" سرایان "دیارعمارت ها و آب انبار های کهن مقصدی برای گردشگران نوروزی+تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، سرایان دیار عمارت ها و آب انبار های کهن شهری زیبا قرار گرفته بر کرانه شمال غربی استان خراسان جنوبی و در فاصله 160 کیلومتری مرکز استان است.

این شهرستان نیز مانند بسیاری از شهرهای دیار خراسان قدمتی دیرینه بر پهنه گیتی دارد، قدمتی به دیرینگی هزاره چهارم و پنجم پیش از میلاد. سرایان را دیار عمارات کهن و شهری مملو ازتاریخ دانستند.

سرایان یکی از شهرستان های استان خراسان جنوبی  است که حدود هفت هزار کیلومتر مربع مساحت دارد، این  شهرستان از شمال به بخش کاخک گناباد  و از شمال شرقی با بخش خضری دشت بیاض قاین و از شرق با شهرستان قاین، از جنوب با شهرستان خوسف و از غرب با فردوس همسایه است.

شهرستان سرایان دارای جاذبه های با ارزشی است که قطعا معرفی این جاذبه ها نقش مهمی در جذب گردشگر و معرفی و انتقال فرهنگ و آداب و رسوم این منطقه به مسافران داخلی و خارجی خواهخد داشت. در این راستا در این مطلب برخی از جاذبه های تاریخی شاخص این منطقه را معرفی می کنیم.

پیشینه تاریخی

مطابق تحقیقات باستان‌شناسی در سرایان سابقه سکونت بشر در این منطقه قدمت بسیار زیادی دارد. کارشناسان شواهدی مبنی بر سکونت بشر در تپه کله کوب آیسک در هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد کشف کرده‌اند. بنابراین قدمت شهر سرایان به قبل از دوران اسلامی باز می‌گردد. سد تاریخی زو یکی از آثار به جا مانده از دوران پیش از اسلام است. در دوره اسلامی این شهر بخشی از ایالت قهستان بوده که در متون تاریخی از آن یاد شده است. آثاری متعلق به دوران سلجوقیان در این منطقه توسط باستان شناسان کشف شده است. اما همزمان با جنبش اسماعیلیه اهمیت این منطقه افزایش یافته است.

در آن دوران اسماعیلیان اغلب قلعه های ایالت قهستان از جمله قلعه های سرایان را در اختیار گرفتند. بررسی شواهد تاریخی نشان می‌دهد رونق و آبادانی این شهر در دوره‌های تاریخی بعدی نیز تداوم داشته است. ساخت بناهایی چون کاروانسرای شاه عباسی و آب انبار در دوره صفویه گواه رونق شهر در این دوره تاریخی است.

زبان مردم سرایان

زبان مردم در استان خراسان جنوبی زبان فارسی با لهجه مخصوص هر منطقه است. به عنوان مثال زبان مردم سرایان زبان فارسی با لهجه سرایانی است. البته در مجموع می‌توان گفت مردمان خطه خراسان به گویش (تونی) سخن می‌گویند. این گویش یکی از گویش‌های کهن زبان فارسی است. اما به دلیل تفاوت‌های ساختاری در صرف افعال، وزن واژگان و جمله‌بندی درک آن را برای دیگر افراد مشکل است.

جاذبه های طبیعی سرایان

کویر سه قلعه

کویر سه قلعه یکی از معروف ترین جاهای دیدنی سرایان است. این کویر به دلیل شرایط مناسب کویرنوردی و رصد ستارگان به بهشت منجمان شهرت دارد. کویر سه قلعه در جنوب شهر سه قلعه سرایان و در فاصله 30 کیلومتری آن قرار دارد.

غار بتو

غار بتو از زیباترین غارهای ایران نیز در فهرست دیدنی های سرایان جایگاه ویژه‌ای دارد. قندیل‌های آهکی، بلورهای کوارتز و کلسیت و حوضچه‌های آب معدنی مناظر شگفت‌انگیزی در این غار ایجاد کرده‌اند. این غار آهکی در دل کوه‌های صخره‌ای واقع شده و پیمایش آن نیاز به تجهیزات حرفه‌ای دارد.

منطقه شکار ممنوع کمرسرخ

منطقه حفاظت شده کمرسرخ حد فاصل ارتفاعات روستای نوده و ارتفاعات روستای دره باز واقع شده است. این منطقه که در شمال سرایان قرار دارد تا شهرستان‌های قاین و گناباد نیز امتداد دارد. گونه شاخص جانوری این منطقه قوچ و میش است.

دق سرایان

دق رباط سرایان کویری بیضی شکل در جنوب غربی سرایان است. طول این کویر 40 کیلومتر و عرض آن 20 کیلومتر است.

آبشارهای دره سبز رود

دره سبزرود در شمال سرایان یک منطقه ییلاقی با مناظر بکر و زیبا و آبشارهای خروشان است. این منطقه گزینه مناسبی برای کوهنوردی و صخره‌نوردی البته با تجهیزات کامل است.

روستای کریمو

روستای کریمو یکی از روستاهای ییلاقی سرایان است که در دره‌ای زیبا در 30 کیلومتری شمال شهر سرایان قرار دارد. علاوه بر طبیعت زیبا و آب و هوای مطلوب در این روستا امامزاده معروفی به نام امامزاده کریم شاه نیز وجود دارد.

روستای مصعبی

روستای مصعبی یکی از زیباترین روستاهای خراسان جنوبی است. این روستا به دلیل قرار گیری در منطقه کوهستانی و جریان رودخانه مناظری سرسبز و تماشایی و آب و هوایی دلپذیر دارد. مجموعه روستای مصعبی، روستای کریمو و آبشارهای دره سبزرود یکی از مناطق نمونه گردشگری استان خراسان جنوبی را ایجاد کرده‌اند.

روستای چرمه

روستای چرمه از دیگر روستاهای ییلاقی سرایان است که مناظری سرسبز و آب و هوایی دلپذیر دارد. علاوه بر طبیعت زیبا در این روستا دیدنی های دیگری مانند زیارتگاه پیر اباذر، آسیاب آبی و غار بتون یا بتو نیز وجود دارد.

کال زو

کال زو یا دره زو از دیگر جاذبه‌های طبیعی شهر سرایان است. این منطقه در شمال سرایان و در مجاورت روستای بنی خانیک قرار دارد. در کنار سد تاریخی زو، جریان آب در طول زمان، جاذبه‌ای طبیعی به نام کال زو ایجاد کرده است. در این دره مناظر زیبایی از پرتگاه‌هایی با شیب ملایم و شیب تند موجب حیرت گردشگران می‌شود.

سد شهید پارسا

سد شهید پارسا پس از انقلاب اسلامی بر روی رودخانه زو در شمال شهرستان سرایان احداث شده است. چشم‌انداز این سد در اقلیم گرم و خشک خراسان جنوبی مایه حیرت گردشگران است.

دریاچه فصلی دق چاه طالب

این دریاچه فصلی یکی از جاذبه های طبیعی سه قلعه سرایان است. این دریاچه پس از بارندگی فصلی پر از آب می‌شود.

دیدنی های تاریخی سرایان

سد تاریخی زو

سد آهکی زو در شمال سرایان و جنوب روستای چرمه بزرگترین سد تاریخی استان خراسان جنوبی است. طول تاج این سد 56 متر، عرض آن 14 متر و ارتفاع آن 25 متر است.

کاروانسرای سرایان

کاروانسرای سرایان یکی از کاروانسراهای تاریخی ایران است که در دوره صفویه احداث شده است. این کاروانسرا در مرکز شهر قرار داشته و در کنار مسجد، آب انبار و حمام مجموعه کاملی برای ارائه خدمات شهری بوده است.

قلعه قلاع سرایان

قلعه قلاع سرایان یکی از قلعه های کوهستانی ایران است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این قلعه در مجاورت روستای همبو در 5 کیلومتری شرق سرایان واقع شده است.

موزه مردم شناسی سرایان

موزه مردم شناسی سرایان در شترخانه رباط شاه عباسی سرایان راه‌اندازی شده است. در این موزه اشیاء و لوازم زندگی قدیمی مردم این منطقه همراه با نمونه‌هایی از صنایع دستی کهن این مردم به نمایش گذاشته شده است.

محوطه تاریخی کله کوب

محوطه تاریخی کله کوب از محوطه‌های باستانی ثبت شده ایران است. در این محوطه آثاری متعلق به دوران نوسنگی و عصر مفرغ کشف شده است.

خانه حسام الدیوان

خانه حسام الدیوان در خیابان امام خمینی شهر سه قلعه سرایان قرار دارد. این خانه تاریخی که در دوران قاجار احداث شده توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت شده است.

خانه تاریخی ضیائی

خانه ضیائی یکی از خانه های تاریخی شهرستان سرایان است که در شهر سه قلعه قرار دارد. این عمارت تاریخی به خاطر بادگیر بلند و زیبایش شهرت دارد. این بادگیر بلندترین بادگیر شهر سه قلعه است.

خانه عباس رمضانی

خانه عباس رمضانی یکی دیگر از خانه های تاریخی شهر سه قلعه است. به خاطر ساعت‌های نقاشی شده بر روی دیوارهای شاه‌نشین این خانه، این بنای تاریخی به خانه ساعت نیز شهرت دارد.

خانه هروی سه قلعه

این بنا نیز یکی دیگر از خانه های تاریخی شهر سه قلعه است. این بنا که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت شده است.

آسیاب آبی کاه کوه

آسیاب آبی کاه کوه در مسیر قنات زابر سرایان قرار دارد. با مرمت این آسیاب، این بنای تاریخی به یکی از دیدنی های سرایان تبدیل شده است.

خانه یزدانی

خانه یزدانی یکی از خانه های تاریخی ایران است که قدمت آن به دوران قاجاریه می‌رسد. این بنای تاریخی قرار است پس از مرمت به یک اقامتگاه سنتی تبدیل شود.

بازار میثم

بازار میثم بازاری تاریخی در شهر سرایان است که به بازار صنایع دستی سرایان تبدیل شده است.

حمام کاروانسرای سرایان

حمام تاریخی سرایان یکی از بناهای مجموعه تاریخی شهر سرایان در مجاورت کاروانسرای این شهر است. این حمام که بیش از 500 سال قدمت دارد در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مزار میرزاها

مزار میرزاها یکی از آثار تاریخی سرایان است که قدمت آن به دوران قاجار می‌رسد. این بنا از جمله مقبره‌هایی است که هویت فرد مدفون در آن مشخص نیست.

برج حصار سه قلعه

برج حصار یکی از جاهای دیدنی سرایان است از دوره صفویه باقی مانده است. ظاهراً این برج تنها بخش باقی مانده از حصار باستانی شهر سه قلعه است.

اماکن مذهبی شهرستان سرایان

زیارتگاه پیر اباذر

امامزاده اباذر بقعه‌ای است که در روستای چرمه سرایان واقع شده است. این بنا مقبره فردی به نام پیر ازدک معروف به اباذر است. گفته می‌شود این فرد والامقام از خدمه امام کاظم(ع) بوده است که هنگام تدفین او چشمه‌ای در این مکان از زمین می‌جوشد.

آرامگاه تورانشاه

آرامگاه تورانشاه مقبره‌ای آجری با پلان هشت ضلعی است که ظاهراً در دوران تیموریان احداث شده است. در این بنا کتیبه‌ای وجود دارد که نام تورانشاه در آن ذکر شده است. این بنا به دلیل ارزش تاریخی آن در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده سلطان ابوالقاسم

مقبره امامزاده سلطان ابوالقاسم در روستای قاسم آباد شهرستان سرایان قرار دارد. مردم بومی فرد مدفون در مقبره را از نوادگان امام موسی کاظم(ع) می‌دانند.

امامزاده سلطان مصیب

مقبره امامزاده سلطان مصیب در روستای مصعبی سرایان قرار دارد. مردم بومی فرد مدفون در این مقبره را منسوب به امام کاظم(ع) می‌دانند.

امامزاده سلطان کریمشاه

مقبره امامزاده سلطان کریمشاه در روستای کریمو سرایان قرار دارد. مردم بومی فرد مدفون در بقعه را برادر امام رضا(ع) می‌دانند.

مسجد جامع سرایان

مسجد جامع سرایان یکی از مساجد تاریخی ایران است که از دوران صفویه به یادگار مانده است. در ساخت این مسجد و تزئینات آن تنها از آجر و گچ استفاده شده است.

مسجد جامع دوحصاران

مسجد جامع دوحصاران یکی از مساجد تاریخی ایران است که قدمت آن به دوران زندیه می‌رسد. در سالهای اخیر مرمت مسجد جامع دوحصاران در چندین مرحله انجام شده است.

حمام دوحصاران

از این حمام تاریخی که متاسفانه امروزه شرایط مناسبی ندارد، هم می‌تواند نماینده شایسته‌ای از جاهای دیدنی سرایان باشد. امیدواریم تا مسئولین رسیدگی بیشتری به این بنای تاریخی داشته باشند.

مسجد جامع سه قلعه

مسجد جامع سه قلعه شاخص ترین بنای تاریخی شهر سه قلعه شهرستان سرایان است. این بنای تاریخی فاقد کتیبه است ولی با توجه به سبک معماری، زمان ساخت آن دوران صفویه برآورد شده است.

مسجد ارگ قلعه

این مسجد نیز از آثار تاریخی شهرستان سرایان است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. درواقع مسجد ارگ قلعه در بافت تاریخی شهر سه قلعه قرار دارد.

مسجد آهنگران

مسجد آهنگران یکی از مساجد تاریخی سرایان است که در مجاورت آب انبار آهنگران قرار دارد. بر اساس کتیبه موجود در بنا این مسجد توسط فردی به نام قاسم در زمان سلطنت شاه صفی احداث شده است.

آب انبارهای سرایان

آب انبار کاروانسرا (آب انبار فاضل خانی)

در مجموعه کاروانسرای سرایان یک آب انبار قدیمی نیز وجود دارد. این آب انبار که به نام فاضل خانی نیز شناخته می‌شود یکی از کامل‌ترین و بزرگترین آب انبارهای خراسان جنوبی است.

آب انبار آهنگران سرایان

این آب انبار به گواه کتیبه موجود در آن بیش از 300 سال پیش احداث شده است. این آب انبار در مجاورت مسجد تاریخی آهنگران قرار دارد.

آب انبار حسینیه سرایان

این آب انبار نیز در دوران صفویه در این شهر احداث شده است. ویژگی شاخص این بنا ساخت پلکان با زاویه 90 درجه نسبت به سردر بنا می‌باشد.

آب انبار حاج حسن سرایان

این آب انبار در منطقه پایین شهر سرایان و در خیابان امام خمینی قرار دارد.

آب انبار آقا سرایان

این بنا از جمله آب انبارهای سرایان است که در حال حاضر فعال نیست.

آب انبار کمال آیسک

این آب انبار تاریخی در بلوار امام رضا شهر آیسک قرار دارد. این بنای تاریخی مورد مرمت قرار گرفته و هم‌اکنون در حال فعالیت است.

آب انبار محمد باقران

این بنا از جمله آب انبارهای شهر آیسک است که نیاز به مرمت دارد.

آب انبار احمد آقا سه قلعه

آب انبار احمد آقا در سه قلعه سرایان واقع شده است. این بنا بر خلاف اغلب آب انبارهای تاریخی سرایان در دوره پهلوی احداث شده است.

آب انبار بی بی حسین خان بسطاق

آب انبار بی بی حسین خان در روستای بسطاق بخش سه قلعه سرایان واقع شده است.

سوغات

علاوه بر زعفران، زرشک، آلو بخارا،انار، عناب، سنجد، بادام کوهی، گردو، کشک سیاه، کشک زرد، کشک زیره‌ای، قره قروت، برگه هلو، توت خشک و قالی در نقشها، طرحها و رنگهای متنوع از سوغات این شهرستان است.

آداب و رسوم

 آب گیری آب انبارهای سرایان: آب گیری آب انبار ها همه ساله از اوایل دی ماه در شب های سرد زمستان انجام می شود بدین ترتیب که گروهی از مردم که این سنت حسنه را که از پدرشان به ارث برده اند و به «میرآب » معروف هستند اقدام به انجام آبگیری آب انبارها می کنند این رسم و آئین در تاریخ 6/10/95 در فهرست آثار معنوی کشور(ناملموس) به ثبت رسید.

جشن سده

مراسم جشن سده در روستای دوحصاران شهرستان سرایان از 28 دی ماه تا اوایل بهمن اجرا می شود و به گفته خود اهالی محل اهمن بهمن اجرا می شود. کودکان و نوجوانان دراین شب حلقه ای از آتش درست می کنند و به دور سر می چرخانند.اقوام و خویشان به خانه بزرگان فامیل می روند و در این مراسم داستان های گذشته و افسانه های قدیم  را برای جوانان و نوجوانان بازگو می کنند. ضمن  برگزاری جشن از آجیل هایی که ساخت خود اهالی می باشد از قبیل: برگه زردآلو ، مغز گردو وبادام ، تخمه و.. از یکدیگر پذیرایی می کنند .این مراسم به شماره    808  در تاریخ 4/11/91   در فهرست  آثار معنوی کشور(ناملموس) به ثبت رسیده است .

 بازی های محلی

بجل بازی: این بازی بیشتر دربین جوانان مرسوم است .وسیله بازی بجل است که از استخوان مفصل گوسفند به دست می آیدو دراین بازی شرط پول به میان گذاشته می شود.

 غذای محلی: بلغور: یک نوع آش است که با حبوبات(نخود، لوبیا) گندم بلغور شده ، سبزیجات، سیر درست می شود و یک وعده غذای کامل است که در روزهای زمستان مصرف می شود.

صنایع دستی

شهرستان سرایان یکی از مهمترین شهرستانهای استان در تولید محصولات صنایع دستی می باشد . این شهرستان از معدود مناطقی است که هنوز اصالت های بومی خود را در تولید انواع صنایع دستی حفظ نموده است. و همچنان تعدادی از مشاغل قدیمی توسط استادکاران پیشکسوت به حیات خود در این منطقه ادامه می دهند. بازار تاریخی میثم در این شهرستان که قدمت آن به دوره صفوی بر می گردد از گذشته محل استقرار تعدادی از حرف صنایع دستی به ویژه چلنگری و اسلحه سازی بوده است. در حال حاضر چلنگری (آهنگری سنتی) در سرایان و به ویژه تولید انواع زنگوله برای چهارپایان از رونق نسبتاً خوبی برخوردار بوده به طوری که آوازه شهرت این زنگوله ها از مرزهای استان نیز فراتر رفته است.

فرآوری پوست و تهیه چرم از آن،  صنعتی کهن در جنوب قهستان است . در این میان روستای چرمه از توابع شهرستان سرایان به جهت ییلاقی بودن و برخورداری از مراتع سر سبز ، از قدیم الایام  محل پرورش و نگهداری اسب و همچنین از مناطق فعال تولید چرم بوده . این روستا هنوز موطن یکی از پیشکسوتان هنر- صنعت دباغی سنتی و ساخت پای پوش چرمی " استاد ابراهیم ذکریا "است .

به علت رونق  دامپروری در سرایان ،  نمدمالی و تهیه انواع زیرانداز و لباس نمدی نیز از رشته های اصیل  صنایع دستی منطقه است که تا چند صباحی قبل رواج داشته و به علت فوت استاد کاران برجسته این رشته ، روند تولید آن نیز متوقف گردیده است. بطور کلی بافت انواع قالی و قالیچه ، بافت انواع گلیم ساده و سوزنی ، سفره آردی ، جاجیم بافی، پلاس بافی، رودوزیهای سنتی، دباغی سنتی، ساخت انواع پای پوش سنتی ، سبد بافی (ترکه بافی)، چلنگری (آهنگری سنتی)، سفالگری، حوله بافی ، حجاری (سنگتراشی) ، خراطی سنتی، نمد مالی از رشته های صنایع دستی بومی این منطقه می باشد. از مناطق مهم تولید صنایع دستی دراین شهرستان می توان به  شهر های سرایان و آیسک و سه قلعه وروستاهای مصعبی ، چرمه ، کریمو، چاه غیاث، سراب، دوحصاران ، زنگو ، دره پر ، نوبهار ، بنی خانیک و حجت آباد اشاره نمود.

انتهای پیام/255/ن