ما نگران کشور هستیم که به انحطاط رفته است، اگر بخواهیم تاریخ کشورمان را به صورت منحنی ترسیم کنیم، می‌توان برای ادوار گذشته و تاریخ کشورمان یک منحنی پنج درجه‌ای رسم کرد که سه بار آن اعتلاء و دو بار آن انحطاط بوده است. دو بار انحطاط آن می‌تواند مربوط به قرن پنجم و هفتم باشد که در دوره مغولی به اوج رسید. با این حال در دوره مغولی که انسجام ایران از جنبه‌های سیاسی، اجتماعی از بین رفت، باز هم شعرا و ادیبان بزرگی چون سعدی، حافظ و مولوی در همان دوره انحطاط مغولی به اوج رسیدند و اعتلای دوره بعدی را همین فرهنگ‌سازان رقم زدند و با همان ابتکارات خود نگذاشتند شیرازه جامعه از هم گسیخته شود و اعتلای دوره بعد رقم خورد و حتی این مشاهیر، مغول‌ها را هم تربیت کردند و از آن قوم مهاجم در دوره دوم مردمانی متمدن و سازنده ساختند.
نجفی در ادامه تصریح کرد: این همان اثر فرهنگ است. بنابراین عنصر دوم پژوهش که "ابتکار" است، برای کسانی که قائل به "فرهنگ" هستند، اسقاط وظیفه نمی‌کند اما کسانی‌که قائل به "تمدن" هستند، (بنده خودم را جزو این گروه حساب می‌کنم) معتقدند تاریخ ایران از دوره قاجار، پهلوی و مشروطه تاکنون چنین استقلالی به خود ندیده است و این موضوع بسیار ارزشمندی است و نباید راحت از کنار آن گذشت. قبلاً اجانب در کشور ما هرکاری می‌خواستند، انجام می‌دادند اما الآن دستشان کوتاه است و همین موضوع که در 5 + 1 ما مقابل قدرت‌های بزرگ دنیا نشسته‌ایم اتفاق ساده‌ای نیست.
وی همچنین خاطرنشان کرد: با مشکلات و مصائبی که داریم نباید از عنصر ابتکار و نوآوری که مهمترین اصل تمدن است، غافل شویم. ضمن اینکه یکی از عناصر پژوهش هم خلاقیت است و اگر در پژوهشی خلاقیت نباشد، آن دیگر پژوهش نیست و تقلید است. تقلید همان متضاد تحقیق است که در پژوهش‌هایمان باید مراقب این موارد باشیم.
وی با تأکید بر اینکه عنصر ابتکار و نوآوری با عنصر تمدن سنخیت پیدا می‌کند، گفت: اگر تعلق فکری ما به دسته اول است، باز فرهنگ جای خودش را دارد و این خلاقیت را برای اعتلاء در سال‌های آینده نیاز داریم، اگر هم متعلق به دسته دوم هستیم، پژوهش خلاقیت خودش را می‌خواهد و در این راستا اول از همه باید از استادان پیشکسوت این عرصه تجلیل کنیم و نگذاریم آنها فراموش شوند و همین که به فکرشان باشیم یک ارزش است.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در پایان به خاطرات و آموخته‌هایی از استادان خود همچون زنده‌یاد محمد دامادی، کریم مجتهدی و زنده‌یاد سیدمحمد علی روضاتی، اشاره کرد و گفت: ما در قبال نسل‌های آینده مسئولیم و باید برای رشد علوم انسانی در نسل آینده برنامه داشته باشیم.
انتهای پیام/
