سازمان همکاری شانگهای میتواند منجی اقتصاد ایران باشد؟
ایران میتواند از طریق SCO، روابط خود را با کشورهایی که در دیگر نهادها و سازمانها قوی نیستند یا ارتباطاتشان محدود است، تقویت کرده و دسترسی به بازارهای جدید را به دست آورد.
به گزارش تسنیم، سازمان همکاری شانگهای (SCO) یک سازمان بینالمللی است که در سال 2001 تأسیس شد و کشورهای عضو آن از طریق همکاریهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی با یکدیگر همکاری میکنند. هدف اصلی تشکیل سازمان همکاری شانگهای، تقویت روابط بینالمللی و همکاریهای چندجانبه در منطقه آسیا میانه است.
مهمترین هدفهای سازمان همکاری شانگهای عبارتند از:
1. تقویت امنیت منطقهای: SCO در تحقق امنیت منطقهای نقش مهمی ایفا میکند. این سازمان تمرکز خود را بر برخورداری منطقه از امنیت استوار و تقویت همکاریهای امنیتی بین کشورهای عضو قرار داده است. همچنین، SCO در برابر چالشهایی مانند تروریسم، جرمهای سازمانیافته و قاچاق مواد مخدر نیز فعالیت میکند.
2. ترویج همکاری اقتصادی: SCO به منظور توسعه همکاریهای اقتصادی و تجاری بین کشورهای عضو تشکیل شده است. این سازمان بر تسهیل تجارت، سرمایهگذاریها و ارتباطات بین عضویت دارندگان تمرکز دارد.
3. تقویت همکاری سیاسی: سازمان همکاری شانگهای با ترکیب اعضایش از مناطق مختلف آسیا، یک بستر مناسب برای همکاریهای سیاسی بین کشورهای عضو فراهم کرده است. این سازمان به منظور رسیدن به توافقات و تعاملهای سیاسی بین کشورهای عضو تلاش میکند و نقشی مهم در پایداری و تعاملهای سیاسی منطقهای دارد.
4. تسهیل دیپلماسی فرهنگی: SCO برای ترویج فرهنگ و همبستگی بین کشورهای عضو و افزایش تبادل فرهنگی و آموزشی بین مردمان آنها تلاش کرده واین سازمان برگزاری فستیوالها، نمایشگاهها، کنفرانسها و دورههای آموزشی را ترغیب و حمایت می کند تا بین فرهنگها و مردمان عضو سازمان تعامل و تبادل بیشتری برقرار شود.
5. حل منازعات و تسویه اختلافات: SCO به منظور حل صلحآمیز منازعات بین کشورهای عضو و تسهیل توافقات و تعاملات سیاسی بین آنها، توافقنامه هایی را به تصویب رسانده است تا این سازمان از طریق مذاکرات و دیپلماسی، به تسویه اختلافات و رسیدن به توافقات مشترک بین کشورهای عضو کمک کند.
6. گسترش و توسعه اقتصادی و اجتماعی: SCO به منظور ترویج توسعه اقتصادی و اجتماعی اعضای این سازمان از طریق تبادل تجاری، سرمایهگذاریها، همکاری در زمینههای صنعتی و فناوری، توسعه نقلوانتقال و پروژههای بزرگ، توسعه اقتصادی را ترویج داده است.
7. تقویت همکاری منطقهای: سازمان همکاری شانگهای بر تقویت همکاریهای چندجانبه در منطقه آسیا میانه تأکید داشته و این سازمان با توسعه روابط دوجانبه و چندجانبه، در گسترش ارتباطات سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی در میان کشورهای منطقه نقش بسزایی را دارا است.
8. ترویج همکاری در حوزه انرژی: SCO به منظور توسعه همکاری در زمینه انرژی، انتقال و تأمین منابع انرژی و توسعه پروژههای انرژی بین کشورهای عضو تلاش میکند. این سازمان تبادل تکنولوژیهای نوین انرژی و ترویج همکاری در زمینههای نفت و گاز، برق، انرژی خورشیدی و بادی را تشویق میکند.
9. مبارزه با تهدیدات تروریسم و افراطگرایی: SCO در راستای مبارزه با تروریسم، افراطگرایی و تهدیدات امنیتی دیگر در حوزه آسیای مرکزی فعالیت و این سازمان تبادل اطلاعات امنیتی، همکاری در زمینههای ضدتروریسم، آموزش و تربیت نیروهای امنیتی را ترویج داده است.
10. توسعه همکاری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات: SCO به منظور توسعه همکاری در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات، ارتقاء زیرساختهای ارتباطی، تبادل دانش فنی و تکنولوژی، و ترویج همکاری در حوزه سایبری را تشویق و در دستور کار و چشم انداز اهداف خویش قرار داده است.
11. ترویج همکاری در حوزه حمایت از محیط زیست: SCO به منظور محافظت از محیط زیست و توسعه پایدار، همکاری در زمینه حفاظت از منابع طبیعی، کاهش آلودگی محیطی، مدیریت پسماندها و تغییرات اقلیمی را تشویق و در برنامه اهداف سازمان قرار داده است.
12. توسعه همکاری در حوزه تجارت و سرمایهگذاری: SCO به منظور تسهیل تجارت و سرمایهگذاری بین کشورهای عضو، کاهش موانع تجاری، تسهیل مرزها و ترویج همکاری در زمینههای مالی و بانکی فعالیت داشته و این سازمان توسعه شبکههای تجاری و ارتباطی بین کشورهای عضو را مورد حمایت قرار داده است.
13. توسعه همکاری در حوزه آموزش و پژوهش: SCO به منظور توسعه همکاری در حوزه آموزش و پژوهش، تبادل دانش و تجربیات، ترویج همکاری دانشگاهی و علمی، و تشکیل دورههای آموزشی مشترک را برنامه ریزی کرده است.
14. ترویج همکاری در حوزه فرهنگ و گردشگری: SCO به منظور ترویج فرهنگ و گردشگری بین کشورهای عضو، تبادل فرهنگی، توسعه صنعت گردشگری و تعاملات مردمی از دیگر اهداف سازمان همکاری شانگهای است.
15. توسعه همکاری در حوزه حمایت از جوانان و زنان: SCO به منظور ترویج حقوق زنان، توسعه فرصتهای اقتصادی و آموزشی برای زنان، و تشویق مشارکت فعال زنان در فرآیندهای سیاسی و اجتماعی فعالیت و این سازمان نیز به توسعه فرصتهای اشتغال برای جوانان و ترویج همکاری در حوزه آموزش و تربیت جوانان اهمیت داده است.
16. ترویج همکاری در حوزه بهداشت و درمان: SCO به منظور توسعه همکاری در زمینه بهداشت و درمان، تبادل تجربیات درمانی، ترویج همکاری در حوزههای پزشکی و بهداشت عمومی، و تسهیل دسترسی به خدمات بهداشتی گام های مثبتی را در منطقه برداشته است.
17. همکاری در حوزه حقوق بشر و عدالت اجتماعی: SCO به منظور ترویج حقوق بشر، عدالت اجتماعی و تقویت نظام قانونی، تبادل دانش و تجربیات در زمینه حقوق بشر، و ترویج همکاری در حوزه عدالت اجتماعی و دسترسی به عدالت را از اهداف این سازمان برشمرده است. تمرکز سازمان همکاری شانگهای بر این موارد با همکاری کشورهای عضو به منظور توسعه منطقهای پایدار و افزایش همبستگی منطقه است.
دلایل مخالف تاجیکستان در گذشته خصوص عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای
پیش از بیان دلایل مخالفت تاجیکستان شایان ذکر است که، این تحلیلها فرضیههایی برای مخالفت تاجیکستان با عضویت ایران در SCO در گذشته بوده است و دیدگاهها و مواضع تاجیکستان در دولت سیزدهم و نگاه منطقه گرایی ایران در سال های اخیر موانع موجود برای تاجیکستان و مخالفت آن در عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای را مرتفع ساخته است.
- تأثیر افزایش توان ایران: تاجیکستان به عنوان یک کشور همسایه با ایران، ممکن است نگران افزایش توان ایران در منطقه و تأثیر آن بر روابط منطقهای باشد. افزایش توان ایران میتواند تعادل قدرت را به ضرر تاجیکستان تغییر دهد و باعث تضعیف تأثیر و نفوذ تاجیکستان در منطقه شود.
- مسائل امنیتی: تاجیکستان در گذشته با مشکلات امنیتی در مناطق مرزی خود مواجه بوده است، از جمله نبرد با گروههای تروریستی و تأثیرات مربوط به توسعه صلح آمیز در افغانستان. با عضویت ایران به SCO بپیوندد، ممکن است تأثیرات امنیتی در منطقه تاجیکستان تشدید و ریسکهای امنیتی افزایش یابد.
- نگرانیهای اقتصادی: تاجیکستان به عنوان یک کشور کوچک با وابستگیهای اقتصادی به روسیه و چین، ممکن است نگرانیهایی در مورد رقابت با ایران در حوزههای اقتصادی داشته باشد. اعضای SCO میتوانند به عنوان رقبای تجاری برای تاجیکستان در نظر گرفته شوند و تأثیرات منفی را بر روابط تجاری تاجیکستان با دیگر کشورها به ویژه با روسیه و چین ایجاد کنند.
- سیاستهای منطقهای: تاجیکستان در مسائل منطقهای دارای تمایلات و سیاستهای خاص خود است. عضویت ایران در SCO ممکن است منجر به تغییر سازمانی و توجه بیشتر به سیاستها و منافع ایرانی در SCO شود. این موضوع میتواند نقضی برای سیاستها و منافع تاجیکستان در SCO باشد و باعث ناهماهنگی و تضاد در سیاستهای منطقهای تاجیکستان و ایران شود.
- نظریه همبستگی اسلامی: تاجیکستان یک کشور با جمعیت اکثریتی مسلمان است و اصول اسلامی را به عنوان یکی از مبناهای سیاست خود در نظر میگیرد. ممکن است تاجیکستان نگرانیهایی در مورد تداخل اصول اسلامی خود با سیاستهای ایرانی در SCO داشته باشد و این امر ممکن است به یک عامل مخالفت با عضویت ایران در SCO باشد.
- راهبردهای امنیتی: تاجیکستان به عنوان یک کشور کوچک و در مرزهای حساس با افغانستان و پاکستان واقع شده است. ممکن است دلیل مخالفت تاجیکستان با عضویت ایران در SCO به دلیل تغییرات امنیتی در منطقه و نفوذ بیشتر ایران در این مناطق باشد که برای تاجیکستان تهدیدات امنیتی به همراه داشته باشد.
- تنشهای منطقهای: تاجیکستان در گذشته با برخی کشورهای منطقه همسایهای خود درگیریهای مرزی و سیاسی داشته است. ممکن است تاجیکستان نگران تقویت و توسعه روابط ایران با کشورهایی که تاجیکستان با آنها تنشهای منطقهای داشته و این تنشها را تشدید کند.
- تقارن منافع: ایران و تاجیکستان در برخی مناطق و زمینههایی همپوشانی منافع دارند، مانند انرژی، بازرگانی و ترابری. ممکن است تاجیکستان نگران باشد که عضویت ایران در SCO منجر به رقابت بیشتر در این زمینهها و تأثیرات منفی را بر روابط اقتصادی و تجاری تاجیکستان داشته باشد.
- تمایل به تعادل قدرت: تاجیکستان ممکن است به دنبال حفظ تعادل قدرت در منطقه باشد و نمیخواهد توانایی و تأثیر ایران در SCO تعادل را تغییر دهد و به نظر منفی تاجیکستان درباره پیوستن ایران به SCO میتواند به دلایل سیاسی، امنیتی و اقتصادی نیز برگردد.
- تأثیرات سیاسی: تاجیکستان ممکن است نگران باشد که با عضویت ایران در SCO، تأثیر ایران در تصمیمگیریها و سیاستهای سازمان افزایش یافته و این میتواند به تغییر تراز قدرت و تمرکز بیشتر بر روی ایران منجر شود و تاجیکستان از دست دادن تأثیر و رقابت درون سازمانی را تجربه کند.
- عوامل امنیتی: تاجیکستان با مسائل امنیتی در منطقه مواجه است و تهدیداتی از طرف گروههای تروریستی و نفوذ دیگر کشورها وجود دارد. عضویت ایران در SCO ممکن است به تقویت نفوذ ایران در منطقه منجر شود و این امر میتواند تاجیکستان را در معرض تهدیدات امنیتی بیشتری قرار دهد.
- رقابت اقتصادی: تاجیکستان، کشوری با اقتصاد کوچک و وابستگیهای اقتصادی به کشورهای دیگر است. عضویت ایران در SCO میتواند رقابتی برای تاجیکستان در زمینه تجارت و سرمایهگذاری ایجاد کند و باعث کاهش نفوذ و منافع اقتصادی تاجیکستان در منطقه شود.
- تمایل به حفظ استقلال و خودکفایی: تاجیکستان ممکن است تمایلی به حفظ استقلال و خودکفایی داشته باشد و نخواهد پذیرفت که بیشترین تصمیمات و سیاستهای خود را تحت تأثیر یک کشور بزرگتر مانند ایران قرار دهد.
منافع ایران در راستای عضویت دائم در سازمان شانگهای
- توسعه همکاری اقتصادی: عضویت در SCO ایران را قادر میسازد تا روابط اقتصادی خود را با کشورهای عضو دیگر، به ویژه چین و روسیه، توسعه دهد. این میتواند به تبادل تجاری بیشتر، سرمایهگذاری و همکاری در زمینههای مختلف اقتصادی و تجاری منجر شود.
- امنیت منطقهای: SCO به عنوان یک سازمان امنیتی منطقهای فعالیت میکند و هدف اصلی آن حفظ امنیت و استقرار پایداری در منطقه است. عضویت در SCO به ایران کمک میکند تا با کشورهای عضو دیگر همکاری در زمینه مبارزه با تهدیدات امنیتی مشترک، از جمله تروریسم، تجارت غیرقانونی، ترافیک مواد مخدر و تهاجمهای سایبری، انجام دهد.
- همکاری در زمینههای سیاسی و دیپلماسی: عضویت در SCO به ایران فرصتی را میدهد تا در ارتباطات بین المللی بیشتری شرکت کند و در زمینههای سیاسی و دیپلماسی همکاری کند. ایران میتواند در سطح بینالمللی صدا و نفوذ بیشتری داشته باشد و نقش فعالتری در تعیین سیاستهای منطقه ای داشته باشد.
- مقابله با تحریمها: عضویت در SCO میتواند به ایران در مقابله با تحریمها و فشارهای اقتصادی کمک کند. این سازمان میتواند فضایی را برای تبادل تجاری و اقتصادی با کشورهای عضو دیگر ایجاد و به ایران امکان توسعه روابط اقتصادی با این کشورها را فراهم آورد. همچنین، SCO میتواند در راستای کاهش وابستگی اقتصادی ایران به تکیه بر تجارت با غرب نقشی موثر داشته باشد.
- تقویت همکاری امنیتی و نظامی: عضویت در SCO به ایران امکان همکاری نظامی و امنیتی با کشورهای عضو دیگر را میدهد. این همکاری میتواند شامل تبادل اطلاعات امنیتی، تمرینات نظامی مشترک، همکاری در مقابله با تهدیدات مشترک و افزایش قدرت نظامی منطقهای است. این امر به تقویت قدرت نظامی و امنیتی ایران کمک کرده و پایداری و استحکام منطقه را تضمین میکند.
- گسترش شبکههای بینالمللی: عضویت در SCO به ایران امکان گسترش شبکههای بینالمللی را داده و ایران میتواند در طرحها و برنامههای مشترک SCO شرکت کرده و ارتباطات خود را با سایر کشورها توسعه دهد. این امر میتواند به ایران در جایگاه بینالمللی قویتری کمک کند و امکانات بیشتری برای همکاری در حوزههای مختلف را فراهم سازد.
- عضویت در سازمان شانگهای به ایران امکان همکاری در زمینههای مختلف، از جمله تجارت، امنیت، سیاست خارجی و نظامی را میدهد و به تقویت جایگاه ایران در منطقه و در مذاکرات بینالمللی کمک میکند.
- همچنین، عضویت در SCO میتواند به ایران فرصتی را برای ایجاد تعادل قدرت در منطقه فراهم کند. با همکاری با کشورهای بزرگی مانند چین و روسیه، ایران میتواند قدرت خود را در تعیین سیاستهای منطقهای تقویت کرده و از لحاظ جغرافیایی و استراتژیک به عنوان یک قدرت تعادلگر در منطقه نقش بیشتری ایفا کند.
- دستیابی به منابع انرژی: منطقه آسیای مرکزی دارای منابع انرژی غنی، به ویژه گاز طبیعی است. عضویت در SCO به ایران فرصتی را میدهد تا در تولید، صادرات و تأمین انرژی از این منابع در این منطقه همکاری کند و منافع اقتصادی خود را تحقق بخشد.
- تقویت تأثیر منطقهای: ایران با عضویت در SCO میتواند تأثیر و رهبری خود را در منطقه آسیای مرکزی تقویت کند. این سازمان نقشی بهعنوان یک پلتفرم بینالمللی برای همکاریهای سیاسی، امنیتی و اقتصادی در منطقه دارد و ایران میتواند در سیاستها و تصمیمگیریهای منطقهای تأثیرگذارتر باشد.
- تقویت روابط با کشورهای آسیای مرکزی: عضویت در SCO به ایران امکان همکاری نزدیکتر با کشورهای آسیای مرکزی را میدهد. این همکاری میتواند در زمینههای تجارت، سرمایهگذاری، انتقال فناوری، تبادل فرهنگی و آموزشی صورت بگیرد و روابط ایران با این کشورها را تعمیق بخشد.
- مقابله با فعالیتهای تروریستی: منطقه آسیای مرکزی با مشکلات امنیتی نظیر تهدیدهای تروریستی مواجه است. عضویت در SCO به ایران امکان همکاری بیشتر در مبارزه با تهدیدهای امنیتی مشترک را میدهد و ایران میتواند در اطلاع رسانی ها، هماهنگی اقدامات و تبادل اطلاعات امنیتی با سایر کشورهای عضو SCO در راستای مبارزه با تروریسم و تهدیدهای امنیتی مؤثرتر عمل کند. این همکاری میتواند به ایران در تقویت امنیت داخلی و حفظ استقرار منطقه کمک کند.
- تأمین استقلال و سیاست خارجی مستقل: با عضویت در سازمان شانگهای، ایران میتواند استقلال خود را در تصمیمگیریهای سیاست خارجی حفظ کند و به عنوان عضوی فعال و موثر در منطقه آسیای مرکزی و حتی در سطح بینالمللی شناخته شود. ایران میتواند در قضاوتها و تصمیمگیریهای منطقهای و جهانی نقش بیشتری ایفا کند و به حفظ منافع و سیاستهای خود اهمیت بدهد.
- توسعه راههای ارتباطی و حملونقل: عضویت در SCO میتواند به ایران در توسعه راههای ارتباطی و حملونقل در منطقه کمک کند. ایران میتواند در زمینه پروژههای ترابری، راهآهن، لجستیک و ترانزیت همکاری کند و به عنوان یک مرکز انتقال بینالمللی در منطقه آسیای مرکزی تأثیرگذاری کند. این امر میتواند به توسعه اقتصادی و تجارت بینالمللی ایران کمک کند.
- توسعه همکاریهای اقتصادی: عضویت در سازمان شانگهای به ایران امکان همکاری و توسعه روابط اقتصادی با کشورهای عضو دیگر را میدهد. ایران میتواند از تجارت و سرمایهگذاری با کشورهای آسیای مرکزی سود ببرد و روابط تجاری و اقتصادی خود را توسعه دهد. همچنین، هماهنگی در زمینههای صنعت، فناوری، کشاورزی و انرژی باعث تبادل دانش و تجربیات میان ایران و کشورهای عضو شانگهای میشود.
- تنوعبخشی روابط خارجی: عضویت در سازمان شانگهای به ایران فرصتی را میدهد تا روابط خارجی خود را تنوعبخشی کند و به منطقهای جدیدتر گسترش دهد. ایران میتواند از طریق SCO، روابط خود را با کشورهایی که در دیگر نهادها و سازمانها قوی نیستند یا ارتباطاتشان محدود است، تقویت کرده و دسترسی به بازارهای جدید را به دست آورد.
راهبردهای سیاست خارجی ایران برای تحکیم و تداوم حضور در سازمان همکاری شانگهای
سازمان همکاری شانگهای (SCO) یک سازمان بینالمللی است که درآسیای مرکزی فعالیت میکند و عضویت در این سازمان برای تحقق اهداف سیاست خارجی ایران میتواند مفید باشد. در زیر، چند راهبرد برای تحکیم و تداوم حضور ایران در سازمان همکاری شانگهای پیشنهاد می شود:
- توسعه همکاری اقتصادی: ایران میتواند از طریق تقویت و گسترش همکاری اقتصادی با کشورهای عضو SCO، نقش خود را در این سازمان تقویت کند. این شامل افزایش تجارت، سرمایهگذاری مشترک، تسهیل ترانزیت و توسعه زیرساختهای حمل و نقل است. ایران میتواند از منابع طبیعی و نیروی کار ماهر خود استفاده کرده و همکاریهای اقتصادی برای توسعه منطقهای و افزایش تجارت میان SCO و ایران را ترویج دهد.
- تقویت همکاری امنیتی: ایران میتواند در جهت تقویت همکاری امنیتی با کشورهای عضو SCO کوشا باشد. این شامل مبارزه با تروریسم، ترافیک مواد مخدر، جرایم سایبری و تهدیدات دیگر است. ایران میتواند از تجربیات خود در مبارزه با تروریسم و تواناییهای نظامی قوی خود استفاده کند تا امنیت منطقه را تقویت کرده و در عین حال نقش فعالی در SCO ایفا کند.
- تقویت همکاری سیاسی: ایران میتواند بهعنوان یک عضو موثر در SCO، همکاریهای سیاسی خود را با کشورهای عضو تقویت کند. ایران میتواند در تسهیم تجربیات خود در مسائل سیاسی، دیپلماسی و روابط بینالمللی، به عنوان یک قدرت منطقهای مؤثر عمل کند. ایران میتواند به مسائل منطقهای مانند راه حلهای سیاسی برای منازعات و بحرانها در منطقه متمرکز شود و نقش سازندهای در فرایند تصمیمگیری سیاسی SCO ایفا کند.
- ترویج فرهنگ و ارتباطات: ایران میتواند برای تحکیم حضور خود در SCO، به ترویج فرهنگ و ارتباطات منطقهای توجه ویژهای داشته باشد. این شامل تبادل فرهنگی، تشویق توریسم فرهنگی و تبادل دانش و تجربیات در حوزههای مختلف از جمله هنر، علوم، آموزش و پژوهش است. این اقدامات میتواند باعث افزایش تعاملات بین مردم و تقویت روابط عمومی بین کشورهای عضو SCO و ایران شود.
- حفظ منافع ملی: هر راهبرد سیاست خارجی باید به منافع ملی کشور توجه داشته باشد. بنابراین، ایران باید به حفظ و توسعه منافع ملی خود در حین حضور در SCO توجه کند. این شامل تامین امنیت مرزها، حفظ استقلال و سرمایههای ملی، حفظ منافع اقتصادی و سیاسی و نقش مؤثر در تصمیمگیریهای مربوط به SCO است.
- در نهایت، تحکیم و تداوم حضور ایران در SCO نیازمند اتخاذ رویکردهای هوشمندانه و موثر در سیاست خارجی است. این شامل توسعه همکاری اقتصادی، تقویت همکاری امنیتی و سیاسی، ترویج فرهنگ و ارتباطات و حفظ منافع ملی میشود. با توجه به نقش مؤثر و تأثیرگذاری SCO در منطقه، حضور ایران در این سازمان میتواند به تحقق اهداف استراتژیک سیاست خارجی ایران کمک کند.
معصومه محمدی، کارشناس مسائل روسیه
انتهای پیام/