اسلامی ندوشن در آینه خاطرات شاگردان/ او بزرگتر از نامش بود!

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، جاودانیاد دکترمحمدعلی اسلامی ندوشن در سن 97 سالگی در کانادا از دنیا رفت. نگاه اسلامی ندوشن به مسأله مرگ همچون نگاهش به زندگی، بر مدار خرد و فرهنگ و اعتدال می‌چرخید و می‌گفت: کُنه و ذاتِ زندگی نارسیدنی است و انتها ندارد؛ زیرا دریافتِ ذاتِ یک چیز، مستلزم تسلّط بر آن است، و بشر هرگز بر زندگی تسلّط نخواهد یافت. وقتی همه‌ی دانسته‌ها و علم‌های بشری را بفشاریم، نتیجه‌اش ما را به همان نقطه‌ای می‌رساند که خیّام در چند ترانه‌ی مقطّرِ خود، جا داده است.
ولی همین جستجو است که انسانیّتِ انسان را توجیه می‌کند، رفتن و نرسیدن. کلّ فلسفه‌ی بشری را همین رفتن تشکیل می‌دهد، و از همین جاست که گذشتگانِ ما آن را رهروی نام نهاده‌اند که بزرگترین اشتغال و هدفِ انسانی قرار گرفته، و در عرفان آن همه بر آن تکیّه شده است. سی مرغِ منطق‌الطّیرِ عطّار تا در پرواز هستند، شخصیّتِ مرغیِ خود را در طلبِ کمال نگاه می‌دارند، چون به مقصد برسند و تبدیل به سیمرغ بشوند، دیگر به عدم پیوسته‌اند:

پس عدم گردم عدم، چون ارغنون
گویَــــدَم إنـّا إلیهِ راجعـــون.
(به نقل از کتاب «روزها» جلد 3)

او از ارکان فرهنگ ایران معاصر بود که «از قلب اقلیم ایران برآمد و نزدیک به یک قرن - اندکی کمتر- تار و پود تاریخ و فرهنگ و هنر و ادب ایران را کاوید و کوشید در حد بضاعت خویش نسبتی میان سنت‌های ایرانی  و دنیای مدرن آن ایجاد کند و نگذارد دو بال عشق و خرد ، ماده و معنویت هیچ کدام از خاطرها برود که رفتن هر کدام سقوط قطعی" ققنوس ایران" را با خود خواهد داشت.

اگرچه به قول مهدی محبتی، عضو هیئت علمی دانشگاه زنجان، شادروان اسلامی ندوشن در هیچ امری «ذوفن» و متخصص نبود اما «ذوفنونی» بود که با جامعیت خود نگاه‌های تازه و کمیابی به تاریخ و فرهنگ و ادب و جامعه داشت و این کم نعمتی نبود برای مردمانی که غالبا تقلید و تکرار خمیر مایه کارِ حتی بزرگانشان است.

در همین راستا، احمد خواجه‌ایم، عضو هیئت علمی دانشگاه و از شاگردان سابق دکتر اسلامی ندوشن در دانشگاه تهران و مهیار علوی‌مقدم، پژوهشگر و مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری، با ارسال یادداشت‌هایی کوتاه برای  تسنیم، به ثبت گوشه‌ای از خاطرات خودشان از آن استاد فقید پرداخته‌اند که در ادامه می‌خوانیم.

احمد خواجه‌ایم:
خداوند استاد ارجمند زنده یاد دکتر اسلامی ندوشن  را رحمت کند.

استادی دقیق و عمیق و زباندان و خوش قلم و ایراندوست بود. در سال 74 که در دانشگاه تهران توفیق شاگردی ایشان را در دوره‌ی دکتری یافتم دانشجویان  را وادار کرد که بر «روزها»یش نقد بنویسند و همین بهانه‌ای شد تا دوباره روزها را دقیق‌تر و عمیق‌تر مطالعه کنم سپس تمامی آثار ایشان را که واقعا قلمی روان و شیوا داشت به مطالعه بگیرم اگر چه برخی را پیش از آن زمان خوانده بودم  و  این روان نویسی و پخته گویی موجب شده که  بیشتر کتاب‌های ایشان چاپ‌های متعدد و مکرر خورده است.

یادم هست برای تحقیق درس ایشان که از دانشجویان سال بالاتر می‌شنیدیم که بسیار دقیق‌النظر و موشکاف هستند. دو ترجمه‌ای را  که از کتاب بسیار مشهور محمود مقال (ماکال)  نویسنده ی مشهور ترک شده؛ در حدود صد صفحه مقایسه کردم یکی با عنوان «روستای ما» چاپ شده که دکتر توفیق سبحانی ترجمه  و سروش چاپش کرده و دیگری که زنده یاد استاد فقیدم دکتر رضا انزابی‌نژاد ترجمه کرده و با عنوان «دهکده‌ای در آناتولی»  توسط  انتشارت آستان قدس منتشر شده است. هر دو ترجمه همزمان و بدون آگاهی از کار یکدیگر انجام پذیرفته. دکتر اسلامی ندوشن خیلی خوشش آمد و تشویقی اساسی کرد.

خدایش رحمت کناد و با ابرار محشور گرداناد
یادش گرامی باد
بمنه و کرمه بحق محمد و آله

مهیار علوی‌مقدم:

بار دومی که استاد دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن و همسر بزرگوار ایشان، خانم دکترشیرین بیانی، تاریخ نویس، دعوت ما را برای ارائه دو جلسه سخنرانی در دانشگاه حکیم سبزواری پذیرفتند.
تالار استادشریعتی. دانشگاه
و انبوهی جمعیت  دانشجو و علاقه‌مند.

شگفتا او بزرگتر از نامش بود.
در هنگام  خداحافظی،  من هدیه‌ای از باب قدردانی از جانب دانشگاه و داخل پاکتی- اگر اشتباه نکنم مبلغ 200 هزارتومان- تقدیم کردم (که البته در آن زمان مبلغی بود درخور).
شگفت زده شدم: ایشان همان جا مبلغ را به من برگرداندند و فرمودند معادل این مبلغ، از کتاب‌های من بخر و به کتابخانه دانشگاه تقدیم کن.

من معادل این مبلغ، از کتابفروشی امام چهارراه دکتری مشهد کتاب‌های استاد را خریدم و از جانب ایشان به کتابخانه دانشگاه تقدیم کردم.

اگر این گونه موارد که شمار آن‌ها در موردایشان، بسیار است نشانه بزرگی، بزرگ منشی، مناعت طبع، فرهیختگی، فروتنی، پارسایی علمی و تقوا در زندگی، دانشجودوستی ودانش‌مداری نیست پس چگونه می‌توان آن را تفسیر کرد؟!
خدایش بیامرزد.

انتهای پیام/