«الفت» شهید اصلی «شیار ۱۴۳» است

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نشست نقد و بررسی فیلم «شیار 143» شب گذشته در دهمین شب محفل سینمای انقلاب در حوزه هنری با حضور نرگس آبیار، کارگردان، امیرحسین قاسمی، تهیه‌کننده و اکبر نبوی منتقد سینما برگزار شد.

در ابتدای این جلسه اکبر نبوی منتقد سینما با اشاره به فیلم «شیار 143» گفت: به آبیار برای ساخت این فیلم پر از حس، خون و انرژی تبریک می‌گویم. به دلیل اینکه نقد باید عقلانی صورت بگیرد پس از یکبار دیدن فیلم نمی‌خواهم این فیلم را نقد کنم.

وی افزود: ما با دیدن «شیار 143» می‌فهمیم چه بر سر سینمای ما آمده است. با اینکه کلیت سینمای ایران قابل دفاع است اما این فیلم بر چیزی انگشت می‌گذارد که جایش در سینما خالی است. سینمای امروز ما سینمای شاهد نیست و فیلم «شیار 143» بر شهادت انگشت گذاشته است.

این منتقد سینما اضافه کرد: یک تعریف عام از شهادت وجود دارد اما شهادت یعنی شهادت بر حقیقت هستی نه اینکه فقط هر کس خونش بر زمین بریزد شهید است. در فیلم «شیار 143» الفت شهید اصلی است که بر حقیقت هستی شهادت می‌دهد. سینمای ما از این مقام فاصله گرفته است.

در ادامه نرگس آبیار کارگردان «شیار 143» گفت: در این فیلم معصومیتی وجود دارد که مخاطبان با آن ارتباط برقرار می‌کنند. من این فیلم را با نگاهی به کتاب خودم نوشته‌ام. برخی می‌گفتند نباید در دومین کار سینمایی خود به سراغ سینمای جنگ بروم چون گیشه ندارد و ممکن است شکست بخورد اما من می‌دانستم که از فیلمنامه چه می‌خواهم.

وی افزود: من بای یک نگاه غیرسطحی و فطری به این موضوع نگاه می‌کردم و برای همین هیچ هراسی نداشتم و در کارم نیز موفق بودیم. البته رفتن به سراغ سینمای دفاع مقدس به این معنی نیست که در کار بعدی خود به سراغ یک معضل اجتماعی نروم البته نگاه من نگاه امیدوارانه خواهد بود. من در ساخت فیلم اجتماعی مخاطب را ویران نمی‌کنم تا او به احساس پوچی برسد.

این کارگردان سینما در ادامه گفت: من چالش‌های اجتماعی را مطرح می‌کنم اما آن را نابود نمی‌کنم حتی اگر تلخی‌ها را هم نشان دهد نگاه امیدبخشم در کارهایم تسری می‌یابد البته ما هنوز در سینمای جنگ خیلی کار داریم. ما یک جنگ طولانی را پشت سر گذاشته‌ایم و این جنگ پتانسیل زیادی برای ساخت آثار سینمایی دارد.

آبیار اضافه کرد: آدم‌های جنگ افراد به خصوصی هستند که سالهاست مثل آنها پیدا نشده است. شهدایی مانند همت، دستواره و دیگر افرادی که اسم‌های معروفی ندارند از این دست هستند. جنگ خاصیت عجیبی دارد که باعث ساخته شده این افراد شده است. ما جنگ‌طلب نیستیم ولی در جنگ تجربیات زیادی کسب کردیم. جنگ از اجتماع ما دور نیست و تبعات آن را هنوز نیز می‌بینیم. به همین دلیل «شیار 143» به نوعی فیلم اجتماعی هم محسوب می‌شود.

در ادامه محمدحسین قاسمی تهیه‌کننده فیلم «شیار 143» با اشاره به مشکلاتی که برای ساخت این فیلم متحمل شده است، گفت: ما مثل الفت امتحان‌هایی را برای ساخت این فیلم پشت سر گذاشتیم. ما یکسری مشکلات داشتیم که هنوز همه آنها حل نشده است ولی مشکلات باعث پختگی ما شد. این مشکلات فقط به جشنواره فجر بر نمی‌گردد و حتی به دولت قبل نیز مربوط است. از پروانه ساخت و تولید گرفته تا حضور در جشنواره و مشکلاتی که آقای حاتمی‌کیا و هنرمندان دیگر در رسانه‌ها مطرح کردند.

اکر نبوی در ادامه با اشاره به نگاه پرامید فیلم گفت: حجم زیاد انرژی در این فیلم به دلیل ژانر حماسی آن است. اگر این فیلم تراژیک بود تاثر دیگری بر مخاطب می‌گذاشت اما داستانهای حماسی مانند داستان هفت‌خوان رستم با اینکه پر از مصائب است تاثیر دیگر بر مخاطب می‌گذارد به نظر من اگر «شیار 143» تلخ‌تر از این هم بود چون حماسه الفت را با همان سادگی‌هایی داشت مطرح می‌کرد نشاط فیلم از بین نمی‌رفت.

وی افزود: ما در واقعه عاشورا نیز همین موضوع را می‌بینیم با اینکه حجم زیادی از مصیبتها در این واقعه مشهود است و غم سنگینی بر آدم حاکم می‌شود اما در دل عاشورا حماسه‌ای وجود دارد که باعث شده شیعیان در طول 1400 سال زندگی را از دل این واقعه بیرون بکشند. فرقی نمی‌کند حماسه انسانی باشد یا الهی، البته حماسه الهی حجم انرژی بیشتری آزاد می‌کند.

این منتقد سینما در خصوص پیام انتخاب فیلم «شیار 143» به عنوان فیلم منتخب مردم در سی و دومین جشنواره فیلم فجر گفت: من تنها 3 فیلم «رستاخیز»، «عصبانی نیستم» و «شیار 143» را در این جشنواره دیدم ولی فارغ از قضاوتی که باید با توجه به همه فیلمهای جشنواره کرد خوشحالم که مردم یک فیلم از جنس حماسه زندگی را انتخاب کردند. طبیعتا مردم «شیار 143» را در مقایسه با دیگر آثار برگزیدند. مردم با این انتخاب می‌گویند حتی اگر تلخی‌های زندگی با این  شیوه بیان شود ما آن را می‌پسندیم. این انتخاب نشان می‌دهد که مردم از این روایتها خسته نیستند و امری که برایشان مهم است صداقت در فیلم است.

آبیار در ادامه با اشاره به نقش الفت در فیلم «شیار 143» گفت:‌ این شخصیت براساس یک کاراکتر واقعی نوشته شده است. قصه «شیار 143» برگرفته از 2 کتاب «چشم سوم» و «اختر و روزهای تلواسه» است. البته فیلم با این کتابها فرق دارد و الفت تنها یکی از 13 شخصیتی است که در این کتاب مطرح شده است. زندگی الفت با توجه به زندگی مادر شهید جعفر رضایی نوشته شده است.

وی در خصوص سابقه خود از ساخت فیلم در سینما افزود: من بیش از این 10 عنوان اثر دارم که بیشتر آنها مستند هستند. در فیلم مستند زندگی جاری است و کشف و شهودی در آن رخ می‌دهد که تصمیم‌گیری‌های آنی کارگردان را قوی می‌کند. من در ساخت «شیار 143» نیز زیاد براساس فیلنامه پیش نرفتم. از نظر من مهمترین واقعه در یک اثر باور پذیری آن است و در «شیار 143» باورپذیری با توجه به ویژگی‌هایی از جمله بازی بازیگران، لهجه، موقعیت و جغرافیا شکل می‌گیرد.

کارگردان «شیار 143» در خصوص ساخت این فیلم گفت:‌ در هر کاری باید تعامل صورت گیرد نتیجه مطلوب شود ما این کار را در ماه رمضان ساختیم و یک فضای معنوی بر فیلم حاکم بود. مطمئنا شخصیت اثری که خلق کردیم روی خالق نیز تاثیر گذاشته است و برعکس آن نیز صادق است.

در ادامه نبوی با اشاره به تاثیر سلوک هنرمند در ساخت اثری تاثیرگذار گفت: آثار هنری به شکل ذاتی بدون سلوک درست نمی‌شوند. این آثار حتی اگر با مهندسی نیز بوجود آمده باشند نیازمند سلوک هستند. سلوک جزو ذات هر حرکتی است. هرچه سلوک عمیق‌تر و بالاتر باشد ارزش هنر بیشتر است. در هنرهای جمعی مثل تئاتر و سینما اگر یک هم جهتی و نه لزوما هم شکلی بین عوامل اتفاق نیفتد منطقا خلوص اثر از بین می‌رود. 

آبیار در تکمیل حرفهای نبوی گفت:‌ وقتی تصمیم گرفتیم «شیار 143» را در ماه رمضان تولید کنیم می‌دانستیم که کار خیلی سختی است. گرمای کرمان  و کار در کارخانه مس می‌توانست باعث مشکلات زیادی شود اما برکت ماه رمضان اثر خوبی بر فیلم گذاشت.  زارعی در تمام طول مدت فیلم روزه بود و با این حال سکانس‌های سخت مانند آمدن آزاده‌ها و سکانسی که خبر بازگشت یونس به الفت می‌رسد به خوبی فیلمبرداری شد و چند بار نیز توانستیم آن را تکرار کنیم.

وی افزود: در برخی سکانس‌ها که فکر می‌کردیم بازیگران نتوانند بیش از یکبار آن را اجرا کنند چندین بار آن را تکرار کردیم. نابازیگران هم به خوبی با این اثر ارتباط برقرار می‌کردند وقتی قرار بود سکانس بازگشت یک آزاده را در روستای ریسه فیلمبرداری کنیم مردم کاملا باور کرده بودند که یک آزاده آمده است و فکر می‌کردند ما برای صداوسیما در حال فیلمبرداری هستیم.

کارگردان فیلم «شیار 143» تصریح کرد: لطف خدا شامل حال این فیلم بود و این شاید به خاطر روح بزرگ مادران شهدا و تلاش ما برای نشان دادن سرسوزنی از سختی‌هایی است که آنها کشیده‌اند.

در ادامه یکی از تماشاگران در خصوص فیلم «شیار 143» گفت: سینمای ما کمترین ارتباط با فرهنگ ما دارد نه به زندگی، نه به فکر کردن و نه به احساس و باورهای ما نزدیک است. سینمای ما نه آرزو و نه زندگی ما را به تصویر نمی‌کشد. حتی در برخی فیلمها منزلت انسانی خرد می‌شود ولی در این فیلم شاهد منزلت‌گرایی و نشان داد شأن زن ایرانی بودیم. البته در این فیلم از لفظ مادر دریغ شده بود که دوست دارم که خانم آبیار به چرایی حذف این لفظ پاسخ دهد.

نرگس آبیار در پاسخ به این تماشاگر گفت: الفت به جز اینکه بار معنایی خاصی داشت برای این انتخاب شد که خود را هم سن بچه‌ها نگه می‌داشت و با آنها بازی می‌کرد صمیمیت بیش از حد باعث شده بود که بچه‌هایش او را الفت صدا کنند. البته در این فیلم چند باری نیز او را مادر صدا کردند. مشهدی الفت اصطلاحی بود ه در این منطقه باب است و پیشنهاد یکی از نویسندگان بومی بود برای بهتر شدن فیلم که من اول با آن موافق نبودم و بعد پذیرفتم.

وی در پاسخ به یکی دیگر از تماشاگران در خصوص سکانس دیدار الفت با یونس در انتهای فیلم گفت: الفت وقتی استخوانها را بغل می‌گیرد بعد از سالها تلاطم به آرامش می‌رسد و ما می‌بینیم آن قالی که بالا نمی‌رفت قیچی می‌شود و به پایین می‌آید.

کارگردان «شیار 143» در پاسخ به یکی دیگر از تماشاگران که نگران فیلم‌‌سازی اجتماعی آبیار در سالهای آینده بود، گفت: ساخت فیلم اجتماعی و داشتن نگاه اجتماعی به معنای غافل شدن از نگاه فطری نیست. البته من از آینده خود خبر ندارم و از خدا می‌خواهم به ورطه‌ای نیفتم که باعث پشیمانی‌ام در آینده شود. ساخت فیلم اجتماعی لزوما به این معنا نیست که نگاهی سیاه را ترویج کنیم. شاید در آینده من به جای فیلم اجتماعی فیلم کودک نیز بسازم اما مطمئنا همه فیلم‌های من با توجه به نگاه امیدوارانه من ساخته می‌شود.

آبیار در ادامه گفت: بزرگترین پیام فیلم جایی داده می‌شود که لالایی خوانده می‌شود در این لالایی می‌گویند همه خواند و تو بیداری. این لالایی به زنده بودن شهدا اشاره دارد. در پایان نیز وقتی قالی پایین می‌آید می‌بینیم که روی صورت الفت لبخندی است که نشانه رضایت اوست.

وی در پاسخ به تماشاگری که در خصوص استفاده نشدن تصویر اما در فیلم سوال پرسیده بود گفت: در فیلم 2 بار تصویر امام را می‌بینیم و پیام قطعنامه امام نیز در فیلم خوانده می‌شود من سعی کردم مستقیما به این مسئله نپردازم و به صورت غیرمستقیم عمل کنم. حتی سکانس‌های نمازخواندن و راز و نیاز الفت نیز طوری نشان داده شده است که کلیشه‌ای نباشد.

نبوی در ادامه سخنان آبیار گفت: در این سالها به حدی از تصویر امام در رسانه‌ها به صورت نادرست استفاده شده که برخی ترجیح می‌دهند خودخواسته از آن استفاده نکنند. من نیز اپرایی 390 بیتی نوشته بودم که نقد وضعیت موجود از زبان بچه‌های جنگ بود. من نیز در این کار از نام خمینی استفاده نکردم و به جای آن کلمه مرشد را گذاشتم .

وی افزود: باید فارغ از اینکه بخواهیم فیلم را نقد کنیم به فضای کلی آن بنگریم که تقریبا همه حرفهای اصلی را می‌زند به نظر من حتی اگر الفت یکبار هم وضو نمی‌گرفت و نماز نمی‌خواند هم جهان معنوی فیلم به ما نشان می‌داد که یک مادر شهید ایرانی چه سلوک رفتاری دارد. ما الفت را می‌شناسیم و در اطراف خود او را دیده‌ایم. الفت خیلی پیش از اینکه جنازه یونس را برگردانند به مقام رضا رسیده بود. وقتی او بالای درخت است و یونس نردبان را بر می‌دارد می‌بینیم که الفت به مقام رضا رسیده است.

آبیار در ادامه گفت: نماز به گونه‌ای در این فیلم استفاده شده که مخاطب را اذیت نکند و جزو آداب رفتاری کاراکتر محسوب شود.

وی در خصوص استفاده از یک عملیات شکست خورده در فیلم «شیار 143» گفت: ما باید از یک عملیات لو رفته استفاده می‌کردیم تا فضای فیلم باورپذیر باشد. جوانی که برای اولین بار پایش به جبهه رسیده است در یک عملیات لو رفته مفقود می‌شود و باعث احساسی می‌شود که در فیلم وجود دارد.

نبوی در ادامه خطاب به آبیار گفت: با تمام تعریف‌هایی که از شما می‌شود فکر نکنید که این فیلم را شما ساخته‌اید تا شما دچار مشکلات روحی نشوید. فیلم را دیگری ساخته و شما تنها توسط او هدایت شده‌اید. اگر با این دید نگاه کنید در کارهای  بعدی نیز موفق خواهید بود. امام علی (ع) اشاره دارد که گاهی ما آنقدر از افراد تعریف می‌کنیم که به خاکستر پاشیدن به صورت او می‌ماند.

آبیار در ادامه گفت: ساخت این فیلم برای من سعادت بزرگی بود . ساخت این فیلم نشان داد که برعکس اینکه می‌گویند دوران این نوع فیلمها تمام شده سینمای دفاع مقدس هنوز می‌تواند به کار خود ادامه دهد. ما با یک نگاه غیر جانبدارانه و بی‌حاشیه می‌توانیم مخاطبان را با سینمای دفاع مقدس  آشتی ‌می‌دهیم.

در پایان قاسمی تهیه کننده فیلم به بیان خاطره‌ای در مورد مشکلات ساخت فیلم شیار 143 اشاره کرد و گفت: وقتی من زمزمه‌های بی‌مهری از جنب جشنواره‌ها را شنیده‌ام به سراغ ایوبی رئیس سازمان سینمایی رفتم . 2 هفته بود که می‌خواستم با ایوبی ملاقات کنم و از صبح تا غروب در سازمان سینمایی بودم اما هیچ ملاقاتی صورت نگرفت. در شب 28 صفر به من زنگ زدند و گفتند که آقای جعفری‌جلوه می‌خواهد فیلم را ببیند.

وی افزود: من ساعت 7 به فارابی رفتم و تا ساعت 10:30 منتظر ماندم. در آن حال با خودم صحبت می‌کردم و خیلی احساس غربت می‌کردم و می‌گفتم من در کجا زندگی می‌کنم چرا در ایران چنین رفتار بدی با من دارند. البته در ادامه فیلم نمایش داده شد و من یک ساعت با جلوه صحبت کردم و در ادامه عنایتی به فیلم شد که فیلم توانست به جشنواره بیاید.

تهیه‌کننده فیلم «شیار 143» اضافه کرد: من در پاسخ به حاتمی‌کیا که گفت: من سرباز غریبی هستم و سربازهای فرهنگی غریب هستند می‌گویم آقای حاتمی‌کیا شما نمونه بارزی از بازوی خدا برای کمک‌ رساندن به غریبها هستید. من تا زمان جشنواره حتی با حاتمی‌کیا حرف هم نزده بودم ولی او به این فیلم توجه کرد. مطالبی هم که در جلسه با ایوبی گفته شد بهتر است در این جا مطرح نشود.

انتهای پیام/