نشست «نقش فراداده در سازماندهی دانش» برگزار شد

به گزارش خبرگزاری تسنیم، نشست «نقش فراداده در سازماندهی دانش»، دیروز با سخنرانی ملیحه دُرخوش؛ معاون سیاستگذاری منابع علمی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران در خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

وی در این نشست درباره نقش اطلاعات و فراداده در زندگی روزمره انسان، بیان کرد: هر کاری که ما به‌صورت روزمره انجام می‌دهیم، به نوعی در حال تولید فراداده هستیم و هرلحظه از فراداده استفاده می‌کنیم، ولی تاکنون به‌صورت دقیق و تخصصی به آن نگاه نکرده بودیم. بشر در توصیف هر چیزی از یک سری توضیحات و ویژگی‌ها استفاده می‌کند که این کار عملا تولید فراداده است.

دُرخوش ادامه داد: یک نمونه ساده از استفاده فراداده در زندگی روزمره، دفترچه تلفن است که به‌صورت هدفمند و ساختارمند، نظمی به آن می‌دهیم تا اطلاعات به‌راحتی قابل بازیابی باشد. این امر امروزه در تلفن‌های همراه نیز با امکانات و قابلیت‌های بیشتر انجام می‌شود. مثلا ممکن است در دفترچه تلفن گوشی همراهمان چند نام مشابه داشته باشیم که برای شناسایی آن‌ها و بازیابی سریع‌تر، ویژگی‌ها یا فراداده‌هایی به آن‌ها می‌افزاییم. یک نمونه دیگر، خریدهای آنلاین است. در فضای فروشگاه اینترنتی، امکان انتخاب نوع، برند، جنس و ... در دسته‌بندی‌های منظم برای کاربر وجود دارد که این‌کار بازیابی را محدودتر و دقیق‌تر می‌کند. فردی که این اطلاعات را وارد سیستم کرده، به همه نیازهای خریدار اندیشیده و زیرساخت لازم را ایجاد کرده است. ایمیل‌ها، فایل‌های کامپیوتری ذخیره شده و نرم‌افزارهای مسیریاب و نقشه‌یاب نیز نمونه‌های دیگری از استفاده فراداده در زندگی روزمره ما هستند. 

این عضو انجمن بین‌المللی سازماندهی دانش، با بیان اینکه فراداده امکان بازیابی، استفاده و بهره‌برداری از اطلاعات و مقایسه اطلاعات مشابه را در اختیار ما قرار می‌دهد، گفت: زمانی که اطلاعات تولیدشده را سازماندهی می‌کنیم، هدف اصلی بازیابی اطلاعات است و اگر امکان بازیابی وجود نداشته باشد یا به‌درستی امکان‌پذیر نباشد، در واقع به نتیجه مورد نظر نرسیده‌ایم. 

وی افزود: باید به تولید فراداده به‌عنوان یک فرایند نگاه کنیم که از نقطه‌ای شروع و در جایی به پایان می‌رسد و گاهی ممکن است ادامه پیدا کند. در فرایند تولید داده باید به مواردی همچون اینکه داده چیست، از کجا آمده، چرا می‌خواهیم آن‌را تولید کنیم، چه چیزهایی را شامل می‌شود و اینکه آیا به‌صورت کلی است یا درون آن جزئیاتی وجود دارد، توجه داشته باشیم. در بسیاری مواقع در تولید فراداده به جزئیات درون یک پدیده توجه نمی‌شود. برخلاف گذشته، در قرن 21 به جزئیات و همچنین ارتباطات بین منابع توجه می‌شود. اگر قرار است نگاه جدیدی به مقوله اطلاعات داشته باشیم، باید نگاهمان را به تولید فراداده عوض کنیم. 

دُرخوش در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: اگر می‌خواهیم فراداده به بازیابی صحیح و دقیق منتج شود باید به آن سازمان بدهیم و ساختار ایجاد کنیم. ایجاد ساختار به ما امکان مدیریت می‌دهد. همچنین باید در این فرایند امکان تعامل را نیز فراهم کنیم. زمانی می‌توانیم در این فرایند تعامل داشته باشیم که بتوانیم آن‌را مدیریت کنیم. در دنیای کنونی تعامل موضوع مهمی است. همچنین مدیریت فرایند تولید فراداده و استانداردسازی آن نیز بسیار اهمیت دارد. وقتی ساختار استاندارد باشد، در هر جایی از دنیا با هر زبانی می‌توانیم از فراداده استفاده کنیم. 

معاون سیاستگذاری منابع علمی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران در ادامه گفت: زمانی می‌توانیم جزئیات درون یک منبع را توصیف کنیم که به آن به‌عنوان یک واحد اطلاعاتی نگاه کنیم. نوع نگاهی که به اطلاعات داریم، خط مشی تولید فراداده را مشخص می‌کند. 

وی کاربر محور بودن را در فرایند تولید فراداده مهم دانست و افزود: در تولید فراداده باید به این فکر کنیم که کاربر از توصیف ما چه می‌خواهد. زمانی در این فرایند به نتیجه می‌رسیم که کاربر از فراداده راضی باشد. همچنین باید به این مسئله توجه داشت که کاربران امروز نسبت به گذشته تغییراتی داشته‌اند. 

این عضو انجمن بین‌المللی سازماندهی دانش، بیان کرد: هنر و مهارت شخصی که فراداده تولید می‌کند زمانی مشخص می‌شود که از چند وجه آن‌را مورد توجه قرار دهد. باید کاربرش را بشناسد، خط مشی‌ها را بداند و طوری فراداده را ارائه کند که اطلاعات مورد نظر به کاربر داده شود. زمانی که هدف با توجه به مخاطب انتخاب می‌شود، ساختار هم خود را نشان می‌دهد. همچنین فراداده تولید شده باید انعطاف‌پذیر بوده و قابلیت مدیریت در جزئیات را دشته باشد. ما براساس یک الگوی انتزاعی فراداده تولید می‌کنیم که براساس شناخت به‌وجود می‌آید. زمانی که به یک شناخت درست از آنچه می‌خواهیم تولید کنیم برسیم و به هدف و ساختار فکر کنیم، فرایند تولید فراداده و رسیدن به نتیجه موفق خواهد بود. زمانی می‌توانیم به یک کاربر با نیازهای اطلاعاتی جدید، مشاوره اطلاعاتی بدهیم که فراداده درستی تولید کرده باشیم. 

دُرخوش در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به انواع فراداده، ادامه داد: فراداده به سه دسته توصیفی، ساختاری و مدیریتی دسته‌بندی می‌شود. فراداده توصیفی به توصیف اطلاعات می‌پردازد. فراداده ساختاری زمانی به‌کار می‌آید که می‌خواهیم ساختار اطلاعات را مشخص کنیم. فراداده مدیریتی نیز برای مدیریت کل سیستم تولید شده استفاده می‌شود.  

معاون سیاستگذاری منابع علمی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران در پایان با بیان اینکه وقتی دانشی را با فرایند سازماندهی تولید می‌کنیم، عملاً در حال ایجاد شبکه‌های معنایی هستیم، گفت: نکته دیگر درباره فراداده این است که باید آن‌را به‌گونه‌ای ایجاد کرد که کاربر بتواند منبع را پیدا، انتخاب، شناسایی و به آن دسترسی پیدا کند. همچنین در دنیای جدید، بحث محتوا اهمیت پیدا کرده است. باید توجه داشته باشیم فراداده‌ای که تولید می‌شود، در چه بافت موضوعی ایجاد می‌شود. یک نمونه ساده، کتاب‌های میان‌رشته‌ای و طبقه‌بندی کتابخانه‌ای آن‌هاست؛ مانند روان‌شناسی اجتماعی. باید محتوای هر کدام از موضوعات را درست و به‌جای خود توصیف کرد. 

انتهای پیام/