جوکر رئالیست می‌شود
در هفته‌های اخیر مقامات غربی از «ولادیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین گرفته تا «کر استارمر» نخست‌وزیر انگلیس و «مارک روته» دبیرکل ناتو، با اظهارات خود از ضرورت پایان بخشیدن به جنگ صحبت کرده‌اند.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، رئیس‌جمهور اوکراین در مصاحبه‌ای با «کیودو نیوز» که دوشنبه (12 آذر، 2 دسامبر) منتشر شد اعلام کرد کشورش برای بازپس‌گیری «اراضی اشغالی» خود از دستان روسیه باید به دنبال راه‌حل‌های دیپلماتیک باشد. زلنسکی در روزهای گذشته نیز مواضع مشابه اتخاذ کرده بود. کر استارمر، نخست‌وزیر انگلیس هم دیروز (سه‌شنبه، 13 آذر، 3 دسامبر) از لزوم افزایش حمایت از اوکراین سخن گفت اما تأکید کرد تقویت کی‌یف باید در راستای قرار دادن این کشور در قوی‌ترین موقعیت برای مذاکرات صلح باشد.
همزمان با این تحولات دبیرکل ناتو که 3 آذر (23 نوامبر) با ترامپ و تیم سیاست خارجی او دیدار کرده بود، در مصاحبه‌ای با فایننشال تایمز، اعلام کرد به رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده هشدار داده احتمال رقم خوردن پایانی بد برای جنگ اوکراین وجود دارد. روته که پیش از این نخست‌وزیر هلند بوده، تلاش کرد ایده‌ای که میان رهبران اروپایی و حزب دموکرات آمریکا درباره همکاری گسترده میان روسیه، چین، ایران و کره شمالی وجود دارد را برای ترغیب ترامپ جهت کمک به اوکراین مطرح کند. دبیرکل ناتو معتقد است اگر جنگ اوکراین به‌گونه‌ای تمام شود که روسیه طرف پیروز تلقی شود، این مسئله باعث جسور شدن تمام دشمنان غرب خواهد شد.
این رهبران می‌دانند ترامپ به‌هیچ‌وجه قائل به ادامه جنگ اوکراین در شدت کنونی‌اش نیست اما تلاش دارند با اندکی همراهی با او مانند حمایت از گفت‌وگوهای صلح یا حتی بخشیدن قسمتی از سرزمین‌های اوکراین به روسیه به صورت موقت، حمایتش برای تداوم تنش با روسیه را کسب کنند.
چرا زلنسکی عقب‌نشینی کرد؟
رئیس‌جمهور اوکراین هرچه زمان به پیش می‌رود دلایل کمتری برای ادامه جنگ دارد. او می‌داند زمان باعث شده تا متحدان دوآتشه دیروز، امروز به موافقان آتش‌بس تبدیل شوند. زلنسکی که شناگری ماهر است و پله‌پله از بازیگری فیلم‌های کمدی به ریاست یک کشور رسیده است، می‌خواهد بازهم طبق جریان آب شنا کند تا از تخت سرنگون نشود. در ادامه دلایل عقب‌نشینی رئیس‌جمهور اوکراین از مواضع دیرینه‌اش مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
1- موشک آرشنیک
بامداد پنجشنبه 1 آذر (21 نوامبر) بود که تأسیسات تولید سلاح اوکراین در شهر دنیپروی مورد حمله موشکی قرار گرفت. فیلم‌ها اصابت شش کلاهک پرسرعت به این تأسیسات را نشان می‌دادند. روس‌ها پس از این حمله اعلام کردند در پاسخ به صدور مجوز استفاده از تسلیحات دوربرد غربی علیه خاک روسیه، نوع جدیدی از موشک‌های خود را رونمایی و در شرایط جنگی مورد آزمایش قرار داده‌اند. رئیس‌جمهور روسیه تأکید کرد این موشک را به تولید انبوه خواهد رساند.
مسکو می‌گوید نام این موشک مافوق صوت، «آرشنیک» است که یک موشک بالستیک میان‌برد به شمار می‌رود. موشک‌های میان‌برد، بردی بین 3000 تا 5500 کیلومتر دارند اما آرشنیک هنگامی که برای نخستین بار علیه اوکراین به کار رفت، از فاصله 800 تا یک هزار کیلومتری پرتاب شد. آرشنیک از نظر سرعت می‌تواند در هر ثانیه بین 2.5 تا 3 کیلومتر را طی کند؛ چیزی در حدود 12 هزار کیلومتر بر ساعت. غرب هیچ سامانه‌ای برای مقابله با چنین موشک‌هایی ندارد. گفته می‌شود این موشک دارای چندین کلاهک است که تعداد آنها به 10 تا 11 مورد می‌رسد. وزن کلاهک موشک 1 تا 1.2 تن اعلام شده است. با توجه به تنه سنگین موشک، صحبت از مشابهت بین آرشنیک و موشک یارس و همچنین فاصله کم پرتاب، احتمالاً وزن محموله قابل حمل این موشک در مجموع به 10 تا 12 تن می‌رسد؛ 10 کلاهک 1 تا 1.2 تنی.
علاوه‌بر وزن قابل توجه کلاهک و مواد شدیدالانفجار به کار رفته در آن، سرعت بالای برخورد می‌تواند باعث استفاده مؤثر از انرژی جنبشی ناشی از آن برای تخریب هدف شود. پوتین اعلام کرده حرارت موشک آرشنیک در زمان برخورد با هدف نزدیک به درجه حرارت در خورشید است. روس‌ها معتقدند این موشک می‌تواند به دلیل ویژگی‌هایش تبعاتی مانند تسلیحات هسته‌ای داشته باشد درحالی‌که مخاطرات زیست‌محیطی و انسانی ناشی از آن را ندارد.
اصابت کلاهک یک تنی شدیدالانفجار با درجه حرارت خورشید، آن هم با سرعت 3 کیلومتر بر ثانیه، می‌تواند محافظت‌شده‌ترین اماکن و تأسیسات را به‌شدت تخریب کند. رونمایی از یک موشک غیرهسته‌ای راهبردی با قابلیت استفاده تاکتیکی آن هم در حجم انبوه، تهدیدی بزرگ برای غرب است. در همین زمینه پاول بودویگ، محقق مؤسسه تحقیقات خلع سلاح سازمان ملل متحد در ژنو، در تحلیل شرایط جدید پس از رونمایی موشکی روس‌ها گفته است: «آرشنیک می‌تواند تقریباً تمام اروپا را تهدید کند.» اگر مسکو این موشک را در سواحل شرقی خود مستقر کند، خواهد توانست آلاسکا و دیگر مناطق ساحل غربی آمریکا را نیز در معرض تهدید قرار دهد.
2- تلاش برای خرید وقت و تجدید قوا
روسیه همچنان در استان کورسک که بخشی از سرزمین‌های داخلی این کشور به حساب می‌آید، با تهاجم اوکراین روبه‌روست. این مسئله اما موازنه قوا در جنگ اوکراین را توضیح نمی‌دهد. تحولات میدانی در منطقه دونباس نشان می‌دهند مسکو برای اولین بار از زمان پیشروی‌های سریع در ابتدای جنگ، در موقعیت بسیار مناسبی قرار گرفته است. فتوحات جدید روس‌ها در دونباس که اصلی‌ترین جبهه اوکراین است، این مسئله را آشکار می‌سازد.
برای فهم اهمیت جبهه دونباس باید تفاوت آن با دیگر جبهه‌ها را درک کرد. کودتاگران اوکراینی هنگامی که دولت قانونی این کشور را در سال 2014 سرنگون کردند، بلافاصله خود را با روسیه رودررو دیدند. در همان سال کی‌یف در شبه‌جزیره کریمه و منطقه دونباس که شامل دو استان لوهانسک و دونتسک است، دچار درگیری با روس‌تباران اوکراینی و روسیه شد. شبه‌جزیره کریمه به‌طور کامل از دست رفت و به خاک روسیه ملحق شد اما دونباس میان شبه‌نظامیان روس‌تبار اوکراینی و دولت این کشور تقسیم شد. از همان زمان، ارتش اوکراین استحکامات گسترده‌ای در این منطقه ایجاد کرد و گروه‌های شبه‌نظامی راست‌گرای اوکراینی نیز در آن مناطق مستقر شدند.
در سال 2022 که جنگ آغاز شد، روس‌ها در جبهه‌های جنوبی، شرقی و شمالی پیشروی بسیار زیادی داشتند به‌گونه‌ای که در شمال به آستانه کی‌یف، پایتخت اوکراین رسیدند. دلیل این پیشروی‌های سریع و عمیق، نبود جبهه‌ای مستحکم در برابر یورش ناگهانی و طولی روس‌ها بود. با این حال در جبهه دونباس خبری از پیشروی‌های سریع نبود. استحکامات گسترده‌ای که اوکراینی‌ها تقریباً به مدت یک دهه برای ایجاد آن تلاش کرده بودند، نگذاشتند روس‌ها دستاورد درخشانی کسب کنند.
وضعیت در ماه‌های اخیر اما تغییرات بسیار زیادی داشته است. ماه گذشته بود که وزارت دفاع روسیه گزارش داد نیروهای روسیه شهرک «کوراخوفکا» در دونباس و شهرک «پرشاترونووئه» در منطقه خارکیف را به کنترل خود درآوردند. فتوحات روس‌ها در جبهه دونباس متوقف نشده و به شکل فزاینده‌ای درحال گسترش است. ناظران معتقدند اوکراین قصد دارد با توقف درگیری‌ها به شکل موقت موافقت کند تا از این فرصت برای بازسازی نیروهایش و ساماندهی مجددشان بهره گیرد.
3- تلاش برای انطباق با ترامپ
ترامپ و تیمش از مدت‌ها قبل و با صراحت زیاد مخالفت خود با ادامه درگیری در اوکراین را اعلام کرده‌اند. کابینه دوم ترامپ بیش از هرچیز، با چین و سپس ایران ضدیت دارند. دولت آتی آمریکا برای تمرکز بر پکن و تهران راهی جز توقف درگیری با مسکو ندارد. به نظر می‌رسد کی‌یف برای آنکه در مقابل ترامپ قرار نگیرد، به دنبال انطباق با برنامه‌های اوست. زلنسکی تشخیص داده اگر بخواهد با فردی مانند ترامپ مخالفت کند، این مسئله برای شخص او و دولت اوکراین تبعاتی جدی در پی خواهد داشت؛ چه اینکه رئیس‌جمهور منتخب آمریکا درنهایت نیز به آنچه خود می‌خواهد، دست خواهد زد و مخالفت زلنسکی سودی برای کی‌یف نخواهد داشت.
4- تضعیف شدید منابع خارجی و داخلی
تا زمانی که دموکرات‌ها در کاخ سفید روی کار بوده و قدرت مؤثری در کنگره داشتند، سیل کمک‌های مالی و تسلیحاتی به سمت اوکراین روانه می‌شد. با روی کارآمدن ترامپ اما نه‌تنها مسیر ارسال کمک از سمت آمریکا تضعیف می‌شود، بلکه به دلیل چالش‌آفرینی او با اروپا، قاره سبز نیز توانایی کمتری برای کمک به اوکراین خواهد داشت. ترامپ می‌خواهد در ناتو به شکل امنیتی و در قالب جنگ تجاری و تعرفه‌ای به شکل اقتصادی با اروپا درگیر شود؛ در نتیجه اروپایی‌ها منابع ذهنی، مالی و سیاسی کمتری برای توجه به کی‌یف خواهند داشت.
همزمان در داخل نیز اوکراینی‌ها با کمبود منابع مواجهند. علاوه‌بر کمبودهای اقتصادی، این کشور در حوزه تأمین سرباز نیز به مشکل خورده است. در همین راستا روزنامه آمریکایی واشنگتن‌پست گزارش داده درحالی‌که دولت بایدن برای جلوگیری از پیشروی مداوم نیروهای روس و احتمال قطع کمک‌های نظامی آمریکا در دولت آتی ترامپف سیلی از کمک‌های نظامی را در هفته‌های خیر روانه اوکراین کرده اما منابع آگاه معتقدند مشکل اصلی ارتش اوکراین تسلیحات نیست بلکه مسئله اصلی به کمبود سرباز باز می‌گردد. این منابع هشدار داده‌اند ارسال حساب‌نشده مهمات به اوکراین بدون آنکه کمک خاصی به اوضاع میدانی کند، تنها می‌تواند به کاهش آمادگی رزمی آمریکا منجر شود. دولت آمریکا اخیراً اوکراین را تحت فشار قرار داده تا سن سربازی در این کشور را از 25 سال به 18 سال کاهش دهد؛ موضوعی که با مخالفت مقامات اوکراینی مواجه شده است. کی‌یف با اقتصادی ضعیف، کاهش کمک‌های خارجی و کمبود سرباز شرایط سختی برای مقاومت در برابر روسیه دارد.
5- خطر شبه‌موجودیتی
اوکراین به‌شدت نگران شکسته شدن ناگهانی صفوف خود در جهات مختلف است. مشخص نیست اگر این بار نیز روسیه تهاجمی سراسری تدارک ببیند، آیا اوکراینی‌ها قادر به متوقف کردن آن همانند سال 2022 خواهند بود یا نه. علاوه‌بر افزایش سربازگیری در داخل روسیه، این کشور سربازان جدیدی از کره شمالی و حتی یمن جذب کرده است. در شرایطی که پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا التهاباتی را درخصوص جنگ اوکراین ایجاد کرده، روسیه تقویت‌شده احتمال دارد درصدد یکسره کردن کار اوکراین برآید. اگر روس‌ها متصرفات جنوبی خود را تکمیل کرده، در شرق و شمال پیشروی جدیدی را رقم بزنند، از اوکراین تنها بخشی از مناطق مرکزی و شرقی باقی خواهد ماند. اوکراین کوچک‌شده، کم‌جمعیت و بدون دسترسی به دریا عملاً به کشوری در حد و اندازه مجارستان یا بلغارستان تبدیل می‌شود.
منبع: فرهیختگان
انتهای پیام/
