مراسم شبیه‌خوانی زنان روستای فدیشه نیشابور ثبت ملی شد
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: مراسم شبیه‌خوانی زنان روستای فدیشه به شماره ۲۶۱۶ در فهرست میراث فرهنگی ناملموس(معنوی) ملی کشور ثبت شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، به نقل از روابط عمومی میراث فرهنگی خراسان رضوی، سید جواد موسوی اظهار داشت: روستای فدیشه شهرستان نیشابور از معدود نقاط در سطح کشور است که در نظام آیینی آن سنت شبیه‌خوانی زنان حضور پایدار و ریشهدار دارد. حضور این سنت در کنار تعزیه عمومی روستا که یکی از با شکوهترین مجالس شبیه‌خوانی خراسان است، حاکی از جایگاه بارز تعزیه و تعزیه‌خوانی در نظام آیینی عاشورایی است.
وی ادامه داد: فدیشه از جمله مهم‌ترین نقاط در منطقه نیشابور است که اقشار مختلف جامعه و گروه‌های مردان و زنان در سنین مخلف از دیرباز در برگزاری مراسم بزرگداشت اهل بیت(ع) اهتمام ویژهای را از خود نشان دادهاند.
موسوی اظهار کرد: مهم‌ترین جلوهای این اهتمام در دهه اول ماه محرم و سوگواری امام حسین(ع) خود را نشان می‌دهد.
او تصریح کرد: مراسم شبیه‌خوانی مهم‌ترین فعالیت اهالی فدیشه و برخی روستاهای مجاور در این مسیر است، همین موضوع موجب شده است، شبیه خوانی فدیشه به شهرت قابل ذکری در سطح استان خراسان رضوی دست یابد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: مراسم شبیه‌خوانی فدیشه در روز عاشورا یکی از بزرگ‌ترین گردهمایی‌های عاشورایی در سطح استان است. این مراسم در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس به شمارۀ 2212 ثبت شده است.
موسوی افرود: برای برگزاری هر چه باشکوهتر این مراسم تمام جامعه فدیشه‌ای با یک دیگر همکاری می‌کنند، حضور تعزیه در نظام آیینی فدیشه محدود به روز عاشورا نیست بلکه در دهۀ اول ماه محرم هر روز عصر این مراسم برگزار میشود.
وی اظهار کرد: علاوه بر این وجود شیوه زنانه تعزیه در فدیشه حضور این عنصر را در نظام آیینی روستا برجسته تر می سازد. مجلس اصلی شبیه‌خوانی زنان از گذشته تا امروز در صبح روز تاسوعا برگزار میشود. در این روز مجلس شهادت امام حسین(ع) که در محل با عنوان مقتل امام حسین(ع) شناخته میشود، برگزار میشود.
محمود طغرایی مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی، طبیعی و معنوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی نیز گفت: در گذشته علاوه بر این مجلس، مجلس شهادت امام علی(ع) در روز بیست و یکم ماه رمضان اجرا می‌شده است.
وی افزود: در گذشته شبیه‌خوانی زنان فدیشه محدود بر این دو مجلس بوده است، این در حالی است که در سال‌های اخیر زنان تعزیه‌خوانان فدیشه‌ای فعالیت خود را گسترش داده و در فرصت‌های دیگری مانند اربعین و شهادت برخی از اهل بیت(ع) به اجرای تعزیه و مجالسی مانند مجلس شهادت حضرت رقیه(ع) می پردازند. چنان که متولی فعلی شبیه‌خوانی زنان فدیشه بیان می‌دارد، تعداد مجالس شبیه‌خوانی ایشان به بیش از پنچ مجلس افزایش یافته است.
طغرایی اظهار کرد: به نظر می‌رسد، در دو دهۀ اخیر که گروه جدیدی مسئولیت شبیه‌خوانی را بر عهد گرفته‌اند، رشد کمی و کیفی قابل ملاحظه ای در شبیه‌خوانی زنان فدیشه قابل مشاهده باشد. با وجود رشد مذکور و تعدد نسبی مجالس تعزیه، کماکان مهم‌ترین اجرای تعزیه زنان، همان اجرای روز تاسوعا است.
وی تصریح کرد: تعزیۀ زنان از گذشته تا امروز در مکانی خاص که مخصوص عزاداری و جلسات مذهبی زنان بوده است، برگزار میشود. تا سال‌های ابتدای دهۀ هفتاد خورشیدی این مراسم در مکانی که به «پای تکیه» معروف بوده، اجرا می‌شده است. در همین سالها این بنا با اجرای طرح هادی روستا تخریب میشود و حسینیه ای ویژه بانوان تحت عنوان «فاطمیه» احداث میشد. از آن زمان تاکنون مکان موسوم به «فاطمیه» محل برگزاری مراسم شبیه‌خوانی زنان فدیشه شده است.
مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی، طبیعی و معنوی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: جلوگیری از بخش صدای تعزیه‌خوانی زنان در هنگامه برگزاری مراسم در بیرون از حسینیه نوار تلاوت قرآن پخش میشود، این مراسم آیینی، غالب زنان فدیشه را در روز تاسوعا در گروه‌های مختلف سنی به خود جذب می‌کنند. در سال‌های اخیر زنانی از روستاهای مجاور نیز در این مراسم شرکت می‌کنند.
طغرایی یاد آور شد: البته زنانِ فدیشه در روز تاسوعا، مجلس مقتل امام حسین(ع) را اجرا می‌کنند، این تعزیه نسبت به تعزیۀ عمومی روستا از نظر مؤلفه های نمایشی، موسیقیایی و شعر ساده‌تر است، این مجلس زنانه را می‌توان چکیده کوتاهی از تعزیه عمومی روستا در روز عاشورا دانست.
وی تصریح کرد: در این چکیده کوتاه که بین دو تا سه ساعت طول میکشد، عمدتاً تأکید بر مواجهات و وداع امام حسین (ع) با زنان اهل بیت(ع) مانند حضرت زینب(ع) ، حضرت سکینه(ع) و فضه است. جدا از چکیده بودن تعزیۀ زنان، ادواتِ نمایشی مراسم محدود به دو علم، یک شمشیر، یک صندوقچۀ لباس و یه عبا برای شبیه امام حسین(ع)؛ صورتک‌هایی از شخصیت های کربلا و چند چادر عربی برای زنخوانها است.
مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی، طبیعی و معنوی اداره کل میراث فرهنگی، خراسان رضوی اظهار کرد: با این حال برخی ویژگی‌های فرهنگی خاص را می‌توان برای شبیه خوانی زنان فدیشه در مؤلفه های سه‌گانه نمایش، شعر و موسیقی برشمارد. علم گردانی با برپا کردن علم‌های مخصوص تعزیۀ زنان محقق می شود. بدین منظور از نمونه های زنانۀ علم‌های سنتی نیشابور که تحت عنوان علم جریده نیز در منطقۀ مورد مطالعه شناخته میشود، استفاده میشود.
طغرایی گفت: این علم‌ها که در اصل به مثابه نشانههای تعزیۀ زنان فدیشه مطرح هستند، نسبت به نمونه های مردانه بسیار سبکتر و کم حجم‌تر طراحی و ساخته شده اند. با این حال از حیثِ نقش مایه ها و مهارتِ هنری به کارفته تفاوت کلی با نوعِ مردانه ندارند.
وی افزود: معمولاً در روز سوم ماه محرم زنان طی مراسمی به علم‌بندی و پرپا کرددن دو علمِ جریده در مرکزِ فاطمیه مبادرت می‌کنند. چنانکه زنانِ فدیشه بیان می‌کنند، علم‌بندی و انتقال علم ها به مرکزِ فاطمیه دلالت بر ورود اهل بیت(ع) به سرزمین کربلا دارد. در حقیقت، استقرارِ علم ها در مرکزِ فاطمیه آن محل به صورت نمادین به صحرای کربلا و مقتل امام حسین(ع) مبدل می‌سازد.
مدیر ثبت آثار تاریخی، فرهنگی، طبیعی و معنوی اداره کل میراث فرهنگی، خراسان رضوی گفت: تعزیۀ زنانِ فدیشه که عموماً شامل وداع حضرت امام حسین(ع) با زنان اهل حرمِ خود است، عموماً زیر همین علم ها صورت می گیرد. در اصل این علم ها را می توان به مثابه عنصری نمایشی در نظر گرفت که صحنۀ کربلا و روز عاشورا را نشان می دهد. به عبارتی دیگر به نظر می رسد، می‌توان گفت این علم ها نقش قابل ملاحظه ای در ایجاد احساس تصویری دقیقی تری مربوط به سرزمین کربلا در تعزیۀ زنانِ فدیشه ایفا می کنند.
طغرایی ادامه داد: علاوه بر اهمیت نمایشی بهره‌گیری از علم های زنانه نیشابوری، حضور این عنصر با عنایت به محلی بودن آن بر ارزش‌های فرهنگی مراسم می افزاید. تنها جلوۀ موسیقیایی مراسم تلاش شبیه خوان در اجرای آهنگین اشعار اغلب رباعی و ابیات مربوط به تعزیه است.
انتهای پیام/282/ح
