خداحافظی با دبیرستان!

به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، براساس تازه‌ترین گزارش منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، در سال تحصیلی 1402-1401 در مقاطع تحصیلی مختلف، 929هزار و 798 نفر از تحصیل بازماندند که بیش از 175هزار نفر از این دانش‌آموزان در دوره ابتدایی تحصیل می‌کرده‌اند و نرخ ترک‌تحصیل پسران 1.21درصد و نرخ ترک‌تحصیل دختران معادل 1.19درصد بوده است.

پیش از آن نیز مرکز پژوهش‌های مجلس، آمار بازماندگی از تحصیل در سال تحصیلی 1401-1400 را 911 هزار و 272 نفر اعلام کرد. این یعنی رشد 2درصدی بازماندگان از تحصیل در یک سال تحصیلی.بررسی جزئیات آمار‌های بازماندگی از تحصیل نشان می‌دهد بیشترین آمار بازماندگان از تحصیل مربوط به مقطع متوسطه دوم است؛ بر این اساس سال تحصیلی گذشته جمعیت پانزده تا هفده‌ساله‌ها، 3میلیون و 552هزار و 889 نفر بود که از این میان، 556هزار و 994 نفر از آن‌ها از تحصیل بازماندند. 295هزار و 101 نفر از بازماندگان از تحصیل در این مقطع را پسران و بقیه را دختران تشکیل می‌دهند. 

علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش به‌تازگی با اشاره به این نکته که بخشی از آمار بازماندگان، مربوط به «تارکان تحصیل» است، گفته: از این آمار به اشتباه به اسم بازمانده از تحصیل یاد می‌شود، در حالی که «ترک تحصیل» در دوره دوم متوسطه رخ می‌دهد که آموزش و پرورش در این خصوص کمترین قصور را متوجه خود می‌داند.

هدررفت بودجه و امکانات نظام آموزشی
یک کارشناس آموزش و پژوهشگر اجتماعی در این خصوص با تأکید بر اینکه ترک تحصیل هر ساله مقدار قابل توجهی از بودجه و نیروهای انسانی و امکانات نظام آموزشی را هدر می‌دهد، می‌گوید: این موضوع اثرات ناخوشایندی نیز چه از نظر روحی و چه از نظر روانی به دانش‌آموزان وارد می‌کند و مشکلات فراوانی را برای خانواده و البته جامعه به‌وجود می‌آورد.

علی میرزایی با اشاره به اینکه عوامل مختلفی در ترک تحصیل دانش‌آموزان باید مورد توجه قرار گیرد، اظهار می‌کند: آمارهای بالای ترک تحصیل در کشور ما در دو سال گذشته به‌طور واضح نشان از ناتوانی مردم در تأمین هزینه‌های آموزشی فرزندانشان دارد؛ البته این موضوع فقط به دریافت وجه از والدین هنگام ثبت‌نام برنمی‌گردد؛ بلکه مسئله تهیه ملزومات مدرسه مانند کیف و لباس فرم و البته کتاب و دفتر است که تورم افسار گسیخته در سال‌های اخیر سبب شده بسیاری از خانواده‌ها توان تأمین این اقلام را نداشته باشند.

وی به مسئله فقر و تأثیر آن بر افزایش میزان ترک تحصیل و همچنین افت تحصیلی دانش‌آموزان اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: نمی‌توان در هیچ موردی از مسائل و مشکلات اجتماعی مسئله فقر را نادیده گرفت؛ ترک تحصیل و افت تحصیلی هم به‌نوعی آسیب و مشکل اجتماعی هستند که گریبان خانوده‌ها و جامعه را گرفته است.

این کارشناس آموزشی به مسئله افت تحصیلی به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل ترک تحصیل دانش‌آموزان در مقاطع مختلف اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه آخرین آماری که از میانگین معدل دانش‌آموزان تهیه شده فاجعه‌بار است، اما این مسئله هم دلایل خاص خودش را دارد؛ در سال‌های گذشته به‌خصوص از سال 1400 تا 1403معلمان باسابقه را در آموزش و پرورش به دلایل مختلف از دست دادیم؛ این اتفاق در حالی رخ داد که معلمان بی‌تجربه و گاه دانش‌آموختگانی که هیچ آموزشی برای اداره کلاس درس و نحوه انتقال مفاهیم به دانش‌آموزان ندیده بودند جای این معلمان را گرفتند.

میرزایی با تأکید بر اینکه بیشترین آسیب از این موضوع را هم مدارس دولتی متحمل شدند، عنوان می‌کند: مدارس غیرانتفاعی می‌توانند از معلمان خارج از چارچوب آموزش و پرورش هم استفاده و با عناوین حق‌التدریسی و... از آن‌ها دعوت به کار کنند، اما در مدارس دولتی چنین امکانی وجود ندارد. در این بازه زمانی، معلمانی به مدارس دولتی راه یافتند که حتی نحوه صحیح برخورد با دانش‌آموز را هم نمی‌دانستند چه برسد به اینکه بخواهند در تدریس موفق عمل کنند.

کرونا متهم ردیف اول!
وی با اشاره به آمارهای بالای ترک تحصیل دانش‌آموزان پس از دوران کرونا تأکید می‌کند: اگر بخواهیم مسئله را به دوران کرونا محدود کنیم، باید بگوییم بی‌تجربه بودن نظام آموزشی ما در مواجهه با آموزش مجازی یکی از دلایل عمده افت تحصیلی در دوران کرونا و پس از آن ترک تحصیل گسترده دانش‌آموزان بوده است. از طرف دیگر دسترسی‌نداشتن تمام دانش‌آموزان به وسایل الکترونیک عامل افزایش ترک تحصیل در سال‌های همه‌گیری را رقم زد.

این پژوهشگر اجتماعی با تأکید بر اینکه متأسفانه ما در زمینه آموزش نیروی معلم مسلط بر تدریس در فضای مجازی دچار مشکلات فراوان بوده و هستیم، می‌افزاید: همین موضوع موجب شد روند افت تحصیلی در زمان کرونا و مجازی شدن کلاس‌های درس سرعت بیشتری بگیرد؛ از طرفی ناآشنایی با نحوه تدریس در کلاس‌های مجازی، این کلاس‌ها را به محلی برای تولید محتوای طنز در فضای مجازی تبدیل کرده بود؛ روی دیگر ماجرا هم دانش‌آموزانی بودند که به دلیل محرومیت و نبود امکانات حتی توان حضور در همین کلاس‌های مجازی را نداشتند.

میرزایی ترک تحصیل دانش‌آموزان در سال‌های اخیر را یکی از چالش‌های مهم جامعه و خانواده‌ها می‌داند و می‌گوید: افزایش تنش و استرس در میان دانش‌آموزان یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در زمینه ترک تحصیل به شمار می‌رود. به علاوه برخی از دانش‌آموزان بدون حضور مشاوران تحصیلی به مطالعه دروس می‌پردازند و به همین خاطر آمادگی کافی روحی و روانی را برای شرکت در آزمون‌های پیش‌رو ندارند.

وی عواملی مانند تناسب نداشتن نیازها و علایق دانش‌آموزان با محتوای کتب درسی و هماهنگی نداشتن اهداف آموزشی با نیازها و علایق دانش‌آموزان را از عوامل افت تحصیلی دانش‌آموزان می‌داند و تصریح می‌کند: اگر محتوا، روش و فنون آموزش و پرورش واقعاً با نیازها، رغبت‌ها، مسائل و مشکلات دانش‌آموزان تناسب داشته باشد موجب می‌شود آن‌ها در تحصیل بهتر کوشش کنند و تحصیلات خود را به پایان برسانند و در نتیجه از میزان ترک تحصیل کاسته شود.
این کارشناس آموزشی می‌گوید: از طرف دیگر تبعیضی که میان دانش‌آموزان مدارس دولتی و غیرانتفاعی روز به ‌روز بیشتر و عیان‌تر می‌شود می‌تواند یکی دیگر از دلایل دلزدگی و افت تحصیلی دانش‌آموزان به‌خصوص در مدارس دولتی باشد، ضمن اینکه خدمات آموزشی هم به دلیل همان نارضایتی‌های معیشتی به‌طرز چشمگیری افت کیفیت پیدا کرد.

رشد پدیده نهضت سوادآموزی در سایه ترک تحصیل 
ناصر کوهستانی، کارشناس تعلیم و تربیت اما به پیامدهای مخرب ترک تحصیل دانش‌آموزان در مقاطع مختلف اشاره می‌کند و می‌گوید: روشن‌ترین پیامد این موضوع، بی‌سوادی است که در خانواده‌ها ایجاد می‌شود و از طرف دیگر این موضوع برای نظام آموزشی ایجاد معضل می‌کند؛ چرا که این دانش‌آموزان به هرحال باید به چرخه تحصیل برگردند و این افزایش آمارهای ترک تحصیل در سال‌های آینده ایجاد مشکل بسیاری برای نظام آموزشی کشور می‌کند و بعدها با پدیده نهضت سوادآموزی مواجه خواهیم شد.

وی ادامه می‌دهد: ما داریم به‌راحتی و با سهل‌انگاری دانش‌آموزانی را که الان زمان تحصیل آن‌هاست از دست می‌دهیم، بعد می‌رویم با مرارت‌های بسیار، آن‌ها را در دوران بزرگسالی سر کلاس درس می‌آوریم.

کوهستانی به آسیب‌های اجتماعی ترک تحصیل دانش‌آموزان در سنین پایین اشاره و عنوان می‌کند: براساس آمارهای ارائه شده 30درصد دانش‌آموزان کشور موفق به پایان تحصیل در مدرسه نمی‌شوند و این ترک تحصیل موجب افزایش جرم و گرفتار شدن در چرخه آسیب‌های اجتماعی می‌شود، این درحالی است که آموزش و پرورش در کشور، زنجیره‌ای از هدایت و مشاوره تحصیلی ندارد که دانش‌آموزان را از دلزدگی و خستگی از درس خواندن نجات دهد و معلمان باید به‌عنوان نیروی انگیزشی، جذب‌کننده دانش‌آموزان برای ادامه تحصیل باشند.

وی تأکید می‌کند: در حال حاضر، کودکان و نوجوانان بسیاری در خیابان‌ها مشغول به کار هستند، در حالی که باید در کلاس‌های درس حضور داشته باشند؛ باید توجه داشت ترک تحصیل موجب گرفتار شدن نوجوانان در آسیب‌های اجتماعی می‌شود. 

افزایش ترک تحصیل در مقطع  متوسطه دوم
این کارشناس تعلیم و تربیت با اشاره به افزایش ترک تحصیل در مقطع متوسطه دوم، ادامه می‌دهد: دانش‌آموز پس از پایان دوره عمومی وارد دوره تخصصی می‌شود که دو دلیل عمده موجب ترک تحصیل در مقطع متوسطه می‌شود؛ یکی اینکه در تمام کشور این امکان فراهم نیست که مدارس متوسطه دوره دوم را تأسیس کنیم و دانش‌آموز گاهی مجبور است با طی مسافت طولانی، در روستاهای همجوار و یا در مراکز شبانه‌روزی به تحصیل بپردازد که این امکان برای برخی فراهم نیست و به‌راحتی ترک تحصیل می‌کنند.

وی می‌افزاید: دانش‌آموزان از یک جایی به بعد خیلی علاقه‌ای به تحصیل در متوسطه نظری ندارند؛ چرا که دروس، تخصصی می‌شود؛ به‌ویژه در سال‌های اخیر که امتحان نهایی، شرط معدل، کنکور و... به آن اضافه شده و برخی دانش‌آموزان واقعاً از پس آن برنمی‌آیند و توان آن را ندارند و مجبور به ترک تحصیل می‌شوند.

کوهستانی با اشاره به سونامی ترک تحصیل پس از همه‌گیری بیماری کرونا می‌گوید: در آن دوره نبود امکانات سخت‌افزاری در بسیاری از خانواده‌ها منجر به ترک تحصیل دانش‌آموزان شد که هنوز هم ادامه دارد، ضمن اینکه آموزش و پرورش هم نتوانست آن‌ها را به چرخه تحصیل برگرداند و از طرفی دانش‌آموزان وارد بازار کار شدند که بیشتر به مذاق خانواده‌ها خوش آمد و این دانش‌آموزان دیگر به ادامه تحصیل برنگشتند.

وی ادامه می‌دهد: البته این موضوع درحال حاضر دیگر نمی‌تواند دلیل ترک تحصیل دانش‌آموزان باشد، بلکه باید به دنبال دلایل دیگر باشیم. دوران پس از کرونا نشان می‌دهد مجازی شدن آموزش اگرچه به نابرابری آموزشی و بازماندگی و ترک تحصیل دامن زد، اما موضوعات کلان دیگری وجود دارند که از دلایل اصلی ترک تحصیل و از مهم‌ترین مسائل آموزش در کشور به شمار می‌روند؛ مسائلی مانند گسترش فقر و نابرابری، شانه خالی کردن دولت از انجام وظایفش در زمینه ارائه آموزش رایگان و باکیفیت، افزایش هزینه‌های ساخت مدارس و نبود منابع دولتی برای ساخت مدرسه به‌خصوص در مناطق محروم از دلایل افزایش نرخ بازماندگی از تحصیل به شمار می‌رود.

منبع: قدس

انتهای پیام/