از ایران تا سین‌کیانگ؛ راز ماندگاری «حافظ» در چیست؟
هفتمین چاپ از «این کیمیای هستی»، اثر محمدرضا شفیعی کدکنی منتشر شد؛ کتابی که در آن می‌توان از دریچه‌های گوناگون به دنیای ذهن و شعر خواجه شیراز نگریست.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، انتشارات سخن هفتمین چاپ از مجموعه «این کیمیمای هستی»؛ اثری از محمدرضا شفیعی کدکنی را روانه کتابفروشی‌ها کرد. این مجموعه سه جلدی حاصل درس‌گفتارهای شفیعی کدکنی است که در طول سال‌های متمادی ارائه شده است. تسلط مؤلف بر ادبیات صوفیانه و آشنایی با مکاتیب عرفانی از یک سو و اشراف او به ادبیات فارسی از سوی دیگر سبب شده است تا مخاطب با کتابی مواجه باشد که در کنار شناخت شخصیت و ماهیت حافظ، نکات و اطلاعات بیشتری در خصوص دیگر زمینه‌ها نیز کسب می‌کند.
شفیعی کدکنی که پیش از این نیز در آثاری چون «صور خیال در شعر فارسی» به ریشه‌یابی برخی از تصاویر در ادب فارسی و مقایسه آن با ادبیات عرب پرداخته بود، در این اثر نیز این فرصت را به خواننده خود می‌دهد که از این وجه نیز شعر خواجه شیراز را ارزیابی کند و بشناسد.
هرچند همان‌طور که ذکر شد، در آثار پیش از این نیز پژوهشگران متعددی سعی در شرح و شناساندن شعر لسان‌الغیب داشتند، اما مزیت «این کیمیای هستی» در آن است که مخاطب می‌تواند از وجوه مختلف به شعر حافظ بنگرد و از آن لذت ببرد.
به اعتقاد مؤلف؛ با اطمینان می‌توان گفت که هیچ ملتی، شاعری از نوع حافظ ندارد. فردوسی بیش وکم نظایری در جهان دارد و سعدی نیز. حتی جلال‌الدین مولوی هم، ولی حافظ ما در فرهنگ بشری بی‌مانند است؛ شاعری که شعر فارسی او را زاهدان و عارفان در قنوت نماز به جای ادعیه و آیات عربی بخوانند و در عین حال زندیقان هر دوره‌ای شعر او را آینۀ اندیشه‌های خود بدانند و از نظر «پیرخطاپوش» حافظ که بر قلم صنع چنان اعتراض خطرناکی کرده است شادمان باشند و در زندگی روزانه، مردم ما دیوانش را در کنار قرآن مجید سر سفره عقد و هفت سین سال نو قرار دهند و با آن فال بگیرند و استخاره کنند، چنین شاعری در جغرافیای کرۀ زمین و در تاریخ بشریت منحصر به‌فرد است و همانند ندارد.
در مجموع می‌توان یادداشت‌ها و مقالات جلد نخست این کتاب را به چند بخش عام تقسیم کرد: نخست مباحثی است پیرامون بوطیقای حافظ و معنای شعرش و یا چند معنایی شعرش و حتی تضادی که در معنی حرف‌های او دیده شود و به گفته صورت‌گرایان روس، تقصیر «قهرمان لیریک» شعر اوست. دفاعی است از هنر او که وظیفه‌ای جز آفرینش زیبایی ندارد. بیشتر سفر از صورت به معنی است و در جست‌وجوی معنای زندگی از نظر او و بازتابی که در سبک شخصی او داشته است و بحث از اینکه حافظانگی او در کجاست، و شیوه آشنازدایی‌های او و نقش موسیقی در تکامل هنری او. حافظ اوج شعر مغانه فارسی است و جوهر تمام زیبایی‌های شعر ما. طنز لطیف و بی‌مانندش از درون همین ویژگی برخاسته است و دیوان او را محبوب‌ترین متن فرهنگ ایرانی ساخته است. بیشترین حجم مطالب این کتاب در این حوزه است.
بخش دوم، طرح بعضی مسائل از زندگی او و زمانه اوست، مثل بحث از ایکه او در مدرسه چه کتاب‌هایی را به درس خوانده است و حوزه آموزش‌های او در معارف عصر، چه موضوعات و کتاب‌هایی بوده است. حضور حافظ در سین کیانگ چین در قرن اخیر به عنوان الگوی شاعری برای همگان، تأثیر او بر بعضی شاعران انگلیسی‌زبان عصر حاضر، طرح مباحثی چون ترکان پارسی‌گوی، نگاهی به برخی از اصطلاحات و موضوعاتی مانند «خرقه» و «خرقه‌سوزی»، «شستن اوراق کتاب» و خود را از معارف رسمی بی‌نیاز دیدن و ... از دیگر مباحثی است که در بخش دوم این کتاب می‌گنجد.
آخرین بخش کتاب نیز ارتباط حافظ و ارباب ملامت و قلندریه را مورد بحث قرار می‌دهد و از چهره قلندر در شعر حافظ سخن می‌گوید. تجاوز به تابوها و جایگاه اجتماعی قلندریه از جمله مباحثی است که در این بخش مطرح می‌شود.
جلد دوم با عنوان «یادداشت‌ها و نکته‌ها» دربرگیرنده یادداشت‌ها و نکته‌هاست که هر کدام توضیحی است برای فهم یک بیت یا یک مصراع حافظ، نوعی بحث فیلولوژیک در معنی دقیق کلمه. افزون بر این، دو یادداشت دیگر با عنوان ترجمه شعرهای عربی حافظ و چند نکته حافظ‌شناسی در دیوان خمّاری آورده شده است.
جلد سوم با عنوان «درس‌گفتارهای دانشگاه تهران» مجموعه یادداشت‌های دانشجویان دانشکده ادبیات دانشگاه تهران است که در طول سال‌ها از کلاس‌های درس حافظ استاد به سلیقه و پسند خود برداشته‌اند و در هر دوره‌ای، چه قبل از بهمن 1357 و چه بعد از آن خود آن را برای همکلاسی‌های خود تلخیص و تدوین و قابل فهم کرده‌اند. و به صورت «جزوه» یا «پلی‌کوپی» درآورده‌اند تا بتوانند از روی آن برای امتحان آماده شوند.
انتشارات سخن چاپ هفتم از مجموعه «این کیمیای هستی» را به قیمت 650 هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان به ادبیات عرفانی و کلاسیک قرار داده است.
انتهای پیام/
