ترافیک دیپلماتیک در ابوظبی؛ نگاهی به سفر مقامات ارشد هند، ترکیه و ژاپن به امارات

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، با سفر اخیر نخست‌وزیران ژاپن و هند و رئیس‌جمهور ترکیه به امارات متحده عربی و انعقاد قراردادهای مهم و بلندمدت اقتصادی در حوزه‌های متنوع، این سوال بار دیگر در فضای رسانه‌ای- سیاسی کشورهای مختلف پرتکرار شده است: «قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در امارات در پی چه منافعی هستند»؟

پاسخ اولیه و کوتاه به این سوال می‌تواند این باشد که فارغ از تلاش امارات برای ایفای نقش یک کشور پیشرو در عرصه اقتصادی و توسعه‌یافته در حوزه فناوری‌های نوین، ابوظبی تلاش می‌کند به شریک اصلی بسیاری از کشورها در زمینه‌های اقتصادی، انرژی، حمل‌ونقل، ترانزیت، تجارت، استفاده از ارزهای ملی، فناوری‌های نوظهور و روابط راهبردیِ سیاسی تبدیل شده و ضمن فاصله‌گذاری با عربستان در مسائل مختلف، روابط خود را با بلوک‌های قدرت منطقه‌ای نیز به تعادل برساند.

در این راستا، امارات هم با ایران رابطه خود را حفظ کرده و هم روابط خود با تل‌آویو را عادی‌سازی می‌کند؛ و از یک‌سو در کواد خاورمیانه (I2U2، متشکل از هند، آمریکا، امارات و رژیم صهیونیستی) حضور دارد و از سوی دیگر هم دارای روابط گسترده با چین است. این روابط گسترده با بازیگران مختلف که دارای اختلافات گسترده و جدی با هم هستند (مانند رابطه همزمان و گسترده امارات با چین و هند و آمریکا و ایران و رژیم صهیونیستی) و توجه به ابعاد مختلف قدرت و ویژگی جغرافیایی این کشور و توانایی تامین انرژی پایدار برای بسیاری از قدرت‌های اقتصادی، جذابیت‌های امارات را افزایش داده و آن را به مقصد سفر بسیاری از سران کشورها تبدیل کرده است. اما سران 3کشور هند، ژاپن و ترکیه در امارات، در پی چه بودند؟

هند: افزایش وزن ارزهای ملی در تجارت بین دو کشور و حضور بازیگر سوم

هدف اصلی از سفر نارندرا مودی نخست وزیر هندوستان به امارات، توافق در مورد مسائل اقتصادی و تسویه تجارت بین دو کشور با ارزهای ملی اعلام شده است.

هند توافقنامه‌ای را با امارات متحده عربی امضا کرد که به دهلی نو اجازه می‌دهد پول کالاهای خریداری شده را به جای دلار با روپیه تسویه و تلاش‌های هند برای کاهش هزینه‌های مبادلات را با حذف تبدیل دلار تقویت کند. دو کشور همچنین توافق کردند که یک پیوند پرداخت سریع برای تسهیل نقل‌و‌انتقالات پولی برون‌مرزی ایجاد کنند.[1]

تنوع‌بخشی به مبادی واردات منابع غذایی و تامین امنیت غذایی یکی از اهداف امارات است. در همین زمینه امارات متعهد شده 2 میلیارد دلار برای کمک به توسعه مجموعه‌ای از «پارک‌های غذایی» در هند برای مقابله با ناامنی غذایی در جنوب آسیا و خاورمیانه کمک کند.

فارغ از جنبه‌های پولی و اقتصادی این سفر، باید به ضلع سوم و پنهان این رابطه یعنی رژیم اسرائیل نیز اشاره کرد. همکاری سه‌جانبه هند، امارات و رژیم صهیونیستی ابعاد راهبردی بسیار مهمی دارد. این همکاری با محوریت پول امارات، فناوری رژیم اسرائیل و بازار و نیروی کار هند سازماندهی می‌شود و امنیت دریانوردی و امنیت سایبری از ابعاد مهم این همکاری است.

این رابطه، یک ویژگی مهم دیگر هم دارد و آن روابط نزدیک شخصی و صمیمی سران این سه ضلع است که به روابط عمق خاصی داده است. البته همکاری‌های تجاری، اقتصادی و ترانزیتی قلب این شراکت است که منجر به برنامه‌های جدی و عملیاتی بسیار مهمی برای اتصال ترانزیتی هند به مدیترانه از طریق امارات و رژیم صهیونیستی شده است.

نکته مهم دیگر که این روابط سه‌جانبه را تقویت کرده (فارغ از عادی‌سازی روابط امارات با تل‌آویو)؛ عدم وجود یک بازیگر در این میان است: «چین». وجود چین و روابط گسترده آن با هر کشوری، به ویژه در منطقه بسیار حساس خلیج فارس و تنگه هرمز، طبعا با مخالفت آمریکا و کارشکنی کاخ سفید روبرو می‌شود. اما از آنجا که هدف جدی آمریکا، محدود کردن پکن و کشیدن کمربند راهبردی دور چین است، روابط سه‌جانبه دهلی- ابوظبی- تل‌آویو، مورد حمایت آمریکا قرار دارد؛ به‌ویژه آنکه طرح‌های جهانی چین مانند کمربند و راه را نیز با حضور هند در مسیر مدیترانه خنثی می‌شود. در این زمینه، یادآوری مخالفت‌های جدی آمریکا با روابط نزدیک زیرساختی و فناورانه چین و اسرائیل (مورد بسیار مهم بندر حیفا) بسیار مفید است.[2]

فارغ از این شراکت سه‌جانبه، اما همکاری دوجانبه هند و امارات هم بسیار پویا و روزافزون است. تجارت دوجانبه بین دو کشور، از آوریل 2022 تا مارس 2023 میلادی، به رقم خیره‌کننده 84.5 میلیارد دلار رسیده است. در واقع امارات در حال حاضر اصلی‌ترین شریک هند در خلیج فارس و کشورهای عربی است (هدف‌گذاری تجارت دوجانبه غیرنفتی دو کشور این است که تا سال 2030 به 100 میلیارد دلار برسد).

قرارداد تجارت آزاد‌، برنامه همکاری‌های راهبردی، سرمایه‌گذاری گسترده امارات در هند، توافق تجارت به ارزهای محلی، قرارداد 15 ساله خرید گاز مایع و واردات گسترده نفت از امارات و ... بخشی از مشارکت گسترده هند و امارات است. نباید فراموش کرد که هند، سومین واردکننده و مصرف‌کننده بزرگ نفت جهان است و پس از جنگ اوکراین، علیرغم فشارهای گسترده غرب به رهبری آمریکا، نه اقدامات روسیه را محکوم کرد و نه روابط انرژی‌پایه خود را با مسکو کاهش داد.

دهلی نو اکنون نیز با امارات، روابط جدی حول محور انرژی دارد و می‌خواهد منابع تامین انرژی خود را متنوع کند. به این ویژگی‌ها باید حضور گسترده نیروی کار هندی در امارات را نیز اضافه کرد؛ نیرویی که آنقدر برای امارات ارزش دارد که حتی شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی در امارات، برنامه‌های متنوع و فراوانی به زبان هندی پخش می‌کنند، خطوط هوایی امارات فیلم‌های هندی را در لیست پخش خود قرار داده است؛ پروازهای متعددی بین دو کشور برقرار است و البته این کارگران هندی، منبع مهمی برای تامین ارز برای کشور خود هستند و بخش عمده‌ای از درآمد خود را به کشورشان باز می‌گردانند.هندی‌ها 35 درصد از جمعیت 10 میلیونی امارات را تشکیل می‌دهند که بزرگترین جامعه مهاجران هندی در جهان است.

همچنین شایان ذکر است که هند در ادامه سیاست مشارکت با کشورهای پیشرفته صنعتی برای افزایش منافع اقتصادی، سیاست راهبردی سنتی «استقلال استراتژیک و عدم تعهد» را به سیاست چندهم‌سویی (multi-alignment approach) تغییر داده و سعی دارد با همه کشورها «کار» کند؛ سیاستی که امارات نیز تا حدی آن را با موفقیت پیش برده است. اتفاقا در این جهت است که بانک‌های مرکزی دو کشور رابط پرداخت یکپارچه هند (UPI) و پلتفرم پرداخت فوری امارات متحده عربی (IPP) را به هم متصل می‌کنند تا دلار را از روابط تجاری گسترده خود حذف کنند.

سفر مودی به ابوظبی، روابط دو کشور را تقویت خواهد کرد (در ادامه سفر سال 2019 مودی به امارات) و حوزه‌های متنوعی مانند فناوری و فرهنگ، روابط مردم- مردم، روابط چندجانبه سیاسی (در گروه‌هایی مانند جی‌بیست) شاهد گسترش تعاملات خواهند بود. امارات همچنین به عنوان یک مرکز تجاری برای دسترسی بیشتر هند به بازارهای آفریقا و اروپا عمل می‌کند.

ترکیه: سفر متفاوت اردوغان به امارات

اگرچه سفر اردوغان، یک تور منطقه‌ای به سه کشور عربستان، امارات و قطر، بود؛ اما سفر وی به امارات ویژگی‌های خاصی داشت. اختلافات میان ابوظبی و آنکارا در مورد اسلام سیاسی، مسائل مرتبط با اخوان المسلمین و تحولات مصر بعد از سقوط دولت محمد مرسی، رئیس جمهور سابق مصر و تنش جدی بعد از قتل جمال خاشقچی و کودتای سال 2016 احتمال وجود یک رابطه عادی میان دو کشور را بسیار کاهش داده بود. اما پس از چند سال تنش، نیاز دو طرف به روابط بیشتر با محوریت اقتصاد و جذب سرمایه امارات به ترکیه، اکنون دو قراردادهای 50 میلیارد دلاری امضا کرده‌اند.[3]

همکاری‌های آنکارا-ابوظبی بیشتر حول محور انرژی، صنایع فضایی و دفاعی از جمله محورهای توافقات دو کشور بوده است. اما ترکیه چرا به سراغ امارات رفته و چرا ابوظبی به آنکارا چراغ سبز داده است؟

پاسخ اول، عامل اقتصاد است. ترکیه با بحران اقتصادی روبروست و ارزش لیر کاهش یافته است. سرمایه امارات، می‌تواند تا حدی این بحران را کاهش دهد.

در همین راستا قرار است صندوق ملی ابوظبی تا سقف 8.5 میلیارد دلار اوراق قرضه امداد زلزله ترکیه را خریداری کند. این قراردادها علاوه بر قرارداد تجاری است که برای اولین بار در ماه مارس گذشته به ارزش 40 میلیارد دلار امضا شد و هدف آن تنوع بخشیدن به توافقنامه مشارکت اقتصادی جامع امارات و ترکیه است.[4]

همچنین دو کشور اخیراً ارتباطات هوایی خود را گسترش داده‌اند و خطوط هوایی امارات، اتحاد ایرویز، فلای دبی و ایر عربیا دبی و ابوظبی به مقاصدی مانند استانبول و آنکارا و برخی از استراحتگاه‌های محبوب در سواحل جنوبی ترکیه، پرواز مستقیم دایر کرده‌اند.[5]

پاسخ دوم، به مسائل سیاسی و راهبردی ارتباط دارد. امارات نیز که در پی تنوع بخشیدن به متحدان خود و ارتباط با همه بازیگران منطقه است، از گرمی روابط با ترکیه استقبال می‌کند تا نفوذ منطقه‌ای خود را افزایش داده و در سایه برخی اختلافات پنهان با ریاض، به تقویت یارکشی خود بپردازد. توافق طرفین برای ارتقای روابط به سطح مشارکت راهبردی، بسیار حائز اهمیت است و می‌تواند به حضور بیشتر ترکیه در خلیج فارس نیز منجر شود. باید به خاطر داشت در سایه توافقات میان تهران با محور ریاض- امارات و حضور اسرائیل در خلیج فارس، ترکیه نیز نمی‌خواهد از بازار گسترده این منطقه و افزایش حضور خود در کشورهایی مانند امارات، چشم‌پوشی کند.

ژاپن: تامین مطمئن انرژی و روابط فناورانه

امارات یکی از مهمترین تأمین‌کنندگان نفت خام ژاپن است و تنگه‌ هرمز نیز مسیری بسیار مهم برای عبور نفت مورد نیاز ژاپن است. ابوظبی نزدیک به چهل درصد از نفت خام وارداتی ژاپن را تامین می‌کند و چند شرکت خصوصی ژاپن در میادین نفتی امارات فعالیت دارند. سفر فومیو کیشیدا، نخست‌وزیر ژاپن به امارات نیز شاهد محوریت انرژی است. [6] منابع انرژی تجدیدپذیر و تنوع در صنایع امارات، مورد توجه این کشور قرار دارد و کیشیدا در این سفر آمادگی ژاپن برای ارائه فناوری کربن‌زدایی را اعلام کرد.[7]

از سوی دیگر، ژاپن به تامین واردات انرژی به‌صورت پایدار احتیاج دارد و باید از عدم تهدید تنگه هرمز در منطقه‌ای که شاهد نفوذ چین است (و تنش‌های ناشی از جنگ اوکراین)، اطمینان داشته باشد. مذاکره درباره توافقنامه تجارت نیز مورد توجه طرفین بوده است.

همچنین مشارکت ژاپن در کنفرانس آب و هوای سازمان ملل متحد COP28 که دبی در ماه نوامبر میزبان آن خواهد بود، با توجه نقش فعال ژاپن در ترویج اقدامات اقلیمی، برای امارات و پرستیژ بین‌المللی این کشور بسیار اهمیت دارد؛ زیرا ژاپن با هدف استراتژیک دستیابی به کربن صفر تا سال 2050 که توسط امارات متحده عربی تعیین شده، هماهنگ است. نباید فراموش کرد که امارات متحده عربی میزبان 4500 نفر از اتباع ژاپن (اکثرا متخصص و بیشترین تعداد مهاجران ژاپنی در خاورمیانه و شمال آفریقا) است.

در این سفر 23 توافقنامه و یادداشت تفاهم میان امارات و ژاپن امضا شد. هدف از توافقات دوجانبه تقویت تجارت اقتصادی و سرمایه‌گذاری در زمینه‌های انرژی و همچنین فناوری پیشرفته، هوش مصنوعی، فضا و حفاظت از محیط زیست است. در مجموع می‌توان گفت ژاپن در تلاش است خود را به عنوان شریکی در تحول و توسعه خلیج فارس معرفی کند که به توسعه سبز علاقه‌مند است و فناوری‌های پیشرفته را نیز در اختیار دارد. توکیو به‌دلیل قابلیت اطمینان، دیپلماسی متوازن و تخصص فنی در خاورمیانه به دلیل سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در زیرساخت‌ها، انرژی و فناوری در منطقه شناخته شده است. نیاز امارات به فناوری و نیاز ژاپن به انرژی و امنیت آن، پیشران روابط دو کشور می‌باشد.

انتهای پیام/

[1]https://www.reuters.com/world/india-ties-up-with-uae-settle-trade-rupees-2023-07-15/